Maximaal drie kinderen in Rwanda


Rwanda werkt aan een wet om gezinnen te verbieden meer dan drie kinderen te krijgen. Het is het dichtst bevolkte land van Afrika, en het eerste land op het continent dat een grens gaat stellen.


Is het een onfatsoenlijke maatregel van dictator Kagame? Of is het de enig juiste maatregel in een land dat aan overbevolking ten onder dreigt te gaan? Op internet zijn de meningen verdeeld. De een wil vrijheid voor grote gezinnen en eigen voortplantingskeuze, een ander bepleit dezelfde strenge aanpak voor heel Afrika, terwijl een derde stelt ’dat we dankbaar moeten zijn voor wat God geeft’.

Lange tijd na de rampzalige genocide van 1994 was geboortebeperking in Rwanda onbespreekbaar. Toch was de enorme bevolkingsdruk op het beschikbare land één van de oorzaken die tot de volkerenmoord heeft geleid. In de afgelopen vijftig jaar is de Rwandese bevolking, ondanks de 800.000 doden van 1994, verviervoudigd tot negen miljoen. De VN voorspellen – wanneer er niets verandert aan geboorte- en sterftecijfers – voor het jaar 2050 een bevolkingsaantal van 33 miljoen, en dat voor een land dat 0,6 maal de omvang van Nederland heeft. Ook als het geboortecijfer per vrouw daalt, is de uitkomst in 2050 nog steeds meer dan 18 miljoen inwoners.

„Alleen een dictatuur kan zo’n maatregel afkondigen”, stelt Gijs Beets, onderzoeker bij het Nidi, het Nederlands Demografisch Instituut in Den Haag. De wet is in principe in strijd met het VN-mensenrechtenverdrag, waarin staat dat iedereen in vrijheid mag beslissen over het aantal kinderen dat zij of hij wil krijgen. „Indirect beleid is altijd beter”, zegt Beets. „De beste anti-conceptiepil is onderwijs. Het is altijd de hoger opgeleide bevolking die meer over dit onderwerp nadenkt.”

Westerse regeringen streven vaak naar een stabiele bevolking, met een voortplantingscijfer van 2,1 per vrouw. „Vertaald naar Afrika is dat 2,5 à 3 kinderen per vrouw.” Momenteel is dat voor Rwanda volgens de VN 5,7, het gemiddelde totaal aan ooit levend geboren kinderen per vrouw.

Of het nieuwe beleid in Rwanda zal werken? „Dat ligt aan de sancties die de regering instelt. En er zijn altijd uitzonderingen of schrijnende gevallen.”

In China is het geboortecijfer dankzij het één-kind-beleid al jaren 1,8. De bevolking groeit daar nog steeds, ook al is het kindertal nu onder het vervangingsniveau geraakt. Met andere woorden: er zit altijd een vertraging in dit proces van bevolkingsgroei.

„Het kan wel honderd jaar duren eer een bevolking stabiel wordt. Pas dan, wanneer de laatste persoon van het vorige regime is gestorven, treedt het volle effect van een kindertal op vervangingsniveau in werking.”

Beets verwacht dat Rwanda op zijn vroegst over 50 jaar stabiliteit kan bereiken, mits een maximum van 2,5 à 3 kinderen per vrouw wordt gehaald. Een snelle daling van 5,7 naar 3 zal bovendien voor een forse vergrijzing zorgen, die na een jaar of 20, 25 nog versnelt.

Het zal de Rwandese regering zorgen baren dat de helft van de bevolking onder de achttien jaar is, veronderstelt Beets. Een bezoeker aan een willekeurig arm Afrikaans land ziet al snel met eigen ogen dat welvaart onmogelijk is zolang elk dorp bevolkt wordt door een grote menigte kinderen met door ondervoeding opgebolde buikjes. De bescheiden economische groei op het continent kan nooit de hoge geboortecijfers bijhouden, hetgeen automatisch achteruitgang betekent.

„Er moet iets gebeuren”, zegt ook Beets, „anders verdubbelt het aan-tal inwoners de komende 50 jaar. Als het beleid van de drie-kind-politiek binnen vijf jaar aanslaat, schat ik dat Rwanda in 2050 rond de 16 miljoen inwoners heeft. Dat betekent met twee miljoen inwoners minder toch een behoorlijk gunstige uitwerking.”


Zwanger van de negende, en dan raakt je man zijn baan kwijt

Mukaneza Shahim (35) woont in Ruhengeri, is moeder van acht kinderen en zwanger van de negende. Haar man is net zijn werk als schilder kwijtgeraakt.

Vroeger zei de familie dat veel kinderen krijgen eervol is. Maar nu merkt Shahim dat die familie haar niet kan steunen in moeilijke tijden.

Mitchellene Kaitesi (32) heeft dankzij bezoek aan lessen over gezinsplanning twee kinderen. Zij en haar man willen er nog twee.

Shakira Uwase heeft er al vijf, en vindt dat meer dan genoeg: „Maar mijn man wil er wel twaalf. Hij wordt altijd kwaad als ik van de cursus gezinsplanning kom”.

Onderzoek in het ziekenhuis van Ruhengeri, in Noord-Rwanda, toont aan dat de meeste vrouwen zes of meer kinderen baren, simpelweg omdat zij niets weten over geboortebeperking. „Mannen zien nog steeds het belang niet van onze cursussen”, stelt dokter Felix Kaigamba. „Velen merken te laat dat zij niet voor al hun kinderen kunnen zorgen.”

Het ministerie van gezondheidszorg belooft nu dat alle klinieken in het land gratis anticonceptiepillen gaan verstrekken. Ook gaat het religieuze leiders en scholen benaderen.


Trouw, 22-02-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB