Al lang samen? Probeer eens een mentale scheiding

Alfons Vansteenwegen, Als liefde zoveel jaar kan duren, genieten van je relatie na 50, Tielt: Lannoo, 2007.


BRUSSEL - De kinderen zijn het huis uit, het pensioen komt dichterbij, en je wordt grootouder. Hoe ga je dan met elkaar om, en met de liefde? 'Het is de leeftijd waarop we eindelijk weten dat we de ander niet meer kunnen veranderen', zegt de relatietherapeut Alfons Vansteenwegen, zelf 65.


U houdt met dit nieuwe boek 'Als liefde zoveel jaar kan duren', een pleidooi voor langdurige relaties. Het is bijna een missie intussen, of niet?

'Zeker. Ik ben ervan overtuigd dat de lange duur van een relatie zin heeft, daar zit waarde in. Ik ontmoet in mijn praktijk vooral mensen van die leeftijd. Logisch, want je cliënteel groeit met je mee. En daar zijn evengoed mensen bij met een langdurige tweede relatie.'

'De christelijke traditie hecht veel belang aan een eenmalige langdurige relatie, maar ik kan me niet voorstellen dat er geen genade schuilt in een tweede huwelijk. Je kunt aan het eind van je leven tweemaal dertig jaar getrouwd zijn, en die beide huwelijken hebben betekenis gehad. De fout die mensen soms maken is te zeggen dat de eerste keer niets was, niets betekende. Het was wel iets, en het is mislukt en men is opnieuw begonnen. Dat verdient ook respect.'


Het leven van vijftigplussers verandert aanzienlijk: ze zijn ineens weer meer op elkaar aangewezen. Is het dat wat de liefdesrelatie op deze leeftijd speciaal maakt?

'Er zijn natuurlijk al die omgevingsfactoren die veranderen: de kinderen het huis uit, het pensioen dat nadert, de komst van kleinkinderen, het verlies van je rol als ouders, dat een zeker rouwproces inhoudt. Maar het is vooral de leeftijd waarop verandering onmogelijk wordt.'

'Op jongere leeftijd ervaren we nog een grote bekeringsdrang ten aanzien van onze partner: hij of zij is niet helemaal zoals je zou wensen en je rekent erop dat je daar nog beweging in krijgt. Eens boven de vijftig weten we allemaal dat dat een illusie is. (lacht).'


Het is ook de leeftijd waarop de meeste affaires voorbij zijn, zegt u.

'Over affaires en de verwerking daarvan schreef ik eerder samen met Maureen (Luyens, nvdr.), mijn vrouw, een boek. Dat is typisch iets voor de middenleeftijd, zo rond een jaar of 45. Op dat moment heeft men wel nog grote dromen, de illusie dat alles kan veranderen, en dat je ook nog van partner kunt veranderen bijvoorbeeld.'

'Hoewel ik de indruk heb dat daar nu minder scheidingen van komen dan vroeger, omdat mensen meer samenblijven vanwege de context: de kinderen, het huis, hun gezamenlijke geschiedenis.'


Niet zo lang geleden raakte nochtans bekend dat het aantal scheidingen bij vijftigplussers is toegenomen.

'Voor deze generatie van vijftigplussers was scheiden op jonge leeftijd bijna onmogelijk, ze hebben dus tot nu gewacht. Ik voorspel dat de stijging van scheidingen na zulke lange huwelijken niet zal duren. Het is cohortegebonden, zoals wij dat noemen.'

'Al heb ik geen antwoord op de vraag: wat als we almaar langer leven? Kunnen we wel zo lang bij één persoon blijven? Ik vind het mooi als het kan. Het is ook een kwestie van geluk hebben met elkaar.'


In uw boek staan ontstellende voorbeelden van hoe stellen struikelen over onnozelheden.

'Als u de man bedoelt die zich ergert aan het feit dat zijn vrouw de zonneklep in de auto steeds naar beneden doet en weer naar boven als de zon achter de wolken verdwijnt: dat ben ik. Ik weet het, het is onnozel. We hebben allemaal van die kleine ergernissen ten opzichte van elkaar.'

'Wanneer er geen kinderen meer zijn die de aandacht afleiden, worden die conflicten soms op scherp gesteld. Het gevecht over het openen van de frigo dat ik beschrijf, is bijvoorbeeld veel erger omdat daar echt lichamelijk vechten aan te pas komt. Dan is het geen futiliteit meer, maar een drama.'


Wat moeten echtparen weten om daar beter mee om te gaan?

'Je moet niet steeds op elkaars terrein komen. Ieder heeft zijn manier om met de dingen om te gaan. Het probleem is dat we vaak de uitvoering van een taak aan de partner doorgeven, maar niet de controle erover. Dan krijg je permanente conflicten. Bijvoorbeeld wanneer een vrouw zegt dat het gras maaien de taak van haar man is, maar zij blijft er hem steeds op wijzen dat het tijd om eraan te beginnen.'


'In een relatie moet je voldoende afstand kunnen nemen, om terug dichterbij te kunnen komen.'

'Zeker voor deze levensfase, waarin mensen vaak kleiner gaan wonen, wordt het belangrijk om ook een materiële vluchtheuvel te hebben. Een eigen werkkamer, of een kelder waarin je kunt knutselen. Of anders zoek je een hobby of word je lid van een vereniging buitenshuis.'


U noemt het ook: mentaal scheiden.

'Men valt van zijn stoel als ik het zo noem, maar wanneer ik het uitleg, begrijpen de meeste mensen het wel. Het zijn vooral de bemoeienissen, die kwaal van het hakketakken op elkaar, die we moeten afleren. Bemoeienissen zijn een teveel aan liefde: “Ik wil jouw geluk bewerken over je hoofd heen,. Iedereen die het zelf al eens ondervonden heeft, weet hoe kregelig je daarvan wordt.'

'Anderzijds hoef je je partner ook niet aldoor te sparen, dat is evengoed een slecht begrepen vorm van liefde. Het is ergens tussen die twee vuren dat je elkaar moet vinden. Want je wilt natuurlijk wel betrokken blijven op elkaar. Je wilt niet eindigen zoals in het pijnlijke gedicht 'Het huwelijk' van Willem Elsschot: “Maar doodslaan deed hij niet,...,'


Hoe zit het met de seks op die leeftijd?

'Een merkwaardige paradox: de frequentie daalt, maar de tevredenheid stijgt. De media besteden heel veel aandacht aan seks, maar ik lees bijvoorbeeld zelden dat een deel van de ouderen minder seks heeft, en daar toch tevreden over is.'

'Ik lees ook nooit dat de zin in seks niet synchroon verloopt, en dat er dus altijd verleiding voor nodig is. Over seks kun je niet onderhandelen: als jij nu dit doet, doe ik straks de afwas. Zo werkt dat niet, omdat je ook dat lijf moet meekrijgen.'


Verleiden betekent ook dat de ander zich moet laten verleiden.

'U heeft gelijk, zich laten verleiden is ook een opening maken. Die ander moet er ook aan willen meewerken. En als de ander niet meer wil, tja, dan zal de een wat meer moeten masturberen. Dat is ook een oplossing. Deze generatie is misschien nog grootgebracht met de doodzonde van de masturbatie, maar iedereen doet het hoor, en iedereen doet het vaak. Het is heus geen kwestie van pubers en soldaten op kamp.'


't Klinkt niet allemaal zo vrolijk, wat u over liefde op latere leeftijd vertelt.

'Het is de leeftijd van het aanvaarden, en hoewel ik zei dat veranderen nu niet meer kan, is aanvaarding zelf misschien wel de grootste verandering. Als de druk wegvalt om de ander te modeleren naar jouw ideaal, als je kunt houden van die ander zoals hij is, kun je je enorm opgelucht voelen. Het gaat ook met rouw gepaard hoor, er wordt soms bij gehuild. Toegeven dat je de ander niet kunt geven wat die zo graag zou willen, horen dat je partner niet het initiatief tot seks kán nemen, ook al zou je dat zo graag eens willen: dat doet pijn, maar het is ook mooi. Het verandert je relatie, het brengt mensen dichter bij elkaar.'


DS, 05-10-2007 (Veerle Beel)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB