De SP.A bruist niet meer - Waarom Caroline Gennez de rode trein niet op de rails krijgt


De SP.A congresseert over de toekomst. Het had over de toekomst van het land moeten gaan, maar de interne onvrede hangt als een schaduw over de socialistische partij.


Feestelijk verknald: zo kondigt het Visie '08-congres van de SP.A zich aan. Dat congres vindt vandaag en morgen plaats in de gebouwen van de VUB. Het ideologische congres had de onaangename peiling (14,3 procent voor SP.A/Vl.Pro) van vorig weekend moeten wegspoelen, maar Louis Tobback besliste daar anders over. Zijn kritiek op de partijtop komt hard aan, en plots hangt er een crisisstemming rond de Vlaamse socialisten. Vijf redenen waarom SP.A de motor maar niet in een hoger toerental krijgt:


SP.A krijgt haar boodschap niet verkocht

'Wat we ook proberen, we raken er niet door. De media negeren elk inhoudelijk voorstel van ons', zuchtte het SP.A-kamerlid Bruno Tuybens woensdag in de wandelgangen. De feiten geven hem niet helemaal ongelijk. De federale regering trok de depositogarantie voor spaarboekjes vorige week op van 20.000 euro naar 100.000 euro. De SP.A stelde de maatregel al twee weken geleden voor, maar toen viel dat tussen de mediaplooien van een CD&V-kartelcrisis, die overliep in de ondergang van de Fortis-bank.

Een soortgelijk verhaal tijdens de begrotingsdebatten. SP.A probeert aan te tonen waar de rekenfouten zitten, maar het zijn vooral Lijst Dedecker en de N-VA die met de aandacht gaan lopen. Het komt er hard aan voor een partij die jaren de spotlights gewend was. Zeker in het teletubbietijdperk keek heel de Wetstraat met jaloerse blik naar de linkse mediashow. Nu de vette jaren voorbij zijn, volgt het zwarte mediagat.

'Onze boodschap moet eenvoudiger en directer worden. We hebben wat meer agressiviteit nodig', zegt het Vlaams parlementslid Kurt De Loor. Senator Marleen Temmerman verwoordt het nog eenvoudiger: 'We hebben een rode Dedecker nodig. Hij slaagt er beter in om zijn thema's te brengen. We moeten echt tónen dat we verontwaardigd zijn.'

'SP.A moet de AC/DC van de politiek zijn. AC/DC staat voor degelijkheid, vastberadenheid en kwaliteit, zonder te vervallen in modetrends. Ze maken telkens opnieuw dezelfde plaat en iedereen is er wild van. Wij moeten dat ook doen: vasthouden aan hetzelfde concept en telkens dezelfde plaat maken. Thema's als gelijke verdeling, rechtvaardigheid, gelijke kansen en solidariteit verjaren nooit', zegt De Loor verder.

Voormalig partijvoorzitter Johan Vande Lanotte maant aan tot kalmte. 'Ik begrijp de ongerustheid bij sommigen, maar wat we nu meemaken, is doodnormaal. We hebben twintig jaar mee geregeerd en zitten nog maar pas in de oppositie. Het duurt een tijd voor mensen opnieuw naar je willen luisteren. Dat voorstel van die garanties voor spaarders is een goed voorbeeld. Omdat Lijst Dedecker en Groen! die boodschap brengen zonder recent regeringsverleden, wordt naar hen geluisterd. Als wij dat doen, zegt men hoogstens dat het een redelijk voorstel is.'


Links zit overal in het defensief

'Het verschil met eind jaren negentig is enorm voor de socialisten in Europa. Toen maakte links overal het mooie weer: het zat in een hoop coalities en leverde in veel gevallen zelfs de premier. De effecten zijn nu merkbaar. In veel landen zijn de sociaaldemocraten kapotgeregeerd, hebben ze te veel compromissen moeten slikken en krijgen ze de electorale rekening gepresenteerd van de uitputting van het westerse welvaartsstaat-model', zegt professor Carl Devos (UGent).

'Een hoop mensen bij de SP.A, en bij uitbreiding de partij zelf, heeft de nederlaag van 10 juni 2007 nog steeds niet volledig verteerd. Dat verwerkingsproces is nog aan de gang. Dan kun je moeilijk verwachten dat die partij meteen in het offensief gaat', zegt Devos.

'Na twintig jaar regeren proberen wij nu het jasje van de oppositie aan te trekken. Dat is allesbehalve makkelijk. Voor sommigen leidt dat tot een ware identiteitscrisis', zegt Peter Vanvelthoven , de SP.A-fractieleider in de Kamer.


Intern rommelt het

Een insider schetst de verhoudingen aan de top: 'De Vlaamse viceminister-president Frank Vandenbroucke voelt zich intellectueel de meerdere van voorzitster Caroline Gennez en is, als puntje bij paaltje komt, niet bereid zich neer te leggen bij haar wil. Johan Vande Lanotte heeft zich teruggeplooid op zijn provincie, West-Vlaanderen, en wacht op een kans om zijn kiesnederlaag weg te spoelen. Hij droomt van een laatste groot mandaat; een vicepremierschap dat de nederlaag na zijn “twaalf opeenvolgende kiesoverwinningen, zal doen vergeten. En Patrick Janssens heeft zich teruggetrokken op 't Schoon Verdiep in Antwerpen. Hij heeft geen enkele ambitie om nationaal nog iets waar te maken.'

Dat Caroline Gennez de touwtjes maar niet strak in handen krijgt, blijkt keer op keer. De partij reageerde deze week verrast op de beslissing van het Antwerpse stadsbestuur om de toewijzing van een sociale woning te koppelen aan de arbeidssituatie van de huurders. 'Werkenden krijgen voorrang', is een logische beslissing in het grotere verhaal van de Antwerpse burgemeester Janssens om de sociale mix in de stad zoveel mogelijk te bevorderen. Alleen roept de eenzijdige beslissing van Janssens pijnlijke herinneringen op aan het hoofddoekenverbod dat het Antwerpse stadsbestuur invoerde. Groen! pikte het thema bij de federale verkiezingen op en ging met wat rode stemmen lopen. Veel erger voor de partij was dat het thema oversloeg naar onder meer Gent, waar de coalitie erover worstelde tot het niet meer mooi was.

'Dat Tobback daarover Janssens aanpakt, is de vereffening van een oude rekening. Die twee zijn al langer in oorlog met elkaar. Maar het zegt wel iets over de sfeer aan de top', zegt diezelfde insider.

Ook met Vandenbroucke was er een pijnlijk incident. In mei, tijdens een partijbureau, eiste de viceminister-president dat zijn partij communautair mee onderhandelde. 'Ofwel neem ik ontslag'. Gennez moest sussen, maar de spanningsboog is niet weg.

'Nu kondigt zich het probleem van die 'dialoog van gemeenschap tot gemeenschap aan. Frank denkt dat hij dat naar zijn hand kan zetten. De waarheid is dat alleen Kris Peeters (CD&V) zo aan een mooie “overwinning, geholpen wordt. Maar niemand heeft vat op Frank', zegt een SP.A-topper.

'Het SP.A-team staat er inderdaad niet echt. Nu goed, dat is ook typisch. Als het niet draait, dan is het veel moeilijker om de verdeeldheid te maskeren', zegt professor Devos.

'Gennez heeft niet het leiderschap om iedereen ter orde te roepen. De kamerfractie klaagt omdat ze geen duidelijkheid krijgt van de partijtop. Die is boos omdat de fractie de verkeerde richting uit marcheert. En de afdelingen weten al helemaal niet wie ze moeten volgen', zegt Devos.

De verdeelde slagorde bleek afgelopen week in de Kamer nog maar eens. Tijdens de debatten kreeg fractieleider Peter Vanvelthoven in volle tussenkomst 'de steun' van zijn partijgenoot Dirk Van der Maelen, en even later wilde zelfs Hans Bonte zijn woordje 'placeren'. Het zegt iets over de werking van de fractie.


Gennez 'pakt' voorlopig niet

'Onder Steve Stevaert maakte de SP.A haar laatste grote sprong voorwaarts', zegt een partijtopper. 'Maar het succes was ook voor een stuk afhankelijk van hem. De ploeg draaide om hem, speelde goed en liet de spits scoren. Dat oude mechanisme is nog steeds het systeem waar SP.A communicatief op terugvalt, alleen is Gennez niet de spits die Stevaert was. Ze is weliswaar al gegroeid in haar mediaoptreden, maar ze stoot nog minstens evenveel mensen af dan dat ze er aantrekt. Haar stemtimbre, bijvoorbeeld, is een factor die echt in haar nadeel speelt.'

'Je moet het maar doen, hoor. De dag nadat je partij een barslecht resultaat haalt, ineens alles op je schouders nemen. Zij heeft al de opgespaarde kritiek over zich heen gekregen', zegt Vanvelthoven. 'Ze heeft ongelofelijk veel inspanningen gedaan om opnieuw te luisteren naar het verhaal van de militanten. Er is opnieuw discussie mogelijk in de partij.'

Volgens De Loor kan Gennez 'alleen maar beter worden van kritiek'. 'Oké, we hebben een frontvrouw met de stem van een ronkende kettingzaag, maar dat is goed. Bij AC/DC klinkt de zanger ook zo.'

'Ik vind de muziek van AC/DC best opzwepend, iets wat ik van mijn eigen stem niet altijd vind', zegt Gennez zelf.


Quid kartel?

In 2007 liep Vande Lanotte al met het plan om één grote progressieve partij te lanceren, die SP.A, Vl.Pro en een groep 'geëngageerde Vlamingen' zou verenigen. Hij kreeg zijn project er niet door, mede doordat de derde poot niet van de grond kwam. Maar de fundamentele keuze over het kartel is nog steeds niet gemaakt, met alle gevolgen.

Dat het te laat is om het kartel te laten vallen, staat nu wel vast. De splitsing tussen CD&V en N-VA leert bovendien dat elke kartelsplitsing vroeg of laat venijnig en bitter eindigt. Komt daarbij dat een SP.A in de lappenmand in 2009 alle extra stemmen kan gebruiken. Vraag is nu vooral wat Vl.pro netto wil binnenhalen bij die Vlaamse verkiezingen. De verkiesbare plaatsen op de lijst zijn met een barslecht peilingresultaat voor Vl.Pro (0,6 procent) hoe dan ook peperduur.

'Ik vind dat ze met 0,6 procent best wat bescheidener mogen zijn', zegt het SP.A-kamerlid Maya Detiège. 'Als je in kartel gaat, is het de bedoeling dat je een meerwaarde creëert. Die meerwaarde zie ik niet.'

'Een kartel is goed voor één, maximaal twee verkiezingen', vindt ook De Loor. 'Maar nu moeten we wel doorgaan tot de volgende verkiezingen. Elke stem telt. Daarna moeten we nadenken over andere vormen van samenwerking.'

Bij de partijtop is voorlopig niemand geneigd om Detiège te volgen. Gennez zegt de bezorgdheid te begrijpen, maar niet de manier waarop ze geuit wordt. 'Sommige mensen werken heel hard. Anderen tateren veel en zouden beter wat harder werken.'

Vanvelthoven steunt haar daarin. 'Het is goed dat er discussie is, maar de karteldiscussie is achter de rug: we gaan door.'

'Het kartel staat niet ter discussie', zegt Vande Lanotte. Maar hij geeft meteen een schot voor de boeg: 'Na de verkiezingen leef je in een andere wereld.'

De scenario's bij een SP.A-nederlaag in 2009 zijn niet moeilijk te tekenen: een nieuwe merknaam en een opslorping van de electorale sterkhouders van Vl.Pro is zeker een optie. Dat Bert Anciaux (Vl.Pro) in 2007 al één grote partij wilde, moet zijn partijgenoten alvast extra onrust bezorgen.


Blog DS, 18-10-2008 (Peter De Lobel)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB