'Voor december akkoord in België'


Belgische politici breken een record: nog nooit duurde de formatie van een nieuwe regering zo lang. Het wordt steeds delicater, maar uiteindelijk komt alles goed, voorspelt politicoloog Carl Devos.


Brussel, 5 nov. Yves Leterme heeft bijna zijn record. Morgen duurt de formatie van de nieuwe Belgische regering die hij moet gaan leiden 149 dagen. Daarmee is het de langste ooit in de geschiedenis van het land. En nog altijd lijkt Leterme, de Vlaamse christen-democraat die in september voor de tweede keer tot formateur werd benoemd, geen uitweg te hebben gevonden uit de crisis.

Veel tijd heeft hij niet meer. Woensdag verloopt een ultimatum dat Vlaamse onderhandelaars hebben gesteld aan Franstaligen. Dan moet er uitzicht zijn op de door Vlamingen gewenste ‘staatshervorming’. Dat wil zeggen: meer autonomie voor de drie regio’s: Vlaanderen, Wallonië én Brussel. Zo niet, dan is de crisis de compleet.

Toch is Carl Devos optimistisch. „Voor december verwacht ik een akkoord”, zegt de Gentse politicoloog. Hij wijst er op dat dit niet de eerste crisis in België is. Al is deze volgens hem wel diep.

Vorige crises leidden ook al tot ‘staatshervormingen’. Elke keer moest de federale – Belgische – regering wat macht afstaan, bijvoorbeeld over onderwijs, verkeer en zelfs over buitenlandse handel. „Het is alsof je iemand uitkleedt”, zegt de Devos. „Het wordt steeds delicater. Op een zeker moment kom je bij het ondergoed. We komen langzaam aan de kern van wat België nog is. Daarom wordt elke nieuwe crisis in dit land een beetje erger dan de vorige. Ik begrijp best dat Franstaligen bang zijn en zeggen: wat willen jullie eigenlijk nog met België?”

Hoe erg is het vijf maanden zonder regering te zitten? Dát valt in België eigenlijk wel mee, zegt Devos. „We hebben het geluk dat we nog een aantal andere regeringen hebben die wel functioneren.” België heeft niet alleen een federale regering, er zijn er nog vijf. Er is een Vlaamse, een Waalse én een Brusselse regering. Een regering van de Franstalige gemeenschap. En nog één van de (kleine) Duitstalige gemeenschap in België. De laatste twee hebben vooral bevoegdheden op het terrein van onderwijs en cultuur.

Juist doordat al die andere regeringen bij vorige formaties meer macht kregen, zorgt deze lange formatie niet direct voor problemen, zegt Devos. „En het helpt ook dat we de afgelopen maanden niet met grote calamiteiten zijn geconfronteerd, zoals de plotselinge sluiting van een grote fabriek.”

Na 148 dagen hebben de christen-democraten en liberalen die de nieuwe regering moeten gaan vormen overeenstemming bereikt over tal van onderwerpen: justitie, milieu, energie en buitenlandse zaken. Maar het belangrijkste probleem lijkt nog net zo groot als kort na de verkiezingen op 10 juni: de Vlamingen, vooral de christen-democraten, willen meer autonomie voor Vlaanderen, de Franstaligen zijn daartegen.

En er is nog een ingewikkeld probleem, dat veel Belgen zelf ook niet helemaal zeggen te begrijpen, maar dat volgens de politici heel belangrijk is en deze week voor een explosie in de formatie kan zorgen: Brussel-Halle-Vilvoorde, afgekort BHV.

BHV is een kiesdistrict dat bestaat uit het tweetalige Brussel, plus 35 Vlaamse gemeenten rond de hoofdstad. In die Vlaamse randgemeenten wonen veel Franstaligen. Bij parlementverkiezingen kunnen ze op de Brusselse kopstukken van Franstalige partijen stemmen, iets wat in andere Vlaamse gemeenten niet kan. Volgens sommige Vlamingen leidt dat ertoe dat die randgemeenten van Brussel ‘verfransen’. De Vlaamse partijen willen een einde maken aan deze situatie door het kiesdistrict BHV te splitsen en de Vlaamse gemeenten los te maken van Brussel. De Franstalige christen-democraten en sommige liberalen zijn daar mordicus tegen.

Wat de situatie nu spannend maakt: BHV kan ook zonder nieuwe regering worden gesplitst. Want er is wel een nieuwe Kamer. En de Vlaamse partijen zijn daar in de meerderheid. Ze kunnen BHV opdelen zonder toestemming van de Franstaligen. En ze hebben gedreigd dat woensdag te doen als er voor die tijd geen doorbraak is in de formatie. Als ze dat dreigement uitvoeren zullen de Franstaligen dat opgevatten als een oorlogsverklaring. De formatie is dan waarschijnlijk definitief mislukt. Maar er is niet echt een alternatief.

„Het alternatief is chaos”, zegt Carl Devos. „De politici hebben straks misschien geen pistool tegen de slaap. Maar het komt dicht in de buurt.” Daarom, voorspelt hij, zullen onderhandelaars ook deze keer een compromis vinden, net als bij vorige crises. Maar voordat ze zo ver zijn, moet de huidige crisis misschien nog een keertje verder escaleren. Zodat politici dat compromis aan hun kiezers kunnen verkopen.

„We zullen nog wel een keer horen ‘dit is het einde’, ‘rien ne va plus’, ‘België aan de afgrond’ ”, zegt Devos. „Maar op een ochtend worden we wakker en horen we dat er om vier uur ’s nachts een akkoord is gesloten. Dat akkoord zal door de ene partij iets anders worden uitgelegd dan door de andere. Dan wordt er misschien nog 48 uur ruzie gemaakt over de uitleg. That’s the way of life, in België. Het is net als met het Belgische leger: dat blinkt hoegenaamd nergens in uit, behalve in ontmijnen. Zo is het ook in de Belgische politiek. Onze politici zijn goed in het vinden van oplossingen en sluiten van ingewikkelde pacten. Als publiek klagen we daar over. We mopperen wat over de plot line van het verhaal. Maar uiteindelijk kijken we ernaar als naar een spannende soap.”


NRC, 05-11-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB