Wanneer journalistiek bestraft wordt


De VRT-nieuwsredactie pikt haar verbanning uit het proces-Janssen niet en dient de assisenvoorzitter van antwoord.


Laten we bij het begin beginnen. De VRT heeft zeer veel inhoudelijke informatie over het onderzoek-Ronald Janssen en ook enkele foto's die met het onderzoek te maken hebben. We hebben die foto's en die informatie al een tijd. Ze zijn het resultaat van nauwgezet en doorgedreven werk van onze cel Misdaadverslaggeving.

We hadden probleemloos weken geleden nieuwe informatie kunnen publiceren. Waarom we niet eerder gepubliceerd hebben? Precies uit respect voor de rechtsgang en om zeker geen opstootjes te creëren tijdens het proces, hebben we gewacht tot de foto's op het proces zelf, op een publieke zitting, aan bod kwamen. Elke Belg had de trein kunnen nemen naar Tongeren om precies dezelfde foto's te zien en dezelfde informatie te horen. De voorzitter heeft besloten dat de zittingen publiek zouden blijven en niet achter gesloten deuren zouden plaatsvinden. Verder hebben we onze informatie en foto's uiterst sereen gebruikt. Foto's van slachtoffers zullen we nooit publiceren en ook over de andere foto's hebt u ons niet horen roepen ‘primeur' of ‘exclusief materiaal'.

Over die aanpak is wekenlang overlegd tussen hoofdredactie, deontologische adviesraad en de cel Misdaadverslaggeving. Het resultaat was deze zeer voorzichtige en verantwoordelijke opstelling.

Het is volslagen onbegrijpelijk dat we daarvoor nu worden bestraft, terwijl we gewoon ons (journalistieke) werk doen.

De voorzitter van het hof van assisen beschuldigt ons ervan dat we voor onze informatie en onze foto's betaald hebben. Dat zijn lasterlijke en ‘eerrovende' aantijgingen. Het is niet de normale rechtsgang dat een assisenvoorzitter tijdens een publieke zitting volstrekt loze beschuldigingen uit, zeker niet tegenover mensen die niet in staat zijn om zich tijdens die zitting te verdedigen. Betalen voor informatie is deontologisch erg precair en we hebben dat ook ‘ab-so-luut' niet gedaan. Zo staat dat in onze deontologische code en daar houden we ons aan. Van een rechter verwacht je een oordeel op grond van bewijzen en geen insinuaties of ongegronde verwijten.

Nu de kern van de zaak. We zouden onze collega's en vooral u, lezer, toch willen vragen om even goed na te denken over wat hier gebeurt. Onze journalisten worden uit de rechtszaal gezet, niet omdat ze iets gedaan zouden hebben in de zaal, wat begrijpelijk zou kunnen zijn. Maar om wat ze gedaan hebben buiten de zaal. Ze worden gestraft voor iets wat ze gepubliceerd hebben en omdat ze hun werk deden.

Daarmee eigent de assisenvoorzitter zich het recht toe te beoordelen wat de media mogen publiceren; media die zaken publiceren die de voorzitter niet aanstaan, verliezen als straf hun accreditatie. De voorzitter gaat daarmee ook juridisch zijn boekje danig te buiten. Hij is verantwoordelijk voor de orde in de zaal en kan wat dat betreft optreden. Maar het komt hem niet toe om publicaties te beoordelen. Wij hebben die foto's op een journalistiek correcte manier verkregen en hebben het recht ze te gebruiken. Waar ze vandaan komen, valt onder de wet op het bronnengeheim, die journalisten het recht en zelfs de plicht geeft vertrouwelijke bronnen te beschermen.

Dat betekent niet dat journalisten maar hun gang kunnen gaan. Er is de privacywetgeving, er is de wetgeving over laster en eerroof, er zijn persmisdrijven, er is het toezicht door de Raad voor de Journalistiek en we kunnen ook publiekelijk aan de schandpaal worden gezet als onze informatie niet klopt. (Maar ze klopt dus wel.) Er zijn meer dan genoeg middelen om op te treden tegen media die hun boekje te buiten gaan. Wat onaanvaardbaar is, is dat een assisenvoorzitter zichzelf uitroept tot jury over wat media wel en niet mogen publiceren en daar sancties aan koppelt.

Als de media en de samenleving dit aanvaarden, kan straks elke rechtbankvoorzitter de accreditaties aanwenden als machtsmiddel om de berichtgeving over zijn proces te sturen. Zullen we straks nog uit een onderzoekdossier mogen citeren om te bewijzen dat de speurders kansen lieten liggen tijdens het onderzoek? Media hebben nu eenmaal af en toe toegang tot documenten waarvan de gerechtelijke wereld vindt dat we ze niet mogen hebben. Maar het komt een assisenvoorzitter van een lopend proces niet toe om publicatieverboden op te leggen of sancties daarover uit te spreken. Iedereen moet goed nadenken over het precedent dat hier geschapen wordt.

Het onbegrijpelijkste blijft dat we net in deze zaak erg goed hebben nagedacht over hoe we ethisch met onze informatie konden omgaan. Wachten tot alles aan bod kwam op de publieke zittingen, is echt niet evident in een medialandschap waar snelheid nu eenmaal enorm veel belang heeft. Toch hebben we dat uit eigen beweging gedaan. Als verantwoordelijk gedrag wordt afgestraft, zou ook de juridische wereld zich ernstige vragen mogen stellen.

Wim Willems en Kris Hoflack, hoofdredacteurs VRT-nieuws; Emmanuel Rottey, coördinator VRT-nieuws; Björn Soenens, chef tv-journaal; Tim Pauwels, voorzitter deontologische adviesraad; Marc Lamot, voorzitter redactieraad.


DS, 01-10-2011

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB