De spelletjes van reality-tv


BRUSSEL - Soms wordt reality-tv werkelijkheid. Als vakbonden verbolgen reageren op het ontslag van een kelner in Mijn restaurant, bijvoorbeeld.


Er heerst nogal wat onduidelijkheid over het ontslag van kelner Benjamin in het Kortrijkse restaurant Dell'Anno. Dat is een van de vijf restaurants die dienst doen als decor voor het VTM-realityprogramma Mijn restaurant. Vorige dinsdag waren de kijkers getuige van de manier waarop chef-kok Claudio zijn kelner eruit bonjourde. Het ontslag verliep zo bruut dat de socialistische vakbond zich geroepen voelde om Claudio op zijn plichten te wijzen.

'Hiervoor riskeert hij een celstraf', klonk het (DS 9 april). Het ontslag zou onwettig en onaanvaardbaar zijn, bevestigden andere experts. De zelfstandigenorganisatie Unizo verdedigde de 25-jarige chef, maar bezorgde hem toch een handleiding om beter te leren omgaan met zijn personeel. Of het ontslag dat de kijker te zien kreeg, een gespeelde versie was van een gebeurtenis die zich eerder zonder camera's had afgespeeld, is onduidelijk. De programmakers ontkennen. Claudio doet, na enige twijfel, hetzelfde.

Toch blijft de vraag hangen: in hoeverre zijn realityshows geregisseerd? Zijn het, zoals beloofd, echte verhalen, met gewone mensen, die zich voor de camera's ontspinnen? Of zijn die verhalen het product van geregisseerde scenario's?

De verhalen over manipulaties in realityprogramma's zijn legio. Maar niemand wil dat officieel bevestigen. Af en toe zijn er programmamedewerkers die uit de biecht klappen. Soms druipt de manipulatie van het scherm. In de huidige reeks van Temptation Island geeft 'vrijgezel' Sandy grif toe dat ze spelletjes speelt met Steve. Haar doel? Zijn relatie vernietigen. Steve is zich van geen kwaad bewust. Hij heeft de echte liefde ontdekt en zegt erachter gekomen te zijn dat zijn huidige relatie niet goed zat. Het is uitlachtelevisie die al lang niet meer grappig is.

Dat vond ook de Franse journalist Philippe Bartherotte. Hij schreef begin dit jaar een boek over zijn ervaringen als programmamedewerker van L'île de la tentation, Greg Le Millionaire en La Nouvelle Star. Volgens Bartherotte werd er bij die programma's volop gemanipuleerd. De deelnemers zijn telkens het slachtoffer. 'Het zijn slaven van de entertainmentsector', schrijft hij.

Eind vorig jaar trokken enkele deelnemers van de Franse versie van Temptation Island naar de rechtbank. Ze vonden dat ze moesten acteren en willen daarom vergoed worden voor 'geleverde prestaties'. De deelnemers hekelden dat hun paspoorten werden afgenomen, dat de programmamakers hun oplegden wat ze moesten dragen en dat ze geen andere keuze hadden dan de rol te spelen die hun werd opgelegd.'

Dichter bij huis kaartte journalist-cameraman Marc Hoogsteyns in 2006 in deze krant de werkwijze van de programmamakers aan. Hij werkte onder meer voor de makers van Peking Express en Stanley's Route. Hij legde bloot hoe de makers kandidaten tegen elkaar opzetten. Hoe de favorieten bij afvalwedstrijden werden bevoordeeld door de makers en hoe Afrikaanse stammen doelbewust primitiever werden voorgesteld dan ze in werkelijkheidwaren. Die uitspraken werden toen door programmamakers als leugens afgedaan.

Twee afzonderlijke bronnen bevestigden ons nochtans dat alles wat Hoogsteyns zegt, strookt met de werkelijkheid. 'Het loopt de spuigaten uit', krijgen we te horen. Iemand vinden die ons zwart op wit zegt hoe het er achter de schermen van realityprogramma's aan toe gaat, zal niet makkelijk zijn, getuigt een programmamaker. 'Want net zoals Hoogsteyns zal die persoon met de grond worden gelijkgemaakt.'

De presentatoren van de shows zitten vast aan hun exclusiviteitscontract bij de zenders waar ze voor werken. 'Als televisiegezicht zijn ze kwetsbaar', zegt een manager die verschillende presentatoren van zulke shows onder zijn hoede heeft. 'Het is aan de zenders om die malversaties aan te kaarten. Alleen zij kunnen de situatie veranderen.'

Ook de kandidaten willen niet getuigen, of beter gezegd, ze kunnen dat niet. Ook zij hebben contracten moeten tekenen die hun voor een hele tijd het zwijgen opleggen. Toch is wat ze meemaken, niet te onderschatten. Zo weten we, bijvoorbeeld, dat er kandidaten zijn van het programma Succes in Honderd Dagen die nog jaren schulden moeten afbetalen.


DS, 11-04-2009 (Valerie Droeven)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB