Vrouwen zitten nu eenmaal liever thuis

Harvey C. Mansfield, Manliness, Yale University Press, 289 pagina’s. 19 euro (bij Amazon.com).


De Amerikaanse filosoof Harvey Mansfield meent dat het verschil tussen de seksen verloren gaat. Daarom schreef hij het boek ’Manliness’, een pleidooi voor de manhaftige man. In de VS riep het furieuze reacties op. Vooral omdat Mansfield beweert dat vrouwen net zo lief thuis zitten, maar dat eigenlijk niet meer mogen.


Het feminisme heeft volgens Mansfield, die voor een lezing een paar dagen in Frankrijk is, vrouwen wel geëmancipeerd maar niet gelukkiger gemaakt. Feministen weigeren na te denken over de vraag wat een vrouw precies is, zegt de Harvard-hoogleraar (74) in een Parijse brasserie.

„Dat noemen ze essentialisme en dat zou vrouwen in een conceptuele gevangenis stoppen. Maar net als haar definiëring als ’mens’ de vrouw hielp rechten te krijgen, kan een definitie ook helpen te bepalen wat in haar belang is. En dat belang heeft iets van doen met bescheidenheid en huiselijkheid. Geluk hangt af van waar je goed in bent, en ik denk dat meer en meer vrouwen beseffen dat ze misschien niet hun hele leven, maar wel een deel ervan thuis willen doorbrengen. Vrouwen zijn bescheidener dan mannen, in de zin dat ze meer oog hebben voor kleine dingen, over het algemeen minder hoogdravende ambities hebben, en minder de behoefte voelen de hemel te bestormen.”

Maar als Mansfield zo goed meent te weten welke eigenschappen een vrouw heeft, waarom heeft hij dan niet direct ook een boek geschreven over womanliness? Alleen al om de ’stompzinnige gelijkschakeling der seksen’ ongedaan te maken zou hij dat boek graag geschreven zien. Maar dan door een vrouw.

Een paar suggesties heeft hij wel. Zo vindt hij dat zo’n boek zou moeten onderzoeken hoe mannen werkelijk zijn, en wat vrouwen daaraan hebben toe te voegen. Ook zou het zich moeten richten op bescheidenheid en huiselijkheid, en zich niet langer toeleggen op seksuele bevrijding zoals oerfeministes als Simone de Beauvoir deden.

Mansfield: „Dat is imiteren van het jachtgedrag dat mannen, vaak op hun slechtst, bedrijven, en dat vrouwen uiteindelijk altijd verliezen. Immers : zij zijn het die zwanger worden, die gevoeliger zijn voor geslachtsziektes, en nog belangrijker: meestal degenen die met zielepijn achterblijven na een vrijblijvende vrijpartij. Mannen lopen daar veel makkelijker van weg.”

In de academische wereld verwierf Mansfield faam met studies over Plato, Aristoteles en Machiavelli. Daarbuiten deed hij zich gelden als conservatief en steunpilaar van de Republikeinse partij.

Een conservatief op het linkse Harvard, dat is als een Deense cartoonist in een moskee, grapte een talkshow-presentator op de Amerikaanse televisie over Mansfield. In de VS riep zijn boek Manliness (’Manhaftigheid’') even heftige als voorspelbare reacties op. The Weekly Standard, het door William Kristol, een oud-student van Mansfield, opgerichte huisorgaan van de Amerikaanse neoconservatieven, had niets dan lof. In het progressieve weekblad The New Republic stikte de filosofe Martha Nussbaum bijna van verontwaardiging.

Mansfield: „Er waren ook nogal wat vrouwelijke journalisten die wantrouwig stonden tegenover iemand die het feminisme aanvalt en voor wie het leek alsof ik ze hun carrières wilde ontzeggen.” Toch is dat het laatste wat Mansfield zegt te willen. Maar waar het moderne feminisme volgens hem een antwoord op moet vinden is de wens van vrouwen om te willen werken, maar ook een periode van hun leven thuis te willen zijn. „Dat is niet eenvoudig omdat je, als je succesvol wilt zijn in je werk, je niet moet laten afleiden. Je moet kunnen abstraheren en single-minded zijn, en mannen hebben daar meer aanleg voor.”

„Maar om thuis succesvol te zijn, en vooral om een goede moeder te zijn, moet je open staan voor de afleidingen van je kinderen, die voortdurend aandacht vragen. En als moeder moet je dat niet alleen ondergaan; je moet het zelfs leuk vinden. Wat het feminisme zou moeten doen, is laten zien hoe deze twee krachten bij elkaar kunnen worden gebracht.”

Mocht Mansfield ooit met pensioen gaan op Harvard, waar hij al meer dan 40 jaar politieke filosofie doceert, zullen ze hem in elk geval niet licht vergeten. De filosoof voerde een eigen beoordelingssysteem in, de ironic grade, waarmee hij protesteerde tegen ‘cijferinflatie’ en hij steunde openlijk de zaak van Larry Summers, de Harvard-president die afgelopen jaar het veld moest ruimen nadat hij had gesuggereerd dat vrouwen minder talent hadden dan mannen voor exacte wetenschap. Met manliness ofwel ’manhaftigheid’ bedoelt Mansfield bijvoorbeeld de onverschrokkenheid die de New Yorkse brandweermannen aan de dag legden op 11 september 2001, maar ook de zelfmoordactie van de kapers die de aanslagen pleegden. Mansfield: „Met manhaftigheid wil ik zeggen : ‘het zich zelfverzekerd begeven in een risicovolle situatie’. En hoe pervers de daad van de kapers ook was, moedig was zij in zekere zin wel.”

Manhaftigheid stamt van het Griekse woord andreia, dat ’moed’ betekent. Mansfield ziet het als een vermogen onder het niveau van de deugd dat – zie het voorbeeld van de kapers – zowel ten goede als ten kwade kan worden aangewend.

In zijn boek wil hij laten zien dat er desalniettemin verschillende lagen van manhaftigheid zijn. Op het laagste niveau is dat zogezegd de rauwe moed, die zich evengoed in een criminele omgeving kan manifesteren. Op het niveau van de deugd is het volgens Mansfield het raffinement van de gentleman. En op een nog hoger niveau het subversieve van de filosoof. Dat is ook waar Manliness zich onderscheidt van een boek als het in 1990 uitgegeven ’Iron John’ van de dichter Robert Bly, die volgens Mansfield slechts terugverlangt naar verloren gegane oerkrachten. Mansfield: „Er is meer dan de primitieve grotmens die moet zien te overleven. Mijn manhaftige man staat voor iets: een principe of een zaak, en is bereid daar offers voor te brengen.”

Daarom is Mansfield favoriete ’manhaftige man’ de Amerikaanse president Theodore Roosevelt (1858-1919). Als onderminister van Marine moest Roosevelt werkeloos toezien hoe het oorlogschip Maine in 1898 door de Spanjaarden werd opgeblazen in de haven van Havana. Een paar dagen later, toen zijn baas diens wekelijkse massage kreeg en het commando routinematig had overgedragen, begon Roosevelt in allerijl matrozen te mobiliseren en berichten rond te sturen, en creeerde zo in vier uur tijd het benodigde momentum voor de Spaanse-Amerikaanse Oorlog. Toen hem na de oorlog een medaille voor bewezen diensten op het slagveld werd geweigerd, aarzelde hij niet ervoor te lobbyen. „Roosevelt was zich bewust van zijn manhaftigheid, maar besefte tegelijk dat hij die met wilskracht in een gewenste baan kon leiden.”

De figuur van de subversieve filosoof – die bij Mansfield in de beste platonische traditie bovenaan de hierarchie staat – is manhaftig omdat hij aldoor heersende opvattingen aanvalt. In de media heeft dat aspect weinig aandacht gekregen. Toch is zij wezenlijk, aangezien het één van de twee ’Straussiaanse’ elementen is die Mansfield in het boek verwerkt heeft. Mansfield is een groot bewonderaar van de Duitse filosoof Leo Strauss, bij wie hij destijds colleges volgde aan de Universiteit van Chicago.

Het is vooral de blijvende relevantie van antieke denkers die Strauss verkondigde die de Amerikaanse filosoof aan het hart gaat. Mansfield: „Plato en Aristoteles hebben veel meer te zeggen over de verschillen tussen mannen en vrouwen dan de moderne filosofen doen, ja zelfs veel meer dan de hele moderne wetenschap doet.”

En juist om die verschillen gaat het Mansfield in ’Manliness’. Of beter: om het opnieuw blootleggen ervan. Want het feminisme heeft, aldus Mansfield, in haar streven naar gelijkheid voor vrouwen, de verschillen tussen de seksen willen opheffen en lijkt daarin nog te slagen ook. Een ’sekse-neutrale samenleving’ krijgt gestalte in de Verenigde Staten, en in mindere mate in de rest van de Westerse wereld, en een een faculteit als manhaftigheid is daarin een obstakel geworden.

„In één van de boeken die ik gebruikte voor mijn research vond ik een citaat van een laagopgeleide vrouw die zei dat ‘een man zich belangrijk moet voelen’. Ze had het over haar eigen man en maakte een generalisatie naar alle mannen, maar het is waar, mannen willen hun manhaftigheid gerechtvaardigd zien. In Manliness geef ik een bescheiden verdediging van dat vermogen. Bescheiden, want, zoals gezegd, het heeft niet alleen positieve kanten.”

Maar een man die het niveau van de gentleman haalt, is volgens Mansfield toch al een heel eind op de goede weg. De gentleman blijkt een grote onruststoker in de sekse-neutrale samenleving. „Niet alleen belichaamt hij bij uitstek het verschil tussen de seksen, maar zijn hoffelijkheid bevat tevens een zeer bedreigend element. De bescherming die hij biedt – als hij een deur voor een vrouw openhoudt bijvoorbeeld – komt immers met de prijs van de erkenning dat sommige zaken beter aan mannen kunnen worden overgelaten. Toch gaan vrouwen opvallend graag die opengehouden deur door.”

Ze gaan immers als eerste.


Trouw, 23-01-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB