'Kringloopbegrafenis' in Zweden
door Petra Sjouwerman
Trouw, 23-06-2004

Naast begraven en cremeren kunnen inwoners van het Zweedse Jonkoping binnenkort voor een andere mogelijkheid kiezen: het vriesdrogen. Het is milieuvriendelijk, goedkoop en scheelt veel in ruimte.


KOPENHAGEN - De Zweedse biologe Susanne Wiigh-Mäsak (47) kreeg het idee van het vriesdrogen toen ze in haar broeikas bezig was. ,,Ik ben geïnteresseerd in wat we doen met ons organisch materiaal en hoe compost ontstaat. De mens bestaat ook uit organisch materiaal, en dat bracht me van de ene gedachte op de andere.''

Met de luchtvervuiling van crematoria in gedachten, ontwierp zij een nieuwe methode, gebaseerd op de techniek van het vriesdrogen, waarbij het lichaam wordt bevroren tot min 196 graden Celsius, waarna het door trillingen uit elkaar brokkelt. Als aan dit pulver het water wordt ontrokken, blijft er zo'n dertig kilo droog en geurloos poeder over.

Dit poeder wordt, na het verwijderen van tandvullingen en eventuele stalen schroeven of pennen, in een plat kistje van zetmeelrijk materiaal gedeponeerd en in een ondiep graf geplaatst om het compost-proces te vergemakkelijken. Een op het graf geplante plant of boom leeft dan voort uit die compost. De kringloop is daarmee rond.

Om haar methode te testen, voerde Wiigh proeven uit met stukken runder- en varkensvlees. Zelf wil ze 'heel graag' op deze manier worden begraven. Inmiddels heeft Wiigh een bedrijf rondom het milieubewust begraven opgezet, Promessa Organic.

De reacties die zij krijgt, zijn overwegend positief -ook op dit gebied zijn Zweden ruimdenkend. Zo wordt in een aantal steden de warmte die vrijkomt bij crematies gebruikt voor de verwarming van de naburige huizen. De kerk staat evenmin afwijzend tegenover het vriesdrogen. De gemeente Jönköping is al om; daar wordt nu een proefinstallatie gebouwd. In 2005 kan het eerste lijk verpulverd worden. Vijf andere Zweedse gemeenten tonen zich geïnteresseerd. ,,Soms krijg ik voor de voeten geworpen dat ik mensen als organisch afval beschouw. Maar ik wil het lichaam van de overledene juist op een respectvolle, ecologisch verantwoorde manier behandelen'', aldus Wiigh.

Volgens Wiigh de kosten zullen geen grote problemen opleveren. Verwacht wordt dat het vriesdrogen niet of nauwelijks duurder is dan een crematie. Bijkomend voordeel volgens Wiigh is dat de ontbinding een stuk sneller gaat: tussen de zes en de twaalf maanden, waar dat in een gewoon graf tussen de tien en de vijftien jaar kan duren. Helemaal tot stof wederkeren, doen wij daarom niet meent Wiigh. ,,In landen waar een grafrust bestaat van tien jaar, zoals Nederland, is het lichaam nog niet helemaal afgebroken en moeten de resten soms worden opgegraven'', aldus Wiigh. Bovendien is haar methode volstrekt geurloos.

In Nederland is Henry Keizer, bestuursvoorzitter van de uitvaartorganisatie De Facultatieve Groep, ervan overtuigd dat het vriesdrogen - 'een vreselijke term, maar wel duidelijk'- ook in Nederland toegepast zou kunnen worden. Ook vindt hij het een mooie gedachte dat een boom of een plant voortleeft op de compost.

Milieubewust begraven past volgens Keizer erg goed in de huidige trend van 'groen begraven'. Wel hangt het af van techniek, kosten en wetgeving of dit idee echt aanslaat in Nederland.

Rest nog de onaangename term vriesdrogen. De Facultatieve vroeg haar leden naar suggesties. Daar kwamen originele ideeën uit zoals 'chillen', 'vriesafscheid' en 'vervriezelen'. Of, simpelweg, 'kringloopbegrafenis'.