Perfectie kan gezondheid schaden

• zaterdag 14 november 2009
• Auteur: Valerie Droeven
•
Leiden digitaal opgekalefaterde foto's tot eetstoornissen? — De onnatuurlijke perfectie van bewerkte foto's zou onze kinderen beïnvloeden en ze kwetsbaarder maken. Wat is er mis met de droomwereld van verplaatste oogkassen en dichtgeperste ribbenkasten?

De borsten van Keira Knightley, haar huid, haar hals en zelfs het wit in haar ogen: ze zijn niet echt. Althans, op het campagnebeeld van het parfum van Coco Mademoiselle van Chanel zijn ze digitaal aangepast om ze groter, gladder, langer en witter te doen lijken. Het Zweeds-Franse model Filippa Hamilton kreeg vorige maand op een reclamefoto van Ralph Lauren een taille toegemeten die niet breder was dan haar hoofd. Op de foto was niet haar echte taille te zien, wel de digitaal bewerkte versie ervan.

Sarah Palin, de running mate van Amerikaanse presidentskandidaat John McCain, veroorzaakte vorige jaar een rel door in volle verkiezingscampagne op de cover van Newsweek te gaan staan. Zonder dat haar gezicht bijgewerkt was. ‘Deze cover is een klap in het gezicht van Sarah Palin', zei de Republikeinse mediacommentator, Andrea Tantaros, over de foto. ‘Waarom? Omdat hij niet bijgewerkt is. De foto belicht elke imperfectie die ieder menselijk wezen heeft. We hebben het hier over gezichtshaar, poriën, rimpels.' Een oneerlijk ingreep van Newsweek, vond Tantaros, want de coverfoto van Obama was volgens hem wel digitaal bijgewerkt.

Je hoeft maar enkele minuten op het internet te surfen en de Photoshop-relletjes van de laatste weken en maanden slaan je om de oren. Behalve websites die zich verkneukelen in beroemde vetrolletjes gaan er steeds meer stemmen op die het gebruik van Photoshop aan banden willen leggen.

Begin deze week nog kaartten 44 Britse academici in verschillende Britse kranten aan dat de onrealistische perfectie op de bewerkte foto's eetstoornissen en fitnessverslavingen aanmoedigt. Uit het onderzoek van Girl Guiding UK, waar de paper op is gebaseerd, blijkt dat 95 procent van de Britse 16- tot 21-jarigen zijn lichaam wil veranderen. 33 procent wil slanker worden en een kwart van hen vindt plastische chirurgie een aanvaardbare methode om dat te bereiken. Bijna drie op de vier kinderen tussen zeven en elf geven aan ‘iets' te willen veranderen aan hun lichaam. De Liberal Democrats zijn mee op de kar gesprongen, en vragen van de Advertising Standards Agency (ASA), de waakhond van de Britse reclamesector, om het gebruik van Photoshop te verbieden in advertenties die gericht zijn op kinderen onder de zestien.

Ook de New Yorkse fotograaf Aric Mayer trekt ten strijde tegen wat hij bone saw work (‘bottenzaagwerk') noemt. op zijn website publiceerde hij het zelfgeschreven essay Confessions of a Bone Saw Artist. Mayer werkt als fotograaf onder meer voor The Wall Street Journal, Seventeen en Harper's Bazaar, maar hij begon zijn carrière als retoucher (fotobewerker). Bijna tien jaar lang verdiende hij er grotendeels zijn geld mee.

‘Er zijn heel wat wetenschappelijke bewijzen voor de nefaste impact van reclamefoto's op het grote publiek', vertelt Mayer ons vanuit New York. ‘Het schoonheidsbeeld dat de reclamewereld ophangt, is een scheefgetrokken realiteit. Als die foto's je enige toetssteen worden, dan heb je een compleet vertekend beeld van wat normaal en echt is. Dus ja, ik denk dat we zeer voorzichtig moeten zijn met fotobewerking.'

In het essay beschrijft Mayer hoe hij de toepassing van Photoshop heeft zien veranderen. Toen hij aan de slag ging als fotobewerker, was Photoshop een nieuw programma. Er werd pixel voor pixel gewerkt: een neus vervormen betekende uren, soms dagen werk. Maar het programma is vandaag veel krachtiger: met enkele muisklikken is die oude vervelende neus vergeten. ‘Maar ook de fotocamera's zijn erg veranderd', legt Mayer uit. ‘Ze registreren het model met een ongeziene accuratesse Het haartje dat uit de porie groeit, wordt met onze moderne apparatuur haarscherp vastgelegd. Als je de dezelfde beelden met een filmcamera maakt, ontstaat er een natuurlijke verzachting. Het is die evolutie naar wetenschappelijke accuratesse binnen de fotografie waaraan we ons slecht hebben aangepast.'

Hoe slecht precies, illustreert Mayer perfect in het essay op zijn blog. ‘Ik noemde die manier van bewerken bottenzaagwerk omdat je hetzelfde resultaat in het echte leven alleen maar kunt bereiken door hun skeletten te verwijderen. Het ging om het verplaatsen van oogkassen, het optrekken van jukbeenderen, ledematen werden uitgetrokken, het voorhoofd verlaagd en tegelijk verhoogd, schouders versmald, oren verkleind, de hals verlengd, vingers en tenen gerecht, kinnen en kuiten vervormd, heupen en tailles versmald, neuzen verkleind en rechtgezet, wenkbrauwen hertekend, ribbenkasten dichtgeperst, knieschijven verkleind en tanden rechtgezet. En dan moesten we nog beginnen aan het bewerken van de huid.'

Het zijn zulke excessen die volgens het Franse parlementslid Valerie Boyer meisjes tot anorexia aanzetten. De partijgenote van president Sarkozy diende een wetsvoorstel in om geretoucheerde foto's van een waarschuwingslabel te voorzien (zie interview). Het is maar de vraag of zulke maatregelen nodig of zelfs haalbaar zijn.

‘Waarchuwingslabels op bijgewerkte foto's zijn onzin', zegt de Belgische reclame- en glamourfotograaf Frank De Mulder, die behalve voor internationale magazines ook voor Ché en Playboy werkt. ‘Want denken dat er foto's gepubliceerd worden die niet geretoucheerd zijn, is een illusie. Foto's die genomen worden met hedendaagse professionele digitale fotocamera's, zijn heel “plat”. In die beelden zitten geen contrasten en ook de kleuren zijn niet aangepast. In een klein fototoestelletje dat je bij thuis gebruikt, zit software om de kleuren van je foto op te waarderen en de contrasten aan te scherpen. Professionele apparaten hebben die software niet.De foto's zijn de grondstof. Om een foto publiceerbaar te maken, moet je er nog mee aan de slag. Met Photoshop. Een beeld dat niet bewerkt is, is niet afdrukbaar. In die zin zijn alle foto's die verschijnen, bewerkt met Photoshop. Een professionele fotograaf kan niet zonder.'

Toch is voor De Mulder het werk niet voorbij zodra de kleurenbalansen en contrasten aangepast zijn. ‘En daar is niets mis mee. Het is mijn vak om een droomwereld te creëren. Mag dat nog? Moeten we Disneyland ook maar meteen afbreken en onze kinderen vertellen dat sprookjes niet bestaan?' zegt De Mulder.

Maar waar ligt de grens? ‘Kijk, je loopt ook niet een heel jaar met hetzelfde gezicht rond', zegt De Mulder. ‘Als het zomer is, en je komt net terug van vakantie, je bent uitgeslapen en zorgeloos, dan zie je er ook veel beter uit dan in hartje winter, als je overwerkt bent en een kop vol zorgen hebt. Wij zorgen ervoor dat onze modellen fris en zorgeloos – net terug van een deugddoende reis – op de foto staan. Is dat echt? Ja, dat geloof ik wel. Bovendien geven we een fijn gevoel mee met die foto's. Als het over Photoshop gaat, wordt er altijd gesproken over langere benen en dikkere borsten. Maar wat doen wij? Rimpeltjes en walletjes wegvegen.'

Toch kan natuurlijk ook mooi en spraakmakend zijn. Zelfs in een glossy magazine. Het Amerikaanse tijdschrift Glamour werd overstelpt met brieven en e-mails nadat het in zijn septembernummer een onbewerkte naaktfoto had gepubliceerd bij een artikel over zelfvertrouwen. Het buikje van het model Lizzie Miller is daarop duidelijk te zien.

Een leuke gimmick, vindt Béa Ercolini, de directrice van Elle België en Elle Belgique, maar geen blijvertje. ‘Retoucheren is een vorm van beleefdheid', zegt ze. ‘In een van onze vorige magazines publiceerden we een interview met een vrouwelijke onderzoeksrechter. Een vrouw wars van de mode- en de glamourwereld, maar ze stond wel in een glossy magazine, dat zijn eigen esthetische en grafische codes heeft. Dan getuigt het alleen maar van beleefdheid dat ik mijn beeldredacteur vraag om wat rimpeltjes en walletjes weg te vegen. Trouwens: onze lezeressen verwachten dat ook. Als wij niet bijgewerkte foto's publiceerden, dan zouden onze lezeressen de eersten zijn om te klagen.'

Het retoucheren van mensen is geen specifiek hedendaags fenomeen, zegt Ercolini. ‘Het is zo oud als de geschiedenis van de schilderkunst. Als een koning vroeger een vrouw zocht voor zijn zoon, liet hij een portret maken van zijn zoon. Dat portret was het visitekaartje voor de huwelijkskandidaten. Het moest flatterend zijn en dus werden de onvolmaaktheden van de prins bijgewerkt. Ook in het beginstadium van de fotografie werd er al naar hartelust geretoucheerd. Mensen die in de Parijse studio van Félix Nadar hun foto's gingen ophalen, herkenden zichzelf niet, omdat ze zo bijgewerkt waren. Maar daar waren ze net trots op.'

Toch zijn er grenzen bij Elle. ‘Als je foto's wilt nemen van Madonna, dan moet je een contract van honderd pagina's tekenen. Daarin staat onder meer dat haar agent de foto's kiest die gebruikt mogen worden. In dat contract staat natuurlijk ook hoe die foto's bijgewerkt moeten worden. Zulke megasterren hebben we niet. Dus ook die overdreven contracten vind je in België niet.'

In het labellen van bewerkte foto's ziet Ercolini geen heil. ‘Opvoeden en uitleggen lijkt me meer aangewezen. Het is belangrijk om onze dochters mee te geven dat foto's in modebladen een constructie zijn. Photoshop of niet.

www.destandaard.be
__________________________________________________ ______________

Zelf neem ik honderde foto's met m'n eigen Nikon en ik moet toegeven dat ik zelf ook veel foto's bewerk. Hiermee bedoel ik dan, hier en daar een puistje wegwerken, tanden witter maken, de kleuren een beetje bijwerken, als de mama vraagt om een rimpeltje weg te werken,... Wat ik nooit zou doen is boezems vergroten, taille versmallen.

Ik ben dus van mening dat foto's een beetje bewerkt mogen worden. Zolang het bij het ene haartje en het ene rimpeltje blijft, is er voor mij geen probleem. Maar Keira Knightley haar boezem vergroten en modellen hun taille versmallen, daar ga ik niet mee akkoord. Het zijn die foto's die voor de anorexiajongeren zorgt!