Waarom Rusland Europa van binnenuit aan het uithollen is


> Rusland misbruikt de Raad van Europa > Binnenkort houdt Moskou verkiezingen > Dan houdt het evenmin van OVSE-pottekijkers


Op 20 januari 2000 hoorde Kheyedi Makhauri op tv dat Russische troepen de controle hadden veroverd over het district van de Tsjetsjeense hoofdstad Grozny waaruit ze was moeten vluchten. Aangezien de strijd voorbij leek, keerde ze terug om te zien of haar huis nog overeind stond. Russische troepen waren er bezig te plunderen. De soldaten namen Makhauri en twee andere vrouwen gevangen, blinddoekten hen, namen hen mee naar een binnenkoer en schoten hen neer.

Makhauri was de enige van het drietal die niet bezweek aan haar verwondingen. Ze probeerde later in Grozny een klacht in te dienen voor de standrechtelijke executie, maar ver kwam ze daar niet mee. Hoewel vaststaat welke Russische eenheid op dat moment 'actief' was in haar wijk, is geen enkele soldaat voor een rechtbank moeten komen voor de moordpartij - een van vele in dezelfde wijk in die dagen.

Op 4 oktober van dit jaar veroordeelde het Europese Hof voor de Mensenrechten in Straatsburg Rusland voor de 'schending van het recht op leven' van Makhauri en voor het feit dat de autoriteiten nooit een effectief onderzoek hebben ingesteld naar de moordpartij. Zo concreet - zij het traag - is de rechtspraak van het Europees Hof voor de Mensenrechten.

Het Hof ressorteert onder de Raad van Europa (RvE), die moet waken over de mensenrechten in de lidstaten die er deel van uitmaken. Het is de oudste 'Europese instelling' die we hebben. Ze is opgericht in 1949 en telt vandaag 47 lidstaten, die zich er door hun lidmaatschap toe verbinden de rechtspraak van het Hof voor de Mensenrechten te respecteren. Landen, organisaties, maar ook elke burger van elke RvE-lidstaat kan een klacht indienen bij het Hof.

Een van de lidstaten is Rusland, dat in 1995 in de Raad werd aanvaard, hoewel het op dat moment oorlog voerde in Tsjetsjenië. 'Toen Rusland werd toegelaten, was het land bezig stappen te ondernemen naar een ruimer Europees integratieproces', zegt de Leuvense professor Katlijn Malfliet. 'De consequentie van lidmaatschap van de RvE is natuurlijk dat je als lid ook de verregaande verplichtingen moet opnemen die zitten vervat in de Europese Conventie van de Rechten van de Mens.'

'Het lidmaatschap bood een fantastische kans voor een directe impact op de democratisering in Rusland', zegt Malfliet. 'Maar toen al bestond het gevaar dat Rusland zou proberen om de RvE te overdonderen en er zijn eigen visie op 'mensenrechten' te laten doorsijpelen. En dat is onder Vladimir Poetin systematisch gebeurd.'

Aan de ene kant betaalt Moskou met zijn oliegeld zorgeloos de boetes die het opgelegd krijgt uit Straatsburg, zoals die in de zaak-Makhauri. Maar het Hof, dat ondergefinancierd is en door de uitbreiding met nieuwe lidstaten steeds meer zaken voorgelegd krijgt, moet dringend efficiënter kunnen opereren. Daarvoor is het zogenaamde 'Protocol 14' uitgewerkt. Van de 47 lidstaten weigert alleen Rusland dat protocol te ratificeren, waardoor het niet in werking kan treden.

Malfliet, Oost-Europadeskundige en juriste, wijdde vorige week een studiedag aan de KU Leuven aan die impasse. De vraag of Rusland nog wel lid kan blijven van een organisatie die het in wezen wil ondergraven - kreeg ook daar geen eenduidig antwoord. Er zijn de veroordelingen voor mensenrechtenschendingen in Tsjetsjenië, waarvoor de slachtoffers in Rusland zelf geen gehoor krijgen, maar volstaat dat?

'In Rusland zijn mensenrechten ondergeschikt aan het staatsbelang', aldus Malfliet. 'Intussen misbruikt Rusland de RvE voor een politiek die vanuit ons standpunt niet te verdedigen is. Wegen die veroordelingen inzake Tsjetsjenië dan nog op tegen het feit dat de RvE zijn geloofwaardigheid dreigt te verliezen?'

De RvE is niet de enige club die Rusland van koers wil doen veranderen. Rusland is medeoprichter van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa. Die OVSE, waarvan België in 2006 voorzitter was, is onder meer bekend van zijn onafhankelijke verkiezingsmonitoring, die autoritaire staten als Rusland steevast een negatief rapport oplevert.

Ook Karel De Gucht heeft in zijn voorzitterschap voortdurend strijd moeten voeren tegen de Russische pogingen om die verkiezingswaarnemingen uit te hollen. Moskou wil zelf bepalen welke verkiezingen als 'fair' worden bestempeld. Naar Russische normen verliepen zelfs de laatste verkiezingen in Wit-Rusland, 'de laatste dictatuur van Europa', geheel conform de democratische regels.

Op 2 december houdt Rusland parlementsverkiezingen. Wekenlang heeft Moskou tegengestribbeld tegen de komst van verkiezingswaarnemers. Pas woensdag kwam de Russische uitnodiging voor het sturen van waarnemers aan bij de OVSE. 'Bovendien specifieert Rusland dat er maar zeventig waarnemers mogen komen - bij de vorige verkiezingen hadden we er 450. Zulke voorwaarden zijn volstrekt ongezien', zegt Urdur Gunnarsdottir van het OVSE-bureau voor verkiezingsmonitoring (ODIHR).

Het lijkt erop dat het oude adagium - dat Rusland beter te overtuigen valt binnen een club dan wanneer het erbuiten blijft - een snelle dood aan het sterven is.

Jorn De Cock is redacteur buitenland.


DS, 02-11-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB