Sterft, gij oude vormen en gedachten!

Patrick Vander Weyden en Koen Abts, De basis spreekt. Onderzoek naar leden, mandatarissen en kiezers van SP.A, Acco Leuven, 242 blz.


BRUSSEL - Onderzoek naar de Vlaamse socialisten reveleert een partij met vragen en twijfels over het toekomstige engagement. De SP.A heeft een probleem 'met haar principes, haar verhaal en haar gezicht'.


Patrick Vander Weyden (UGent) en Koen Abts (KULeuven) stellen vanavond De basis spreekt. Onderzoek naar leden, mandatarissen en kiezers van SP.A voor. Het boek heeft niet de intentie om een oordeel over de huidige sociaaldemocratie te vellen, noch wil het in de plaats van voorzitster Caroline Gennez politieke of ideologische keuzes maken. Toch vormt het onderzoek bij zowat duizend leden en evenveel mandatarissen van de Vlaamse socialisten een unieke leidraad voor een voorzitter die een beleid moet uitstippelen. Makkelijk wordt dat niet. De SP.A mag dan haar 125ste verjaardag vieren, overal in Europa verkeren de socialisten in zwaar weer.

Bij de parlementsverkiezingen van 2007 ging de partij zwaar op haar gezicht. Eind dat jaar vroeg Gennez een onderzoek naar het sociale en culturele profiel van de SP.A-leden. Vander Weyden en Abts kregen de vrije hand en breidden het onderzoek uit naar de mandatarissen, kiezers en gewezen kiezers. Maar de auteurs peilden ook naar de interne meningsverschillen. De SP.A blijkt een 'huis met vele kamers' te zijn van waaruit een 'warrig' signaal over het leiderschap wordt uitgezonden.


1. Partij van oudere mannen

Net als de andere traditionele partijen verliezen ook de socialisten leden, een kwart per decennium. Het aantal viel terug tot zo'n 56.000. Haast 80procent van de leden is ouder dan 45 jaar. Zes op de tien leden zijn mannen.

De mandatarissen zijn een stuk jonger dan de leden. Ze zijn ook beter opgeleid. Instromende jongeren zijn goed opgeleid, de oudere leden zijn minder goed opgeleid en hebben eerder een verleden als arbeider.

Opmerkelijk blijft de sterke 'ideologische socialisatie' met het thuismilieu, vooral via de vader. De SP.A rekruteert in de bekende milieus, zelden gebeurt dat buiten het klassieke netwerk. Overigens noemt 40procent van de leden zich katholiek (slechts 20procent bij de mandatarissen). 80procent is lid (geweest) van de vakbond, in de eerste plaats van het ABVV.


2. Helft is actief

Zowat de helft van de leden is alleen papieren of passief lid. Overigens stemt 10procent van die categorie niet eens voor de SP.A. De andere helft is steunend (30procent) of actief lid (20procent). Militanten tussen 56 en 65 jaar zijn het actiefst binnen de partij.


3. Mandatarissen linkser

Algemeen wordt aangenomen dat mandatarissen een stuk gematigder zijn dan de leden. Het zouden dan ook de leden zijn die hun vertegenwoordigers oproepen om de basis niet te verloochenen. Bij de SP.A gaat die premisse niet op.

Aan de hand van stellingen achterhaalden de onderzoekers dat de mandatarissen veelal de meest linkse positie innemen. Ze krijgen daarbij het gezelschap van de meest actieve leden. De passieve leden situeren zich meer aan de rechterzijde van de links-rechts-as. Daarbij is er zelfs sprake van een klein schisma.

De onderzoekers opperen de mogelijkheid dat het barre verkiezingsresultaat te wijten kan zijn aan een te links profiel van de SP.A.


4. Migranten verdelen

'Links' kan op een economische en/of culturele manier worden gedefinieerd. Dat laatste verwijst naar de houding ten opzichte van bijvoorbeeld migranten of criminaliteit. Het onderzoek wijst uit dat militanten en mandatarissen op dezelfde lijn zitten op het vlak van economische thema's, maar van elkaar verschillen wat betreft culturele thema's. Daarbij stellen de mandatarissen zich linkser op.

Is de partij erg eensgezind over ethische thema's, inzake migranten ontploffen de tegenstellingen. Een derde van de SP.A-leden meent dat migranten naar ons land komen om van onze welvaart te profiteren. Een gelijkaardig aantal vindt dat migranten niet bijdragen tot onze rijkdom. Een op de zes militanten is van oordeel dat migranten niet dezelfde rechten mogen hebben als Belgen of zegt zelfs migranten ronduit te wantrouwen.

Dat die leden überhaupt lid blijven, wijten de onderzoekers aan 'traditionele identificatie'. Alvast jongeren met een links economisch wereldbeeld maar met een rechtse visie op allochtonen lopen de partij ondertussen voorbij. 'De kloof tussen de partijtop en de bevolking is hier ronduit dramatisch.'


5. Te vaag en complexpartijverhaal

De achterban is relatief tevreden over de SP.A als bestuurspartij (vreemd genoeg vinden meer leden dan mandatarissen dat de partij in de regering moet zitten, red.). Toch is er ongenoegen over de onduidelijke manier waarop beslissingen tot stand komen, en over de te zakelijke partijwerking. Te veel principes zouden gaandeweg overboord zijn gegooid.

Mandatarissen stellen zich op dit punt nog kritischer op. Dat doen ze ook als het gaat over het partijverhaal dat ze moeten brengen. Dat zou te vaag, te complex en te weinig overtuigend zijn. De helft van de mandatarissen en leden is van oordeel dat het de SP.A ontbreekt aan een nieuwe generatie politici met visie die een remedie moet vinden voor de kwaal.


6. Zoeken naar evenwicht

Zowel leden als mandatarissen hebben het gevoel dat ze het politieke spel niet altijd kunnen overzien. Toch willen ze een pragmatische maar principiële partij. Er is geen draagvlak voor een radicale, meer dogmatische partij. Dat is er evenmin voor een populistische partij die in ruil voor wat stemmen haar principes aan de kant schuift.

De onderzoekers benadrukken dat de helft van het electoraat in Vlaanderen tot een gematigd linkse kamp behoort. De huidige partijelite slaagt er duidelijk niet in dat potentieel optimaal aan te boren. Opschuiven naar het centrum zou gezien het linkse karakter van de mandatarissen erg ongeloofwaardig zijn. In dat centrum kan de SP.A met haar 'onduidelijk profiel' bovendien het verschil niet maken.


7. Geen progressief kartel

Zeker in de media blijft de samenwerking met gelijkgezinden een populair thema. Maar de verdeeldheid bij de mandatarissen en de achterban is daarover bijzonder groot. Het opblazen van het kartel met Spirit kreeg zeker de steun van de meerderheid van leden en mandatarissen. Een mogelijke samenwerking met Groen! polariseert evenzeer. Zeker bij jongere leden is de wrevel tegenover de ecologisten erg groot. Een meerderheid van de leden wijst een samenwerking af, bij de mandatarissen gaat het om een grote minderheid. Rest een pleidooi voor de maatschappelijke verankering. Maar of dat nu absoluut bij de socialistische vakbond of mutualiteit moet zijn, lijkt minder evident.


Blog DS, 20-04-2010 (Bart Brinckman)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB