Onwetende paus erger dan rechtse


Heftige reacties volgden op de paus’ rehabilitatie van de antisemiet Williamson. Maar van een massale uittocht van katholieken is geen sprake.


Het is niet voor het eerst dat een pauselijke beslissing op weerstand stuit, maar dit keer is de verbijstering groter dan de boosheid. Hoe kan paus Benedictus een man als Williamson weer opnemen in de kerk? Een man die glashard de holocaust ontkent.

Het is aan de gewone kerkganger niet uit te leggen. Williamson mag in de rooms-katholieke kerk brood en wijn ontvangen, maar een vrome, brave gelovige die gescheiden is en een nieuwe geliefde heeft, officieel niet.

Dat bisschop Williamson de kerk is uitgezet in 1988 had niets te maken met zijn opvattingen. Dat hij nu weer is toegelaten dus ook niet, maar daarmee laten boze gelovigen en de boze joodse gemeenschap zich niet sussen. Dat zijn rationele overwegingen, die niet werken in een kerk waarin het gevoel, traditie en rituelen belangrijk zijn. Dat weet paus Benedictus natuurlijk ook.

Wat is er misgegaan? Wist de paus niet wie hij met Williamson in huis haalde, of wist hij het wel en is hij bereid geweest deze prijs te betalen. En zo ja, met welk doel dan?

Het lijkt te simpel om alles te verklaren met de term verrechtsing. Katholieke analytici die paus Benedictus wat beter kennen, houden het erop dat die niet op de hoogte is geweest van abjecte opvattingen van Williamson.

Vanaf de eerste dag dat hij paus is, heeft Benedictus XVI zich ingezet voor de dialoog binnen en buiten de kerk, met joden, moslims en orthodoxen. Daar past geen harde lijn bij.

De progressieve theoloog Hans Küng, die de paus goed kent, sprak al snel van onwetendheid en niet van welbewust rechtsaf slaan. Küng schetst de paus in de Italiaanse krant La Repubblica als een geleerde die te weinig contact heeft met het leven buiten het Vaticaan.

Ook het Vaticaan zelf gaf, bij monde van kardinaal Castrillion Hoyos, aan dat er sprake was van onwetendheid.

Mocht dit inderdaad zo zijn, dan is dat een ernstige zaak. Als de 81-jarige paus Benedictus de consequenties van zijn besluiten niet goed kan overzien en deze dus niet goed voorbereid heeft, zou dat betekenen dat hij de regie kwijt is. Dat is veel ernstiger dan dat hij welbewust de traditionalisten voorrang geeft. Bij een paus zonder regie hebben mensen als Williamson ruimte om de rest de kerk uit te werken.

Voor de Nijmeegse theoloog Jean-Pierre Wils was het te veel en te erg. Toen Williamson de kerk binnenstapte, stapte hij eruit.

Maar Wils kreeg nauwelijks navolgers. Het aartsbisdom Utrecht had vorige week twee meldingen van gelovigen die zich wilden laten uitschrijven, één meer dan gebruikelijk. Bisdom Roermond had er een stuk of vijf. Wel kwamen er, volgens woordvoerders van de bisdommen, veel mails binnen van katholieken die hun emoties kwijt moesten.

Theoloog Hans Küng blijft bij de kerk. Ook Edward Schillebeeckx (94), briljant theoloog , heeft nooit de kerk verlaten ondanks dat hij drie keer voor commissies in Rome moest verschijnen om zich te verantwoorden. Volgens het Vaticaan was hij te progressief. Schillebeeckx bleef binnen de kerk, om de gelovigen die ook bleven, te steunen. Hij wilde graag mede bepalen wat katholiek is en dat kon alleen als hij in de kerk bleef.


Hoogleraar: Paus moet excuses aanbieden

Blijft de katholieke hoogleraar Paul van Geest in de rk kerk of stapt hij eruit, net als zijn collega Jean-Pierre Wils? Van Geest: ,,Ik schaam me voor de hele consternatie, maar ben zondag gewoon naar de kerk gegaan.”

Hij respecteert het besluit van Wils: „Wellicht zijn redenen om het lidmaatschap van de kerk op te zeggen even integer en authentiek als de redenen om erin te blijven. De drijfveren van iemand om te blijven, kunnen zelfs onzuiverder zijn dan die van degene die eruit stapt. De kerk kent zondaren en heiligen, kaf en koren, dat zei Augustinus al. Wie is kaf, wie is koren?”

De paus moet zijn excuses aanbieden, vindt Van Geest. „Hij heeft zijn huiswerk niet gedaan.”

Maar zelf ziet hij in de uitglijder van de kerkvader geen reden om de kerk te verlaten. De hoogleraar patristiek en augustijnse studies aan de faculteit katholieke theologie van de Universiteit van Tilburg en aan de faculteit godgeleerdheid van de Vrije Universiteit: „Ik maak de vergelijking met een sportvereniging. Het bestuur heeft fouten gemaakt, maar ik blijf mijn rondjes lopen.”


Antisemitisme geen reden excommunicatie

Bisschop Richard Williamson is in 1988 de rooms-katholieke kerk uitgezet, omdat hij tot bisschop gewijd was zonder toestemming van de paus, door de Franse aartsbisschop Marcel Lefebvre. Deze in 1991 overleden reactionaire aartsbisschop richtte begin jaren zeventig de priesterbroederschap Pius X op. Tot het gedachtengoed van deze broederschap hoort een theologisch gefundeerde jodenhaat en een onverdraagzame houding ten aanzien van katholieken die de kerk willen laten meegaan met de tijd, door de uitgangspunten van het Tweede Vaticaans Concilie toe te passen. De uitlatingen van Williamson zijn extreem, maar passen wel bij de priesterbroederschap waar hij toe behoort. Antisemitische uitlatingen op zich kunnen volgens het katholieke kerkrecht geen reden zijn voor excommunicatie, voor uitsluiting uit de gelovige gemeenschap. Paus Benedictus kan Williamson daarom niet vanwege zijn opvattingen alsnog de kerk uit zetten.

Hij kan dat wel doen als Williamson zonder toestemming van de paus bijvoorbeeld iemand tot priester of bisschop wijdt.


Citaten over de kwestie-Williamson

„Ik geloof dat er zo’n 200.000 à 300.000 Joden zijn omgekomen in concentratiekampen, maar geen enkele in een gaskamer. Ik geloof dat er geen gaskamers waren.” De Britse bisschop Richard Williamson, 22 januari 2009 op de Zweedse televisie.

„Ik weet dat de gaskamers gebruikt werden om mensen te desinfecteren. Of daar ook mensen in gedood werden, weet ik niet.” Don Floriano Abrahamovicz, leider van priesterbroederschap Pius X, waarvan Williamson deel uitmaakte, op 29 januari 2009 in de Italiaanse krant Corriere della Sera.

„Het jodendom staat vijandig tegenover alle naties, vooral de christelijke” en „De verhouding tussen christenen en Joden is vergelijkbaar met die van God tegen Lucifer, verzoening is onmogelijk, de vijandigheid is vreselijk.” Citaten van de website van priesterbroederschap Pius X.

„Het is rampzalig wat er gebeurd is. Ik ben er van overtuigd dat de paus dit niet geweten heeft. Er zal misschien een of andere medewerker zijn geweest die hier te weinig heeft nagedacht.” Ad van Luyn, 1 februari 2009, in tv-programma ’Kruispunt’.

„Iemand die de holocaust, de shoah ontkent, mag niet gerehabiliteerd worden in een kerkelijk ambt. Ik denk dat er in dit geval kritiek op Vaticaanmedewerkers moet zijn.” Christoph Schönborn, aartsbisschop van Wenen.


Trouw, 05-02-2009 (Monic Slingerland)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB