Het opgewonden wereldje


Jarenlang was die getabbaarde Arabier in het straatbeeld geen bedreiging, hoogstens een curiosum. Nu, na de zware aanslagen in New York, Bali en Madrid, en na de recente moord op de Nederlandse filmmaker Theo van Gogh, lijkt de islam plots een goed georganiseerde moordmachine aangedreven door fanatieke religieuze leiders, door dolgedraaide imams. Zo doet het groepsdenken zijn werk.

Het tijdschrift Psychology Science berichtte onlangs over een interessant experiment dat de werking van dat groepsdenken blootlegt. De proefneming bestond erin twee groepen, de ene voorzien van een rode en de andere van een blauwe armband, tegenover elkaar te zetten. Werd de ene groep, zeg maar die met de rode armband, een beetje boos gemaakt, dan reageerde die zich meteen af op de groep met de blauwe armband.

Het gaat hier om een onbewuste reactie, verduidelijken de uitvoerders van het experiment, want bij boosheid reageert de mens intuïtief. En aangezien zijn intuïtie hem zegt dat elk gevaar van buitenaf komt, gaat hij meteen elke buitenstaander wantrouwen.

Dat groepsdenken wordt ongetwijfeld in de hand gewerkt door de manier waarop het nieuws van de recente terreuraanslagen werd gebracht. Wie na de moord op Theo van Gogh de kranten openvouwde, kon alleen besluiten dat we voor de rand van de afgrond stonden. 'Afgeslacht', of 'Moord begin van heilige oorlog in Nederland' of nog 'Haat in Nederland neemt toe', waren van de fraaiste titels.

Volgens de burgemeester van Den Haag hebben diverse media met hun berichtgeving over de grootscheepse politieactie in het Haagse Laakkwartier enkele weken geleden zelfs mensenlevens op het spel gezet. Er werden toen berichten de ether in geslingerd over 'tot de tanden gewapende Noord-Afrikanen verschanst in een huis vol explosieven'. Berichten die naderhand nergens op bleken te berusten.

Door het verspreiden van dit soort onzin, zeker in de chaotische dagen na de moord op Van Gogh, hebben vooral tv- en radiojournalisten volgens de burgemeester bijgedragen tot de sfeer van wat hij eufemistisch 'hectiek en hype' noemde. De media, zei hij, hebben zich knettergek gedragen en zich bezondigd aan 'nieuwsmaken'. Van rustige berichtgeving, laat staan van wijsheid en inzicht, had de burgemeester niets gemerkt.

De burgemeester van Den Haag was niet de enige die zich ergerde. In een opiniestuk in de avondkrant NRC betoogde historicus Bastaan Bommeljé van Hollands Maandblad dat 'niemand nog [kan] beweren dat de media in Nederland linkse bolwerken van de intelligentsia zijn. Integendeel: het zijn steeds meer speerpunten van de algemene maatschappelijke concurrentie in holle clichés, radicale middelmatigheid, schaamteloze behaagzucht en debiliserende sensatiedrift'.

Ook bij ons, met de recente doodsdreigingen aan het adres van een aantal politici, leek de zenuwachtigheid toe te nemen. Er was al sussende taal nodig van premier Guy Verhofstadt en zelfs van het hoofd van de Veiligheid van de Staat Koen Dassen om de gemoederen wat te bedaren. Geheel terecht, zo bleek bij de aanhouding van de man die SP.A-senator Mimount Bousakla had bedreigd. Het bleek te gaan om een jonge, totaal ontredderde Gentenaar.

'Media hebben macht, en dat schept verantwoordelijkheid', schreef Bommeljé nog. 'In het geval van de media ligt die verantwoordelijkheid bovenal op het gebied van betrouwbaarheid, integriteit, kwaliteitsbewaking en zeker op het gebied van koelheid in een opgewonden wereld.'

Er is de jongste weken wat afgekreten. Zo staat het tegenwoordig erg chic om in de conversatie te gooien dat de islam zijn Verlichting nog moet doormaken. Onder verstaan: wat zijn wij in het Westen, die het communisme en het nazisme op de wereld loslieten met telkens miljoenen doden tot gevolg, toch superieur; want wij hebben die Verlichting al eeuwen achter de rug.

Een kwarteeuw geleden maakte een extreem-rechtse groep 85 dodelijke slachtoffers en honderden gewonden bij het opblazen van het station van Bologna, ontvoerden en vermoordden extreem-linkse milities de Duitse zakenman Hans Martin Schleyer en de Italiaanse politicus Aldo Moro. Een Verlichte filosoof uit Frankrijk, Jean-Paul Sartre, ging leden van de moorddadige Rote Armee Fraktion in de gevangenis een hart onder de riem steken.

Wat later stonden de Verlichte hoofden van Europa naar de punt van hun schoenen te staren terwijl in Joegoslavië een regelrechte godsdienstoorlog uitbrak.

Een beetje deemoed af en toe zou ons niet misstaan.


Rik Van Cauwelaert, Knack, 24-11-2004

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB