De kwadratuur van de cirkel


Stel nu even dat het er toch van komt, dat separatisme. Het eerste wat Vlaanderen zal moeten doen is … onderhandelen met de Franstaligen. Over het verdwijnen van het speciaal statuut van de Vlamingen en de Vlaamse instellingen in Brussel. Over de grens, en dus opnieuw over BHV. Over de procedure om toch een beetje ordentelijk te scheiden. Over de inboedel. Over de sociale zekerheid en de schulden. Bij dat laatste zal snel blijken dat de schuldtitels niet op te delen zijn en dat de transfers pas over een periode van pakweg 25 jaar afgebouwd kunnen worden, opdat de beleggers niet de indruk zouden krijgen dat de rompfederatie België (Brussel, Wallonië en Duitstalig België) haar bijdrage aan rentelasten en afbetaling nooit zal kunnen leveren.


Ondenkbaar is het allemaal niet, wel een hoge berg om over te geraken. En dus is het nog een hele poos realistischer te zoeken naar een Belgisch compromis. Op één voorwaarde: dat aan het einde een perspectief ontstaat dat Franstalig België loskomt van het extreme consumptiefederalisme.

Daarom staat ook Herman Van Rompuy voor de kwadratuur van de cirkel. Oranje-blauw kan, zo is gebleken, het probleem niet oplossen. Binnen de MR zijn er wel krachten die volwaardige autonomie voor Franstalig België verhopen. Dat blijkt uit de wil om een eind te maken aan het potsierlijk fenomeen waarbij 60 procent van de Belgische bevolking genoeg heeft aan één minister-president, de 40 procent andere er vier nodig heeft, allemaal van de PS. Maar er zijn in de MR ook sterke stromingen om, minstens uit voorzichtigheid, de zaken bij het oude te laten.

Bovendien is er CDH, en Joëlle Milquet, die in haar interview van dinsdag in La Libre Belgique nadrukkelijk bevestigde dat bij een staatshervorming zeker niet over vennootschapsbelasting en sociale zekerheid te praten valt. Op die voorwaarde is het ook onmogelijk de staatshervorming buiten het regeerakkoord te houden. Dan kan men aan Vlaamse kant beter nog een paar maanden de kat uit te boom kijken, tot in het zuiden de euro wil vallen.

Voegt men de PS toe aan oranje-blauw, dan zit de kampioen van het consumptiefederalisme mee aan tafel. Dropt men Reynders (en stemt de oorverdovend stille VLD daar mee in), dan kan men met Ecolo en de stille steun van de SP.A nog 100 zetels halen, maar blijft het probleem bestaan. Blijkbaar zou Herman Van Rompuy dat spoor van de 'gewestenregering' (een combinatie van PS, CDH, Ecolo, CD&V, SP.A en VLD) nu eerst verkennen, als een soort 'dialoog van gemeenschappen'. Het is in 1992 al eens voorgedaan, en draaide toen heel snel uit op een klassieke dialoog van partijvoorzitters.

Het gaat hoe dan ook om staatshervorming. De rest van het regeerakkoord zal, zoals in 1988, in één week geschreven worden. Van Rompuy, zelf uit de randgemeente Sint-Genesius-Rode, kan proberen de vis te verdrinken. Zo kan minstens de indruk van een reuzengrote staatshervorming ontstaan, met bijvoorbeeld vijf korven.

BHV. De splitsing komt er, maar met een in tijd beperkt overgangsscenario voor de Franstalige kiezers dat niet 'inschrijvingsrecht' heet. De Vlamingen moeten zich beraden wat ze de Franstaligen in de rand te bieden hebben: erkennen als minderheid, gastvrij zijn en zachtjes integreren, of naar Brussel afstoten via een referendum?

De Senaat. Dat BHV ook voor de Senaat bestaat, vormt een hefboom om dat kreupel instituut te hervormen of op te doeken. In het tweede geval hevelt men de 41 rechtstreeks verkozen senatoren over naar de Kamer. In het eerste maakt men er een echte Senaat van de regio's van, die zich enkel met communautaire aangelegenheden bezighoudt, en bijvoorbeeld ook het discussieforum wordt van het Overlegcomité. Hier kan men, voor de liefhebbers, senatoren creëren die in heel België worden verkozen.

Regionale en federale verkiezingen. Het probleem is niet een te veel aan verkiezingen - al onze buurlanden hebben dat ook - wel het bestaan van twee types 'nationale' verkiezingen, met bijna dezelfde kieskringen. Dus zou het beter zijn de regionale verkiezingen om de vier jaar te houden - en los te koppelen van de Europese - en samen te brengen met de federale, waarbij de Kamer een echt legislatuurparlement wordt. In deze legislatuur kan men overigens, binnen de Verklaring tot Grondwetsherziening, enkel beslissen de Kamer op 5 jaar te brengen, zonder daar een legislatuurparlement van te maken. De operatie heeft overigens consequenties: als het federale niveau sterker blijft, bestaat de kans dat centrum-rechtse regeringen in Vlaanderen in de feiten opnieuw onmogelijk worden; wordt het deelstaatniveau belangrijker, dan zal de federale regering een afgeleide zijn van de regionale verhoudingen en dus regelmatig asymmetrisch.

De indeling. MR en misschien een deel van CDH willen een fusie tussen Waals gewest en Franse gemeenschap. Men kan perfect naar drie of vier gewesten, zonder gemeenschappen, in dit land overstappen binnen de huidige bevoegdheidsverdeling ten opzichte van het federale niveau. Alleen blijft er natuurlijk altijd een speciale regeling voor de Vlaamse Brusselaars nodig, zolang er een substantieel federaal niveau met pariteit bestaat.

De bevoegdheden. Men kan met veel gedruis Justitie of Volksgezondheid of Mobiliteit federaliseren om niet aan fiscaliteit en sociale zekerheid te moeten raken. In een tweede fase kan men aan die laatste twee toch wat retouches aanbrengen: een vorkje van tarieven voor vennootschapsbelasting, met het tien jaar meenemen van het oude tarief bij verhuizing over de gewestgrenzen heen bijvoorbeeld; of het terugstorten van 20 procent van het uitgespaarde bedrag bij dalende werkloosheidskosten aan de gewesten.

Men komt natuurlijk altijd weer op dat laatste punt uit: de bevoegdheidskwestie over de centen. Uiteraard kan men een regering vormen, die die hete brij maar even beroert. Maar in dat geval zal de bron van het separatisme, zoveel sterker al geworden deze zomer, alleen maar blijven groeien. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden.

Rolf Falter is freelance journalist


DS, 31-08-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB