Het mag niet, maar nood breekt wet - Moslima's bij de gynaecoloog


Deze week ontstond er heisa over moslims die zich niet door een mannelijke gynaecoloog willen laten behandelen. Een beperkt fenomeen met een grote symboolwaarde, zo blijkt.


Dokter Johan Van Wiemeersch, voorzitter van de Belgische Vereniging voor Verloskundigen en Gynaecologen, stond afgelopen week volop in de media-aandacht. De aanleiding was een incident van enkele weken geleden. 'In Geel werd een mannelijke collega de toegang ontzegd tot de verloskamer door de echtgenoot van een moslimvrouw. Het is een kwestie waar we al jaren mee kampen. Ik wil toch even aanstippen dat het doorgaans geen probleem is van de patiënt zelf, maar steevast van de echtgenoot.'

Naar de precieze omvang van het verschijnsel blijft het gissen. Diensthoofden van grootstedelijke ziekenhuizen spreken van ongeveer één geval per maand op een totaal van vele honderden consultaties. Dat is ook het gemiddelde dat dokter Frans Wesling aanhaalt, diensthoofd verloskunde van het Antwerpse Middelheimziekenhuis, als voormalig OCMW-ziekenhuis van oudsher populair bij allochtonen.

'We hebben het nog maar één keer meegemaakt dat iemand halsstarrig weigerde zich te laten behandelen door een man en boos wegliep', zegt Wesling. 'We proberen incidenten zoveel mogelijk te voorkomen door de patiënten er vooraf op te wijzen dat er op het moment van hun bevalling mogelijk geen vrouwelijke gynaecoloog beschikbaar zal zijn. Binnenkort vergaderen we met de ethische commissie over hoe we deze kwestie verder gaan aanpakken.'

Volgens Wesling doet het probleem zich de laatste tien jaar steeds vaker voor. 'Het gaat in essentie over mannen die niet willen dat je aan hun vrouw komt. Ze willen bij manier van spreken katholieker dan de paus zijn. Bizar is dat het probleem zich in Marokko bijvoorbeeld helemaal niet voordoet. Mij is ook verzekerd dat de koran terzake niets zegt, behalve dat degene die ter plaatse is en het meest capabel is, hulp moet bieden, of het nu een man of een vrouw is. Eerlijk gezegd denk ik dat de eerste en tweede generatie allochtonen er bij ons nooit een punt van heeft gemaakt. Ik ben bang dat het eerder de zich polariserende jongeren zijn.'

Tot enkele jaren geleden hield het Sint-Augustinusziekenhuis in Wilrijk, waar Van Wiemeersch diensthoofd is op de afdeling verloskunde, rekening met de wens van sommige moslims om enkel door een vrouwelijke gynaecoloog behandeld te worden. 'Ik heb het meegemaakt dat vrouwelijke collega's die geen dienst hadden, thuis werden opgebeld om een eenvoudige behandeling uit te voeren als gevolg van een weigering. Met de volledige steun van de directie en het beheer hebben we in 2000 beslist dat we niet langer op dat soort aberrante wensen ingaan. Dat heeft niets te maken met racisme of seksisme, maar het gezond verstand moet primeren. In mijn wachtkamer vind je overigens veel moslimvrouwen voor wie het niet uitmaakt: ze willen gewoon een goede dokter.'

Wie de moslims zijn die in alle omstandigheden een mannelijke gynaecoloog eisen, is moeilijk te bepalen, zegt Van Wiemeersch. 'Het heeft niets te maken met de onderwijsgraad, met hun plaats op de sociale ladder of met het al dan niet dragen van een hoofddoek. Je zou kunnen stellen dat het een zoveelste uiting is van religieus fundamentalisme, maar ik weet niet of het zo eenvoudig is.'

Voor de Antwerpse imam Nordine Taouil is het nochtans heel eenvoudig. 'In de islamitische religie mag men zijn intieme delen niet aan iemand van het andere geslacht laten zien, behalve aan de echtgenoot. Maar nood breekt wet: als er geen vrouwelijke gynaecoloog aanwezig is en er dreigt gevaar voor de gezondheid van de vrouw en de baby, mag een man ingrijpen als een vrouw geen andere keuze heeft.' De imam heeft het er moeilijk mee dat artsen deze regel niet kennen of niet respecteren. 'Geneesheren moeten rekening houden met de gemeenschappen waarin ze functioneren en de verschillende culturen en godsdiensten die erin aanwezig zijn.' Tegelijk ziet imam Taouil er geen graten in dat veel moslimvrouwen zich wél door een mannelijke gynaecoloog laten behandelen. 'Dat is hun keuze. Er is geen dwang tot geloof. Ieder mens is vrij en wij veroordelen niemand.'

Taouil is ervan overtuigd dat culturele misverstanden voor meer problemen zorgen dan het geloof op zich. 'Om te beginnen is er ook onder moslims veel onwetendheid over de precieze regels. Je kunt bovendien niet alles aan de islam wijten: soms heeft een weigering meer te maken met traditie, met wat mensen van thuis uit gewoon zijn. Het zou goed zijn als artsen een cursus zouden volgen in interculturele verschillen. Dat zou iedereen ten goede komen.'

Dokter Kalaai Mouloud, zelf een praktiserend moslim, is MUG-geneesheer bij het AZ Vesalius in Tongeren. Hij hanteert een genuanceerder opvatting dan Taouil. 'De regel die Nordine Taouil aanhaalt, geldt niet voor de geneeskunde. Dat is afgesproken door de theologische raden in overleg met wetenschappers. De gezondheid van de patiënt komt vóór alles. In principe geeft de islam de voorkeur aan een mannelijke arts voor mannen en een vrouw voor vrouwelijke patiënten. Maar de kwaliteit van de arts is belangrijker dan de sekse. Als moslimarts moet ik ook een vrouw haar borstkas ontbloten om haar te reanimeren of een cardiogram te maken.'

De gelovige moslima van Marokkaanse afkomst Bouchra Benyaich (27) verkiest zoals veel andere vrouwen een gynaecologe, maar niet uit religieuze overtuiging. 'Wel omdat ik me bij een vrouw meer op mijn gemak voel. Dat heeft niets met godsdienst te maken. Als mijn dokter er niet is, en de gynaecoloog van wacht is toevallig een man, dan zal ik daar geen probleem over maken. Het gaat tenslotte over geneeskunde, over iemand die zijn vak uitoefent. De incidenten die er met anderen zijn geweest, zijn volgens mij terug te brengen tot machogedrag. Mijn moeder is altijd naar een mannelijke gynaecoloog geweest en dat was nooit een punt. Nu duiken er enkelingen op van de nieuwe generatie die moeilijkheden veroorzaken. Dat vind ik absurd, wetend dat ze in hun land van herkomst waarschijnlijk niet eens vrouwelijke dokters hebben omdat vrouwen er niet kunnen studeren. Dan is het ongepast om hier je eisen te komen stellen. Maar een beetje meer begrip van beide partijen zou op zijn plaats zijn.'

Dit weekend overlegt het bestuur van de Vlaamse Gynaecologen over een standpunt terzake. Van Wiemeersch pleit voor een gedragscode. 'Vrouwen hebben het recht om te kiezen voor een man of een vrouw als vaste dokter. Maar bij de urgentiediensten, de wacht- en weekenddiensten kan de aanwezigheid van de voorkeursarts niet gegarandeerd worden.' Dokter Wesling zit op dezelfde lijn. 'Het moet duidelijk zijn dat we geen aparte wachtsystemen kunnen organiseren voor vrouwelijke gynaecologen. Dat mag men niet van ons verwachten.'


DS, 15-09-2007 (Jan bosteels)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB