‘Van geweld komt nog meer geweld'


Een inbreker enkele rake klappen geven, wat kan daarop tegen zijn, vroeg de Nederlandse premier Rutte zich onlangs af. Mensen mogen zichzelf toch verdedigen en dat doen ze steeds enthousiaster, ook bij ons. Onze samenleving wordt almaar ruwer. Hoe lang duurt het nog voor inbrekers op straat worden nagezeten en ter plekke door woedende burgers gelyncht?


Het kan natuurlijk toeval geweest zijn. Op 13 december verscheen in de Nederlandse krant De Telegraaf een interview met de nieuwe staatssecretaris van Justitie, Fred Teeven (VVD), waarin hij het beleid inzake wettige verdediging toelichtte. Premier Mark Rutte had daar bij de voorstelling van zijn regering al een aanzet toe gegeven: het kwam erop neer dat het de burger zou sieren elke inbreker met een stevige linkse te vloeren alvorens de politie te bellen. Teeven gaf in De Telegraaf wat meer duiding: ‘Justitie moet terughoudender worden met het oppakken van slachtoffers. Ik doel daarmee op bewoners die een inbreker hun huis uit hebben gewerkt of ondernemers die een overvaller hebben overmeesterd. Zo iemand verdient eerder een pluim dan een politiecel. De zaak moet altijd wel nog onderzocht worden, maar het slachtoffer van de overval moet dat onderzoek thuis kunnen afwachten.'

Nauwelijks twee dagen later was het al koekenbak. In het rustige dorpje Moerkapelle (Zuid-Holland) werd een Spar overvallen, even voor het openingsuur. Twee gewapende jonge kerels bedreigden de vier aanwezige personeelsleden. Er ontstond een schermutseling waarbij een van de overvallers van de trap viel —of van de trap werd geduwd. De man overleed in het ziekenhuis. Een van de personeelsleden werd ‘aangemerkt als verdachte', maar niet aangehouden. De nieuwe maatregel is pas vanaf 1 januari van kracht, maar werd al meteen toegepast.


Sla ze verrot

Moerkapelle was overigens geen alleenstaand geval. Sinds de regering-Rutte half oktober werd ingezworen en meteen die maatregel aankondigde, zijn er opvallend veel van dit soort schermutselingen geweest. In Amsterdam achtervolgde het personeel van een winkel twee dieven tot aan hun schuilplaats. In Groningen kwam een automobilist een pizzakoerier te hulp die werd overvallen: hij sleurde de kerel in zijn wagen en bracht hem tot bij de politie. In het Brabantse Vlijmen beet de uitbater van een snackbar ook dapper van zich af. Toen er plotseling een overvaller in zijn zaak stond, gooide hij die een pannetje kokend frituurvet in het gezicht. De man kon ontkomen, maar zal aan het avontuur ongetwijfeld zware brandwonden hebben overgehouden. En dan was er nog de eigenaar van een Blokker-filiaal in het Brabantse Zaltbommel, die drie inbrekers naar buiten werkte met enkele welgemikte karatetrappen. ‘Geweldig dat mensen dit doen', reageerde Albert Van den Bosch (VVD), de burgemeester van Zaltbommel, in het Brabants Dagblad. ‘Sla ze maar verrot.' En hij voegde er nog aan toe: ‘Thuis heb ik zelf een hockeystick op een strategische plaats klaarstaan, en die zal ik in voorkomend geval ook gebruiken.'


Moeilijke jeugd

De sfeer zit er duidelijk in bij onze noorderburen. Goed, niet iedereen was even blij met de uitspraken van burgemeester Van den Bosch en het is natuurlijk niet zo dat de Nederlanders hebben gewacht op de regering-Rutte om zich al eens weerbaar op te stellen. Maar er is duidelijk sprake van een verrechtsing en een verharding. Geert Wilders lacht in zijn vuistje: hij drukt nu al zijn stempel op de samenleving, ook al is hij alleen nog maar aan het gedogen. Dat moet Jean-Marie Dedecker groen doen uitslaan van jaloezie.

‘Ik heb zes jaar geleden al een wetsvoorstel ingediend dat niet zoveel verschilde van wat nu in Nederland gebeurt', zegt Dedecker. ‘De Belgische wetgeving voorziet er wel in dat mensen zich kunnen beroepen op de wettige verdediging, maar die clausule is veel te beperkt. In de woning geldt ze alleen 's nachts en je mag alleen je leven en “levensnoodzakelijke goederen verdedigen”, wat dat ook moge zijn. Om het extreem te stellen: als overdag iemand bij je thuis inbreekt en er met je tv vandoor gaat, dan mag je die niet tegenhouden. Je mag hem hoogstens vragen of hij een moeilijke jeugd heeft gehad en daarna mag je de politie waarschuwen.'

Dedecker staat nog altijd achter zijn wetsvoorstel uit 2004. ‘In al onze buurlanden hebben burgers het recht niet alleen hun leven, maar ook hun goederen te beschermen', zegt hij. ‘De enige beperking, en die zat ook in mijn wetsvoorstel, is de proportionaliteit van het gebruikte geweld. Je gaat een kruimeldief niet te lijf met een bazooka.'


In de rug geschoten

Dat doet ons eraan denken: je gaat een worteldief ook niet te lijf met een karabijn, zoals in Poperinge gebeurde in hetzelfde jaar waarin Dedecker zijn wetsvoorstel had gelanceerd. Een werkloze jongeman stal toen wat groenten uit de tuin van de ietwat stuurse bankbediende Fabien Goussey. De worteldief raakte zwaargewond, maar overleefde het schietincident. Hij werd nooit veroordeeld voor de diefstal (er kwam een wet die het stelen van veldvruchten niet langer strafbaar maakt). De schutter werd wel veroordeeld: hij kreeg twee jaar met uitstel en een boete van duizend euro. Even later dook hij op als lijstduwer voor Vlaams Belang in Poperinge.

In die periode laaide het debat over wettige verdediging hoog op in ons land. Juwelier Wouter Tyberghien was in november 2002 veroordeeld (met opschorting) omdat hij wegvluchtende inbrekers in de rug had geschoten. Er ging toen een golf van verontwaardiging door het land, maar volgens Brice De Ruyver, hoogleraar strafrecht aan de UGent, was die uitspraak terecht. ‘Er kan geen sprake zijn van wettige verdediging als je schiet, terwijl de overvallers op de vlucht slaan', zegt hij. ‘Je kunt dan alleen nog onweerstaanbare drang pleiten, maar dat ging in dit geval niet op. De rechter heeft toen wel een signaal van begrip willen geven door de straf op te schorten.'


Oproep tot geweld

Sindsdien zijn er nog talloze incidenten geweest, en niet alleen met juweliers, waarbij gewelddadige inbraken met geweld werden beantwoord. Bijna altijd gaat het slachtoffer van de overval vrijuit wanneer hij zich verweert. Ook als de overvaller in kwestie een jongen van vijftien met een alarmpistool blijkt te zijn, zoals begin deze maand in Tubeke het geval was.

‘Het mag duidelijk zijn dat onze samenleving de voorbije jaren veel harder is geworden', zegt De Ruyver. ‘Dat is onvermijdelijk: er is minder informele sociale controle, alles wordt internationaler, het subjectieve onveiligheidsgevoel wordt groter. Vijf jaar geleden was een confrontatie tussen rondtrekkende dadergroepen en de bewoners van de huizen waar ze inbraken erg uitzonderlijk, nu gebeurt het courant. Mensen hebben meer de neiging zich te verdedigen tegen inbrekers en dat is geen gunstige evolutie. Geweld lokt geweld uit, er kunnen alleen maar meer slachtoffers vallen. En ik kan u verzekeren: voor veel Oost-Europese bendes betekent een mensenleven minder dan voor ons. Daarom ook is de oproep van de Nederlandse premier Rutte beneden alle peil: het was misschien niet zo bedoeld, maar het klonk bijna als een oproep om geweld te gebruiken. Daar is niemand bij gebaat: het monopolie op geweld hoort bij de overheid te blijven. Precies daarom is een aanpassing van onze wet terzake geen goed idee.'


Piepjonge Roma

Misschien klinkt onze stelling ‘in 2011 wordt een overvaller op straat gelyncht' niet eens zo vergezocht. Meer zelfs: het is al gebeurd. Of toch bijna. In 2006 achtervolgde een groepje buurtbewoners in Maasmechelen een dief en pakte hem bijzonder hardhandig aan. De man overleed, even leek het alsof hij was gelyncht, maar de autopsie wees uit dat hij aan een hartstilstand was bezweken.

‘Toch is het maar een kwestie van tijd voor zoiets echt voorkomt', zegt De Ruyver. ‘Ik hou mijn hart vast, maar het zou mij niet verwonderen als volgend jaar een van de talloze piepjonge Roma-kinderen die worden geëxploiteerd door zigeunerbendes, het moet bekopen. Dat wordt een ware plaag en er valt weinig tegen te beginnen: die kinderen moeten eigenlijk uit dat criminele milieu worden weggerukt, maar er is geen plaats voor ze in de instellingen. Vroeg of laat wordt zo'n kind hier na zo'n inbraak achtervolgd en doodgeschoten.'


Blog DS, 04-01-2011 (Tom Heremans)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB