Over ‘Zure Zondag’: analyse van prof. Blommaert



“‘Hoe meer mensen hebben, hoe banger ze worden het te verliezen.’ Dat is volgens Yves Desmet één van de verklaringen voor de nieuwe sprong vooruit van het Vlaams Blok. Hoe zie jij dat?”

"Laten we beginnen met een paar fundamentele zaken. We leven al 15 jaar in een politieke cultuur van vernieuwing die voortdurend beklemtoont dat het electoraat een soort consumentenpubliek is. Gisteren kon je het ook weer in alle verkiezingsshows horen: ‘De kiezer heeft altijd gelijk.’ Dat is niet zo, ook de consument heeft niet altijd gelijk. De consument maakt redelijk systematisch verkeerde keuzes. Kijk maar naar de verkoop van Coca-Cola. De consument kiest heel vaak voor ongezonde producten met te veel cholesterol, die milieuverontreinigend zijn, noem maar op. Hetzelfde geldt voor de politiek. Van zodra je politiek definieert als iets dat enkel respondeert op ontwikkelingen in het electoraat dan kan je geen antwoord hebben op extreem rechts.

Extreem rechts is zoals Coca-Cola, mits de nodige marketing kan je het verkopen als een zeer goed product maar in essentie is het zeer ongezond en slecht voor het milieu. Je moet die cirkel van marketing dus doorbreken. Het wordt de hoogste tijd dat je terug een politiek krijgt die mensen durft ongelijk te geven en die hen ook voorlicht. Een politiek die terug zijn verantwoordelijkheid opneemt als opvoeder, als een soort vader want in die rol worden ze verkozen: de vader/moeder die in onze plaats een aantal beslissingen nemen. Ze moeten dus ook duidelijk maken welke producten al dan niet goed zijn.

Vanaf de jaren '90 zien we een vernieuwing die voortdurend alle recepten van Vlaams Blok heeft opgenomen en uitgewerkt. Het gevolgd daarvan is dat we nu tegenover een Vlaams Blok staan dat meer dan dubbel zo groot is als in 1991. Recepten als veiligheid, migranten, migranten stemrecht, ... allemaal probleemformuleringen die het Vlaams Blok aanbrengt en die worden overgenomen. Men moet nu eindelijk durven zeggen dat dit verkeerd is. Op de verkiezingsavond waren ze weer bezig: ‘Veiligheid is ook een links thema’, ... als ze het nu nog niet geleerd hebben dan staan er ons in 2006 nog veel onaangename dingen te wachten. Ze moeten absoluut uit een heel ander vaatje gaan tappen, het gaat niet over ‘stijl’ of ‘verpakking’ het gaat over een ander fundament.”

“Het soort linkse oppositie waarover jij het hebt, bestaat wel maar ze komt gewoon nergens nog aan bod in de media. Kleine partijen of lijsten en linkse krachten op grote lijsten worden consequent uit de media geweerd…”

“Ja dat is waar, maar dat is eens te meer een bewijs dat de media absoluut niet meer de spiegel van de samenleving zijn. Een heleboel discussies die effectief in de samenleving leven worden door de media gewoon niet opgepikt omdat ze als product blijkbaar niet massaal genoeg verkocht kunnen worden. Het gevolg is dat de media zich voluit in het centrum hebben gezet en daar niet meer uit geraken. Dat men inderdaad maar eens gaat kijken of men daar geen zinnige dingen kan leren van die kleine stemmen. Sinds gisteren is het toch duidelijk dat we in het politieke centrum geen overschot hebben aan ideeën. Sinds 1991 is er door Noël Slangen en Patrick Janssens al zoveel uitgeprobeerd. Vandaag zien we het resultaat. Het Blok is nu dubbel zo sterk als in 1991.”

“Die marginalisering gaat wel redelijk ver. Zelfs iemand als Anne van Lancker - nummer twee op de Europese SP.a-lijst - mocht tijdens de verkiezingsshow wat op de achtergrond staan, maar voor de rest komt ze niet aan bod.”

"Maar dat is dan ook al jaren bezig. De partijcenakels hebben nog nooit zoveel macht gehad als vandaag. De basis van de partij heeft gewoon niets meer te zeggen. De agenda's worden bepaald door technocraten uit de communicatiewereld. De boegbeelden mogen het dan gaan uitdragen, maar van enige inhoud is al lang geen sprake meer. Ze hebben zeer dringend ideeën nodig want ze hebben al lang hun plafond bereikt. Kijk naar Steve Stevaert. Dat was vorig jaar een briljant product en na een jaar werkt het al niet meer.”

“Ook het middenveld mobiliseert al 15 jaar tegen het Vlaams Blok. Hebben zij gefaald?”

“Het middenveld wordt uitgesloten uit de discussie. Die diagnose maken jullie ook in het boek 'Media-activisme' en die is zeker niet nieuw, maar men heeft zich veel te veel laten doen. Iedereen heeft zich neergelegd bij die de rol van de massamedia en dus van het grootkapitaal, want het gaat om kapitalistische ondernemingen.”

“Zeg je nu dat het middenveld terug zijn plek moet opeisen met eigen media en meer zelf naar de mensen moet gaan?”

“Veel van die bewegingen zijn effectief nog basisbewegingen. De vakbonden bijvoorbeeld staan nog met twee voeten bij de ‘gewone man’. Maar dat zouden ze inderdaad beter terug wat meer gaan doen. Maar deze keer dan wel in de twee richtingen: iets doen voor de ‘gewone man’ maar ook wat meer inzet verwachten van die ‘gewone man’. De ‘gewone man’ voorlichten, hem ideologisch actief maken en zijn belangen echt verdedigen, want door het centrum worden de belangen van de gewone man absoluut niet goed bediend. Het vertrouwen van die gewone in het centrum is zoek.”

“Dan is de uitspraak dat de mensen veel zouden hebben en daardoor schrik om iets te verliezen volgens jou volledig misplaatst?”

“Dat is totaal onnozel. We hebben misschien van een aantal dingen teveel, maar van veel dingen hebben we een gigantisch tekort. Er is een enorm tekort aan politieke opvoeding bijvoorbeeld. Mensen weten niet meer wat een democratie is en kunnen de prijs van een stem voor extreemrechts niet inschatten. Mensen weten niet wat ze veroorzaken met hun stem. Ik kan me niet inbeelden dat je voor het Vlaams Blok stemt als je weet dat je daarmee een stuk van de democratie gaat afschaffen. Als mensen dat bewust doen dan zijn ze zot, maar ik ga ervan uit dat slechts een kleine minderheid zich daarvan bewust is. Het grootste deel van de Vlaams Blok stemmers doet dat omwille van onvrede met het politiek centrisme en er is enkel een rechtse oppositie om dat te uiten.”

“We hebben zeer dringend een sterk linkse oppositie nodig opdat mensen die onvrede ook op een linkse manier zouden kunnen uiten. De laatste 15 jaar is er enkel een rechts jargon voor het ongenoegen. Er is niets ander meer. De SP.a had in '99 in de oppositie moeten gaan. Dat had de hele samenleving zoveel deugd gedaan, omdat je dan ook een linkse invulling zou krijgen van dat ongenoegen. Ik vermoed dat het zeer aangenaam toeven is in het centrum, dicht bij elkaar is het goed warm en er is daar meer te verdelen dan aan de buitenkant. Maar wij betalen bij elke verkiezing een zware prijs voor die keuze.”

“Is het racisme dan geen probleem? Deze keer zijn er toch een aantal mensen van de VLD naar het Blok gegaan louter omwille van het racisme?”

“Vandaag staat er een partij voluit in het centrum terwijl die veroordeeld is voor racisme. Een miljoen kiezers wist dat die partij op basis van een democratische wet veroordeeld werd. Dat is als het ware de volmaakte maatschappelijke aanvaarding van het racisme. Het standpunt dat migranten hier ongewenst zijn, is daarmee een volkomen neutraal politiek aanvaardbaar standpunt geworden.

Eigenlijk hebben we sinds 1991 al een hele afstand afgelegd in dat opzicht, in negatieve zin dan. In 1991 was dat nog een marginaal standpunt en was er nog een maatschappelijke consensus over de onaanvaardbaarheid van dat standpunt. Het Vlaams Blok gaat de Volksunie achterna en slaagt erin om zijn volledige agenda te laten realiseren door anderen. De rol van zweeppartij wordt door hen volmaakt gespeeld.

Het migrantenstemrecht is zowat de enige wet die in deze legislatuur werd gestemd die niet door de regering zelf werd ingediend. Het parlement is sinds een paar legislaturen zo goed als onbestaande. Parlementairen zitten daar om op een groen of rood knopje te drukken naargelang hun partij in de regering of de oppositie zit. Het parlement ontwerpt geen wetten meer, maar het voert gewoon uit wat de regering decreteert. Theoretisch is de regering de uitvoerende macht en moet zij uitvoeren wat het parlement beslist. Het gebrek aan fundamentele maatschappelijke debatten is een enorm probleem voor onze democratie.

Het hele spel van regering is volledig getechnocratiseerd en de mensen waarvoor je stemt maken het verschil niet meer. Of je er nu 12 van de SP.a instemt of niet, die persoon moet toch 4 jaar zijn mond houden. En dat geldt ook voor de VLD en de CD&V.”

“Als ik dat zo allemaal hoor, ziet het er wel redelijk hopeloos uit?”

“Het Vlaams Blok is inderdaad een hopeloze zaak. Men had ze tien jaar geleden in een rechtbank moeten veroordelen. Men had daar toen korte metten mee moeten maken. Toen was er nog een maatschappelijke consensus over het onaanvaardbare karakter van die partij, maar nu krijg je dat niet meer uitgelegd. We zitten daardoor als enige land in Europa nog met een zeer grote extreemrechtse partij en ze is een blijver. Je kan ook zo voorspellen dat ze op een bepaald ogenblik ook in executieve functies zal geraken.”

Bovendien is die blijver het schatje van de media. Gisteren mocht Dewinter tijdens het debat tussen kopstukken de hele zaak domineren. Ik ben daar inderdaad zeer pessimistisch over. Er zijn weinig redenen tot optimisme. Het is zoals de AIDS-epidemie. Als je er niet vanaf het begin bij bent, woekert het verder.”

“Wil je nu zeggen dat je als progressief niet veel meer kan doen en allen maar moet afwachten en toekijken?”

“Neen, neen, neen,... Het lokale niveau is bijvoorbeeld zeer belangrijk en tegen de volgende gemeenteraadsverkiezingen moeten we zorgen dat er een front is. We moeten alle mogelijk druk uitoefenen op links opdat ze een sterke oppositie zouden uitbouwen. De SP.a mag aan GROEN! nu eens bewijzen dat ze een betrouwbare oppositiepartner is. Je zou ervan verschieten hoeveel enthousiasme een dergelijk linkse oppositie kan doen ontstaan... Heel de grote generatie van de SP is gegroeid in de oppositie tegen Wilfried Martens: Louis Tobback, Van Miert,.... De SP was toen een spectaculair populaire partij, maar dat kan enkel in de oppositie.”

“Maar dan hebben we toch een serieus probleem, want zelfs GROEN! is nog niet eens zeker dat ze voor de oppositie gaan?”

“Als GROEN! alle stemmen wil verliezen die ze er gisteren bij kregen dan moeten ze maar wat in de regering gaan zetelen. Het is toch ondenkbaar dat je in een regering gaat zetelen als je vorig jaar zo'n afstraffing hebt gekregen omwille van die regeringsdeelname. Het is natuurlijk aangenaam toeven in het centrum, maar het zou een enorme vergissing zijn waar niemand mee gebaat is, maar dat geldt ook voor de SP.a. Ik blijf dat maar zeggen ook al is er niemand die wil luisteren: de SP.a is absoluut nodig, niet als ministers van begroting of volksgezondheid maar wel als oppositieleiders. Dat mensen als Freya hun talenten daar maar eens uitspelen, en dan zullen we zien hoe zwaar ze wegen. Ik hoop dat er zo een bekwame nieuwe generatie ontstaat want vandaag hebben ze die niet. Maar dat geldt ook voor GROEN! dat zichzelf moet heruitvinden in de oppositie.”

“Als ze dat niet zien zitten, moeten we dan beginnen met iets nieuw, iets regenboogachtig?”

“Jah, .. ik weet het niet. Elke fundamentele vernieuwing ontstaat in de oppositie. Als je linkse oppositie wil opbouwen dan mag je niet met de dagelijkse problemen van het beleid opgezadeld zitten. Je moet je op je gemak kunnen herbronnen. (zucht) Maar ja, we hebben het hier over mensen en de lokroep van de macht blijkt steeds weer zeer zoet te zijn.”