Fritzl weent uit zelfmedelijden

Eerste procesdag toont Oostenrijks 'monster' als zielige oude man


Bevende handen, een trillende stem, een kostuumvest die slobbert. Tranen zelfs, als hij vertelt dat hij als ongewenst kind geboren is. Oostenrijker Josef Fritzl (73) is verantwoordelijk voor onbeschrijflijke gruwel. Maar bij de start van zijn proces lijkt 'het monster' een zielige, oude man geworden.

Josef Fritzl hield een blauwe ringmap krampachtig voor zijn gezicht toen hij gistermorgen door gewapende agenten naar de rechtszaal werd gebracht voor de eerste dag van zijn proces. De man die zijn eigen dochter 24 jaar lang opsloot in een geheime kelder en haar daar ontelbare keren verkrachtte, wilde niet dat iemand hem in de ogen kon kijken. Opvallend voor een man wiens gezicht ondertussen wereldberoemd is. De foto's van Fritzl, met de arrogante blik en de hoog opgetrokken wenkbrauwen, gingen na zijn arrestatie de wereld rond. Zelfs toen de camera's en fotografen de rechtszaal moesten verlaten, bleef hij zijn gezicht verstoppen. Hij draaide zich zo op zijn stoel dat het publiek in de zaal alleen zijn rug te zien kreeg.

Fritzl hoopt op medelijden van de jury. Dat bleek toen Andrea Hummer, de voorzitter van de rechtbank, hem ondervroeg over het waarom van zijn gruweldaad en over zijn eigen leven. De 73-jarige beklaagde antwoordde met trillende stem en met tranen in de ogen, vooral toen hij het over zijn eigen moeder had. 'Ik was een ongewenst kind', zei Fritzl. 'Ik heb ook nooit vrienden gehad. Het was een erg harde kindertijd. Mijn moeder wilde mij niet. Ze was al 42 jaar toen ik geboren werd. Ze wilde gewoon geen kind, en zo heeft ze mij ook behandeld.'

Hij kreeg naar eigen zeggen zoveel slaag dat hij zich vaak moest verstoppen onder de Singernaaimachine om aan de klappen te ontkomen. 'Toen ik twaalf jaar was, heb ik haar duidelijk gemaakt dat ik mij niet meer zou laten mishandelen. Vanaf dan was ik de Satan voor haar.' En op zijn vader moest hij ook al niet rekenen, vertelde hij, 'want die was er maar af en toe eens'.

Het zelfmedelijden van Fritzl kwam er nadat hij eerst gedeeltelijk schuldig had gepleit. Hij geeft toe dat hij zijn dochter Elisabeth, nu 43 jaar, vele jaren lang heeft opgesloten en heeft verkracht. Hij geeft ook toe dat hij zeven kinderen bij haar verwekte, waarvan er eentje twee dagen na de geboorte overleed. Maar op de aanklachten 'slavernij' en 'moord' pleit hij onschuldig.

De aanklacht 'moord' is cruciaal in het proces. Het is immers het enige misdrijf waarvoor Fritzl levenslang kan krijgen. Volgens de aanklaagster is er duidelijk sprake van 'moord door verwaarlozing'. Toen het jongetje in 1996 werd geboren, begon het al snel te hoesten en werd het stilaan blauw. Fritzl beperkte zijn zorg voor het kind tot af en toe eens komen kijken. Maar volgens zijn advocaat zou hij zeker hulp hebben gezocht, mocht hij geweten hebben dat het pasgeboren jongetje kon sterven.

'Mijn cliënt is geen monster', zei advocaat Rudolf Mayer tegen de acht juryleden die moeten oordelen. Josef Fritzl zou 24 jaar schuldgevoelens hebben gehad. Bovendien is het volgens Mayer niet aan de jury om wraak te nemen voor zijn gruweldaden. 'Jullie moeten de emoties achterwege laten. Probeer de beklaagde als een mens te zien.'

Dat laatste wordt moeilijk want de gruwel die Elisabeth Fritzl 24 jaar lang heeft moeten doorstaan, valt amper te beschrijven. 'Niemand kan zich voorstellen wat zich daar beneden heeft afgespeeld', zei openbaar aanklaagster Christiane Burkheiser (33). Zij is zelf twee keer de kelder binnengegaan om zich een beetje te kunnen inbeelden hoe het leven er moet zijn geweest. 'Er was geen warm water, geen douche, geen verwarming, geen daglicht, geen aanvoer van frisse lucht. Het was een leven van verkrachtingen, duisternis en schimmel. Vochtig was het er ook. Een vochtigheid die je in de knoken kruipt.'

Zevenentwintig pagina's lang is de aanklacht. Het zijn pagina's vol verschrikkelijke details, waarin beschreven wordt hoe Elisabeth en de drie kinderen die bij haar in de kelder woonden, volledig afhankelijk waren van Fritzl. Hij bepaalde wanneer en of ze te eten kregen. Als hij zijn zin niet kreeg, deed hij de kelder op slot en moesten zijn dochter en haar kinderen hopen dat hij zou terugkomen voor ze allemaal dood zouden zijn.

'De eerste maanden verkrachtte Fritzl zijn dochter dagelijks. Soms zelfs meer dan een keer per dag', staat in de aanklacht. 'In de loop der jaren daalde de frequentie naar een keer per twee dagen. Hij dwong haar enerzijds met geweld, anderzijds met de bedreiging dat het allemaal nog erger zou worden als ze niet instemde. En ontsnappen zou sowieso niet mogelijk zijn. Fritzl gebruikte zijn dochter alsof ze zijn eigendom was.'

Van wroeging is er volgens Burkheiser geen sprake. Integendeel: Fritzl zou ook nu nog gevaarlijk zijn, mocht hij vrijkomen. Hij kampt met een combinatie van een persoonlijkheids- en een seksuele stoornis. Maar die zijn niet van die aard dat hij ontoerekeningsvatbaar is.

Elisabeth en haar kinderen moeten niet komen getuigen op het proces. Ook Rosemarie, de vrouw van Fritzl die altijd heeft volgehouden niets te hebben geweten van de gruwel in de kelder, zal niet verschijnen. Fritzl en de jury krijgen wel een elf uur durende opname te zien van het verhoor van Elisabeth. In verschillende stukken, om de jury niet te veel van streek te maken en om Fritzl telkens de kans te geven erop te reageren.

Tegen het einde van de week moet het proces afgelopen zijn. Dan wordt duidelijk welke straf Fritzl krijgt.


Steven De Bock