'Kennis is een mensenrecht'


Wikipedia is voor een groot deel van de wereldbevolking de eerste en vaak ook de beste bron van informatie waar ze meteen de hand op kan leggen. Dat is de niet geringe verdienste van Jimmy Wales. De Amerikaan komt binnenkort in Hasselt spreken.


Wikipedia is niet de enige succesvolle website die startte zonder een duidelijk idee waar de inkomsten vandaan zouden komen. Bij Facebook en Google ging dat ook zo. Het verschil is dat de oprichters van de laatste twee bedrijven uiteindelijk hebben beslist hun inkomsten uit reclame te halen. Ze zijn miljardairs geworden. Jimmy Wales daarentegen besloot in 2003 om Wikipedia onder te brengen bij een non-profitorganisatie, Wikimedia Foundation, en de site alleen met giften te financieren. Niet dat Wales een halve heilige is. Zijn levenswandel en zijn rol bij de Wikimedia Foundation zijn al vaak op de korrel genomen. Zo werd hij erop betrapt dat hij zijn eigen biografie op Wikipedia had bijgewerkt om de rol van mede-oprichter, Larry Sanger, te minimaliseren.

Jimmy Wales (45), die - volgens Wikipedia - in Florida woont en een dochter heeft van elf, verdiende flink wat geld in de financiële sector en probeerde het in 1996 als internetondernemer. Zonder al te veel succes, maar zijn internetbedrijfje Bomis financierde wel zijn droom: een online encyclopedie. Eerst met professionele auteurs onder de naam Nupedia, vanaf 2001 met onbetaalde vrijwilligers op Wikipedia. We spreken hem telefonisch.


U bent een kapitalist. Waarom was het belangrijk dat Wikipedia non-profit zou zijn?

'Ik ben niet gekant tegen reclame en ik heb een commercieel bedrijf, Wikia.com, dat vrij succesvol is en op reclame gebaseerd is, maar het hoort niet thuis in elk onderdeel van ons leven. Wikipedia daarentegen is een plaats waar mensen terechtkunnen om na te denken en te leren. Sommige mensen noemen het wel eens een tempel van de geest.'


In welke mate mogen we vertrouwen op een Wikipedia-artikel, dat tenslotte geschreven is door vrijwilligers?

'Mensen moeten het zien als een startpunt. Hopelijk één van vrij goede kwaliteit, zodat je er toch tot op zekere hoogte op kunt rekenen. En als we ons werk goed hebben gedaan, vind je er genoeg verwijzingen naar andere bronnen zodat je dieper kunt graven. We waarschuwen mensen trouwens als sommige onderdelen onvoldoende bronvermeldingen bevatten.'


Wikipedia is ondertussen uitgegroeid tot een instituut. Bedreigt dat het enthousiasme van de vrijwilligers?

'Nee, dat hebben we toch niet gezien. De gemeenschap verandert wel mettertijd. Traditioneel hebben we nogal veel mannelijke medewerkers: 85 procent van de vrijwilligers zijn mannen met een gemiddelde leeftijd van 26 jaar, meestal technologie-geeks. Maar we hebben heel wat initiatieven om meer vrouwelijke redacteurs aan te trekken. Als onderdeel van een vijfjarig strategisch plan willen we de vrouwelijke bijdrage verdubbelen.'


Waarom werken jonge mannelijke nerds zo graag mee aan Wikipedia?

'Voor een stuk heeft dat te maken met een negatieve factor: de software was nogal complex. Dat vormde geen probleem voor mensen die goed zijn in technologie, maar wel voor anderen. We willen de software dus gebruiksvriendelijker maken, zodat ze geen mensen meer afschrikt.'


Wat zijn volgens u de grootste bedreigingen voor het internet vandaag?

'Censuur door overheden blijft een enorme uitdaging. We moeten daar heel waakzaam voor zijn. Onlangs nog hebben de medewerkers van de Italiaanse Wikipedia twee dagen lang gestaakt tegen een wetsvoorstel van de regering-Berlusconi, dat hun redactionele onafhankelijkheid zou hebben bedreigd (het ging om anti-lasterbepalingen in de zogenaamde afluisterwet, red.). Daar was ik heel fier op - en ook op het feit dat de regering bijna onmiddellijk door de knieën ging.'


Weet u hoeveel landen Wikipedia censureren?

'Er zijn nu ongeveer veertig landen die in mindere of meerdere mate politieke informatie censureren op het internet. Je ziet het veel in het Midden-Oosten. China heeft wellicht het breedste censuurprogramma.'


Hoe is de situatie daar nu voor Wikipedia?

'Alle taalversies van Wikipedia zijn nu op brede schaal toegankelijk in China. Er worden wel bepaalde pagina's gefilterd over onderwerpen die hen niet bevallen, zoals Liu Xiaobo, de winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede, of de artiest Ai Weiwei en het Tiananmenplein.'

'Wij helpen niet bij die censuur; we zijn er erg tegen gekant, maar we kunnen het niet beletten. We hebben nu wel het gevoel dat de situatie vrij stabiel is. We hebben een goede dialoog met het plaatselijke ministerie. Wikipedia zullen ze volgens mij dus niet volledig blokkeren zonder er eerst met ons over te praten. Er is een algemene dooi in China, het internet is er opener dan een paar jaar geleden. Maar dat gaat wat op en neer, afhankelijk van de actualiteit.'

'Helaas hebben ze ook meer geavanceerde technologie aangekocht, zodat ze nu individuele pagina's kunnen filteren. Vroeger moesten ze een volledige website blokkeren, dat hoeven ze nu niet meer te doen.'


Is het beter dat de Chinese bevolking een beperkte, gecensureerde Wikipedia ziet dan helemaal niets?

'Ja, natuurlijk. Het is wel belangrijk dat we zelf niet meewerken aan die censuur. We moeten daar een stevig moreel en ethisch standpunt tegen innemen. Maar de mensen in China halen wel voordeel uit Wikipedia. Hoe beter ze Wikipedia leren kennen, hoe meer ze zullen ervaren dat kennis een mensenrecht is. Er bestaat een recht om te leren. En zoals er dit jaar de Arabische Lente was, geloof ik dat er ooit een Chinese Lente komt. Of die nog voor dit jaar is of pas voor volgend jaar, of pas over vijf of tien jaar, weet ik niet. Maar het is onvermijdelijk. Het huidige censuursysteem in China is tot op de draad versleten en het publiek weet dat.'


Leidt vrije toegang tot informatie vanzelf tot democratie, denkt u?

'Niet automatisch, maar het is zeker een positieve factor. Je hebt nog altijd moedige mensen nodig die de straat op trekken. Er is nog altijd veel hard werk nodig via politieke bewegingen overal ter wereld. En dat niet alleen in echt repressieve maatschappijen, maar ook in samenlevingen die nu op de drempel staan en waar het nog elke kant op kan gaan.'


Auteur Evgeny Morozov schrijft in zijn boek 'The Net delusion' dat we het bevrijdende effect van het internet schromelijk hebben overdreven.

'Wel, daar is iets van aan. Ik geloof wel dat het internet bijdraagt tot positieve sociale verandering. Maar het is verleidelijk om daar heel simplistisch en utopisch over te gaan denken en euforisch te doen over “Twitterrevoluties, en “Facebookrevoluties,. Vaak is dat een vertekende, westerse zienswijze. In Egypte gingen miljoenen mensen de straat op en slechts een minieme fractie van hen had ook gehoord van Twitter, laat staan dat ze er toegang toe hadden. Twitter en Facebook zijn zeker een factor geweest, maar het is gemakkelijk om dat te overdrijven.'


Het mobiele internet wordt almaar belangrijker dan het vaste internet. Wat betekent dat voor Wikipedia?

'We zien dat mensen steeds meer online gaan via een mobiele telefoon, en dat gaat heel snel. Ze kunnen op die manier Wikipedia lezen, maar eraan meeschrijven is moeilijker. Dat blijft een probleem, want als er niemand meeschrijft, valt er ook niets te lezen.'

'Maar tegelijk zien we de prijs van tablet-computers snel zakken. Een tablet is misschien beperkter dan een laptop met klavier, maar je kunt wel degelijk aan Wikipedia werken vanop een iPad. De iPad is voor veel mensen nog te duur, maar we zullen goedkopere apparaten zien doorbreken op basis van software zoals Android, bijvoorbeeld in Afrika.'


Uw eigen biografie op Wikipedia bevat enkele pijnlijke elementen. Zo werd u betrapt op een poging om uw biografie en die van anderen bij te werken. Bent u tevreden met wat er nu over u staat?

'Wel, wat daar staat, geeft accuraat weer wat in de pers heeft gestaan. Dat betekent niet dat ik het met alles eens ben. Het is altijd gek, voor iedereen die wel eens in de publieke belangstelling staat, om te zien wat er over je geschreven wordt en wat niet. Je publieke persona verschilt toch altijd van wie je echt bent.'


Maar u hebt ermee leren leven?

'Ja.'


Wat is het meest bizarre Wikipediastuk dat u de laatste tijd hebt gelezen?

'Onlangs botste ik in de Engelstalige Wikipedia op een stuk over het buttered cat paradox. Iedereen weet dat een kat altijd op haar vier poten landt. En een beboterd stuk toast valt altijd met de boter naar beneden. Dus als je een beboterde toast op de rug van een kat bindt, dan zal die in de lucht blijven rondtollen zonder ooit de grond te raken. Het is ironisch bedoeld, maar het is een legitiem Wikipedia-artikel, want het spoort de geschiedenis op van dit concept. Prachtig.'


Zijn er onderwerpen die te triviaal zijn om een Wikipedia-artikel te verdienen?

'Absoluut. Er zijn normen voor opname in Wikipedia. Voor mij is de sleutelvraag: is het verifieerbaar? Zijn er voldoende kwalitatieve bronnen, op basis waarvan een betrouwbaar stuk kan worden geschreven? Een artikel bijvoorbeeld over een bepaalde straathoek in een klein stadje waar nooit over geschreven is, daar kun je eigenlijk geen goed artikel over schrijven, omdat je de informatie niet kunt bevestigen. Er zijn dus heel wat onderwerpen die niet in Wikipedia thuishoren. Wat nog niet betekent dat het geen belangrijke onderwerpen zouden zijn.'

Jimmy Wales is op 16november de hoofdspreker op het Creativity World Forum van Flanders DC in Hasselt.


DS, 29-10-2011 (Dominique Deckmyn)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB