Waarom rechtspraak geen 22 jaar op zich mag laten wachten


Meer dan 22 jaar is er verstreken tussen het verkeersongeval dat Veerle Noels levenslang in een rolstoel kluisterde en de vrijspraak van haar behandelende artsen (DS 16 februari). In beroep heeft de rechter geoordeeld dat zij geen medische fout hebben gemaakt op 13 mei 1988, de dag van het ongeval.


Hoe komt het dat dit zo lang moet duren? Volgens Peter Greyson, de advocaat van de gehandicapte vrouw, hebben vooral de medische expertises zoveel tijd in beslag genomen. 'Nu zou zo'n lange procedure niet meer mogelijk zijn', zegt hij. 'Het gerechtelijk wetboek heeft intussen de termijnen veel strikter vastgelegd.'

Het klopt dat er intussen aanpassingen in die zin zijn gebeurd, zegt Piet Taelman, decaan van de Gentse rechtenfaculteit en specialist burgerlijk procesrecht. 'Maar dat betekent niet dat de termijnen in de praktijk ook korter zijn geworden. Er is een grote gerechtelijke achterstand. Het duurt soms heel lang voor rechters tijd hebben om een zaak te behandelen.'

'Het uitgangspunt van het gerechtelijk wetboek was in 1967 dat de procespartijen zelf de voortgang van de procedure bepalen. Als zij niks doen, gebeurt er niks. Maar in de praktijk leidde dat weleens tot aanslepende zaken. In de jaren 2000 zijn er termijnen vastgelegd, zowel voor de conclusies als voor de periode tussen de laatste conclusie en de zitting van de rechtbank.'

Ook aan de experts legt de rechter nu termijnen op. 'Afhankelijk van de complexiteit bepaalt de rechter op voorhand hoeveel tijd zij krijgen. Als die termijn niet volstaat, wordt er ook gecontroleerd wat er precies aan de hand is.'

Maar dan is er de praktijk van de gerechtelijke achterstand. 'Zaken kunnen daardoor jarenlang aanslepen', zegt Taelman. 'Dat creëert een gevoel van onrecht. Mensen die klacht willen indienen, zullen twee keer nadenken voor ze naar het gerecht stappen. Ze hebben niet het gevoel dat ze snel een duidelijk antwoord op hun probleem zullen krijgen.'

Dat is in het bijzonder zo voor patiënten die medische fouten vermoeden. 'Gemiddeld duurt een rechtszaak tegen artsen zeven à acht jaar', zegt Didier Vanhede, secretaris van de vzw Medisch Falen. 'Het is voor mensen vaak niet evident om de stap naar het gerecht te zetten. Het verhaal van Veerle Noels zal hen nu nog meer afschrikken. Haar zaak heeft 22 jaar aangesleept en op het einde van de rit moet zij nu 61.000 euro gerechtskosten aan de tegenpartij betalen.'

Om de duur van rechtszaken te meten, hebben studenten van Taelman in 1998 gedurende drie maanden alle rechtszaken op een rij gezet die ingeleid werden bij de rechtbank van eerste aanleg in Gent. 'Vier jaar later hebben we dan gekeken hoe het ermee stond, los van de eventuele beroepsprocedure.'

Een derde van de zaken bleek op niveau van eerste aanleg te zijn opgelost. In een derde van de gevallen lag de zaak stil, omdat de partijen hun interesse hadden verloren of omdat het geschil op een andere manier was opgelost. 'Ten slotte was één derde van de zaken nog hangende voor de rechtbank. Dat is de problematische categorie. Ze wijzen op de gerechtelijke achterstand.'

Over de oorzaken van die achterstand is Piet Taelman niet zeker. 'Hebben onze rechters te veel werk? Of werken ze niet hard genoeg? De waarheid zal ergens in het midden liggen, vermoed ik.'

Voor de slachtoffers van medische fouten ligt er een oplossing in het verschiet. 'De regering heeft voor hen een fonds in het leven geroepen', zegt Didier Vanhede van de vzw Medisch Falen. 'Door de val van de regering heeft de eigenlijke start nu wel vertraging opgelopen. Maar het zou er dit jaar moeten komen.'

Het verschil met rechtszaken is dat het voor dat fonds niet nodig is om een schuldige aan te wijzen. 'Het volstaat om de schade aan te tonen', zegt Vanhede. 'Het enige risico van dit initiatief is dat mensen te hoge verwachtingen hebben. Maar alleen de ergste gevallen komen in aanmerking. Er moet een invaliditeit van minstens 25 procent zijn. Dat is veel.'

Er zijn weinig gegevens beschikbaar over medische fouten. In de categorie die als 'voorkoombare' overlijdens wordt omschreven, zou dat in ons land jaarlijks om een 2.000 gevallen gaan. 'Dat is vast het minimum', zegt Arthur Vleugels, hoogleraar geneeskunde aan de KU Leuven. 'Maar het is niet meer dan een schatting. Echte cijfers hebben we spijtig genoeg niet.'

Volgens Vleugels is er in ons land nog te veel schrik voor transparantie. 'We zitten in een defensieve cultuur', zegt hij. 'In andere landen zijn er meer systemen van transparantie. Wij zitten ook nog te veel vast in het idee dat een arts geen enkele fout kan maken. Maar het gaat meestal niet om echte fouten, maar om een samenloop van omstandigheden.'

Pieter Lesaffer maakt deel uit van de redactie binnenland


DS, 17-02-2011

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB