Stofje van Paaseiland verlengt leven muizen


Een ware levenselixer dient zich aan: oudere muizen die het toegediend kregen, leefden beduidend langer. Het spul is nog wel gevaarlijk.


Paaseiland is straks niet alleen bekend om zijn reuzenbeelden, maar wellicht ook om een daar gevonden bacterieel stofje dat het leven aanmerkelijk kan verlengen. Rapamycine, genoemd naar de Polynesische naam van het eiland (Rapa Nui), schenkt oude mannenmuizen tot bijna 30 procent meer dagen, en oude muizenvrouwen zelfs tot bijna 40 procent.

Omgerekend naar de mens zou een vrouw van zestig geen gemiddelde levensverwachting van zo’n 25, maar van 34 jaar hebben. Mogelijk is het profijt zelfs groter als het potentiële levenselixer op jongere leeftijd wordt toegediend. Een brutale voorspelling zegt dat rapamycine meer levenswinst brengt dan het voorkomen en genezen van alle tumoren en hartkwalen bij elkaar.

Dit optimisme kun je distilleren uit een publicatie vandaag in Nature. Maar commentatoren zeggen er direct bij dat het erg onverstandig zou zijn dit middel klakkeloos aan de maaltijd toe te voegen: daarvoor is het te gevaarlijk. Het medicijn onderdrukt de afweer, het wordt gebruikt om afstoting van donororganen te verminderen, en in de strijd tegen sommige tumoren.

De rapamycine-muizen kregen uiteindelijk wel dezelfde ouderdomskwalen als niet-behandelde muizen, maar beduidend later. Het lijkt alsof het leven onder invloed van het stofje vaart mindert en daar kan professor Jan Hoeijmakers, hoogleraar moleculaire genetica aan het Erasmus MC in Rotterdam, zich wat bij voorstellen: „Dit was al bekend bij gisten en wormen. Rapamycine remt een eiwit dat de groei bevordert. Die rem komt mogelijk overeen met het effect van hongeren: minder eten betekent dat het lichaam de schrale energie beter in onderhoud en niet in groei kan steken.”

Minder groei en tragere celdeling zijn goed te rijmen met minder kanker. En een zuinige stofwisseling verkleint het risico van diabetes. Hoeijmakers wijt de voornaamste belagers van een hogere ouderdom aan een ’te uitbundige groei’: „We hoeven niet meer te rennen, geen reserves op te bouwen voor magere tijden, maar eten maar door. Rem op de groei resulteert in minder beschadiging, minder tumorvorming en minder verlies van hersenweefsel. En vermoedelijk maakt rapamycine cellen ook resistenter tegen stress.”

Hoeijmakers vermoedt dat het stofje op meerdere manieren „de gasvlam tempert. En ik verwacht dat andere, minder schadelijke stoffen een vergelijkbaar effect hebben. Stoffen die nu al in onze voeding zitten. Dit onderzoek is in drie instituten tegelijk gedaan: bij sommige muizen kon je voor behandeling met rapamycine al voorspellen dat die langer zouden leven. Dat moet aan hun dieet vóór die tijd hebben gelegen.”

En de gevaren van zulke groeiremmers? „Geef je die aan jonge muizen, dan worden het dwergen. Op latere leeftijd blijven ze op gewicht. Wellicht kun je neveneffecten door combinatie met andere medicijnen tegengaan. Bij muizen in het lab lukt dat, maar in de ’wilde wereld’? En voelen muis en mens zich ook goed bij dit langere leven: dat moet eerst goed uitgezocht worden. We gaan nu natuurlijk niet voor iedereen rapamycine van de plank grijpen.”


© Trouw, 09-07-2009

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB