Saudi-Arabië beperkt fatwa's


BEIROET - De Saudische koning Abdullah beperkt bij wet het aantal geestelijken dat fatwa's, religieuze adviezen, mag uitvaardigen. Door het internet en satellietzenders is een wildgroei van fatwa's ontstaan, die soms erg genant zijn of geweld goedpraten.


‘We hebben deze kwestie opgevolgd en veel overtredingen vastgesteld die we niet kunnen toelaten', zo verordende de Saudische koning Abdullah (86) vorige week in een decreet. ‘Het is onze religieuze plicht om hier tegen in te gaan, om onze religie te beschermen, de eenheid te bewaren en het kwade te voorkomen.' Voor de overtreders wordt er voorzien in ‘rekenschap en bestraffing'.

Het decreet van koning Abdullah is internationaal vrij onopgemerkt voorbijgegaan, al gaat het om een ingrijpende maatregel die de traditionele onafhankelijkheid van islamitische geestelijken aan banden legt. Vele van die geestelijken vaardigen fatwa's uit — niet-bindende, religieuze adviezen over zaken die kunnen reiken van het luisteren naar muziek in de auto tot de bekende Iraanse fatwa die gebood om de Britse schrijver Salman Rushdie te vermoorden (zie inzet).


Fatwa-shopping

Ook al hebben fatwa's geen kracht van wet, ze kunnen worden gevolgd door wie daarvoor kiest, of bij uitbreiding door een hele gemeenschap — of ook niet. In het Midden-Oosten is al langer sprake van een fenomeen dat ‘fatwa-shopping' werd gedoopt: wie een religieus advies zoekt van een geestelijke en een antwoord krijgt dat hem of haar niet bevalt, kan eenvoudigweg naar een volgende geestelijke stappen die mogelijk een ander antwoord geeft.

Maar terwijl vroeger de impact van fatwa's beperkt bleef tot een kleine gemeenschap, worden ze nu via websites en programma's op de satelliettelevisie wereldwijd verspreid. Aangezien niet elke geestelijke even goed is opgeleid — in de meeste moslimlanden zijn er geen centrale opleidingen voor imams — of niet even ‘modern' of tolerant is, vliegen er veel fatwa's door de ether die genant zijn voor de overheden of voor het imago van de islamitische wereld in het algemeen.

Dat net in het ultraconservatieve, wahabitische Saudi-Arabië de koning het uitvaardigen van fatwa's aan banden legt, kan verbazen, maar is geen toeval. Koning Abdullah, die ondanks zijn hoge leeftijd geldt als een ‘gematigde hervormer', opende vorig jaar hoogstpersoonlijk de eerste gemengde universiteit van Saudi-Arabië. Daarop vaardigden diverse conservatieve geestelijken fatwa's uit om hun gelovigen te verbieden naar die universiteit te gaan. Enkele riepen zelfs op om studenten aan de universiteit te vermoorden.

Als doelwit van Al-Qaeda — omdat het Saudische koningshuis in 1990 ongelovige Amerikaanse troepen heeft binnengelaten in het land van de heiligste steden Mekka en Medina — probeert het Saudische regime ook te voorkomen dat terroristen steun krijgen uit religieuze hoek.


Bizarre kwesties

Volgens het decreet van de koning kunnen voortaan alleen de hoogste geestelijken van het land, overigens allemaal benoemd door de koning zelf, nog fatwa's uitvaardigen over kwesties in het publieke domein. Privé-adviezen blijven toegelaten, maar het koninklijke decreet bepaalt nadrukkelijk dat ze niet over ‘bizarre kwesties' mogen gaan.

Het decreet kreeg deze week de steun van de secretaris-generaal van de Organisatie voor de Islamitische Conferentie (OIC), die 57 islamitische landen verenigt. ‘Er is een trend in moslimlanden om tolerantie te promoten en ik verwacht dat die trend toeneemt als fatwa's kunnen worden gereguleerd', zei Ekmeleddin Ihsanoglu, de Turkse secretaris-generaal van de OIC, in een interview met de Emiraten-krant The National.


Echo's

Critici stellen dan weer dat de regimes van het Midden-Oosten fundamentele religieuze vrijheden beperken om onwelkome meningen tegen te gaan: argumenten die echo's oproepen van onze oude strijd tussen kerk en staat.

Secretaris-generaal Ihsanoglu verwacht daarover ‘een debat', maar meent dat ‘mettertijd de mensen de voordelen zullen inzien van het beperken van fatwa's tot hooggeplaatste geestelijken die de steun hebben van islamitische regeringen'.


DS, 20-08-2010

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB