Vlaams Belang groeide sterk door het cordon

door Rinke van den Brink


De Belgische democratische partijen hebben wel degelijk een cordon sanitaire rondom het Vlaams Belang gelegd. En zo die partij sterk geholpen. Het cordon sanitaire rond het Vlaams Belang is een verzinsel, volgens de Vlaamse socioloog Mark Elchardus (Trouw, 13 oktober). Was dat maar waar!


Het cordon bestaat al bijna vijftien jaar. Op 24 november 1991 haalde het Vlaams Blok meer dan 10 procent van de stemmen bij de parlementsverkiezingen. Een groep Vlaamse intellectuelen richtte als reactie op die eerste zwarte zondag, de beweging Charta ’91 op. De groep stelde een document op waarin elke vorm van samenwerking met het Blok uit den boze werd verklaard. De voorzitters van alle democratische Vlaamse partijen ondertekenden de tekst.

De beginselen van het cordon sanitaire werden ook vastgelegd in een resolutie die het Vlaams Parlement op 19 november 1992 goedkeurde. De resolutie was een scherpe veroordeling van het 70-puntenplan van het Vlaams Blok over immigratie. De Vlaamse partijen beloofden op plaatselijk, provinciaal, gewestelijk en landelijk niveau geen bestuursakkoorden te sluiten met het Vlaams Blok, en er ook geen politieke afspraken mee te maken. Voorafgaand aan de raadsverkiezingen van het jaar 2000 werd het cordon sanitaire expliciet herbevestigd in het Charter voor de Democratie, ondertekend door de voorzitters van alle democratische partijen.

Na de opheffing van het Vlaams Blok en de stichting van zijn erfopvolger het Vlaams Belang is het cordon sanitaire niet geactualiseerd. Maar alle partijen in Vlaanderen hebben nog dezelfde houding tegenover het Vlaams Belang als tegenover zijn voorganger.

Het cordon sanitaire bestaat dus echt. Het is geen verzinsel of propaganda van het Vlaams Blok/Vlaams Belang (al had de partij het anders ongetwijfeld uitgevonden). De democratische partijen in Vlaanderen zijn zelf zo onhandig geweest om een plechtige verklaring te ondertekenen waarin ze beloven nooit samen te werken met de extreem-rechtse partij. Nergens voor nodig natuurlijk, zoals Mark Elchardus terecht schrijft: er is simpelweg geen inhoudelijke overeenstemming denkbaar tussen zichzelf respecterende christen-democraten, sociaal-democraten, liberalen, groenen en progressieve nationalisten aan de ene kant en extreem-rechts aan de andere kant. Daarbij, zegt Elchardus, de partij die wel in zee zou gaan met het Vlaams Belang zou dat meteen bezuren, omdat haar achterban het niet zou pikken.

Kennelijk waren de initiatiefnemers van het cordon sanitaire er veel minder gerust op dan Elchardus dat samenwerking met het Vlaams Blok/Vlaams Belang taboe zou zijn voor de andere partijen. En vertrouwden de partijvoorzitters elkaar ook niet volledig. Er zijn genoeg voorbeelden van democratische partijen in andere landen die wel met extreem-rechts in zee zijn gegaan. In Frankrijk pacteerden de klassieke rechtse partijen zowel in 1986 als in 1992 als in 1998 in een flink aantal regio’s met extreem-rechts om die regio’s te kunnen (blijven) besturen.

In Oostenrijk sloot de christen-democraat Wolfgang Schüssel in 2000 een coalitie met de extreem-rechtse FPÖ van Jörg Haider. In 2003 behaalde Schüssel een grote verkiezingsoverwinning ten koste van Haiders partij, maar zette wel de coalitie voort. Een paar weken geleden verloor Schüssel de verkiezingen, maar niet vanwege zijn coalitie met extreem-rechts. En in Denemarken regeren de traditionele rechtse partijen al voor de tweede keer met de gedoogsteun van de rechts-populistische Deense Volkspartij.

Er zijn meer voorbeelden. Zo vanzelfsprekend is het dus ook niet dat democratische partijen de samenwerking met extreem-rechtse en rechts-populistische partijen mijden. In Vlaanderen heeft men het nodig gevonden om het cordon sanitaire in te stellen. Allemaal tot groot geluk van het Vlaams Blok, dat zo een gedroomde kans kreeg om de partij rustig op te bouwen en door te groeien zonder dat iemand de partij een strobreed in de weg legde. Want dat is het meest perverse effect van het cordon sanitaire: heel lang zijn de thema’s die het Vlaams Blok aanroerde door de andere partijen niet of nauwelijks opgepikt. Niet alleen het Blok, maar ook alles wat het te berde bracht, is genegeerd. Zo kreeg extreem-rechts vrij spel. En kon het zich een aantal thema’s die bij de kiezers al heel lang leven – immigratie, integratie, onveiligheid - volledig toe-eigenen. Dat is de schade die het cordon sanitaire veroorzaakt heeft.

Rinke van den Brink is redacteur van het NOS Journaal en auteur van een aantal boeken over extreem-rechts in Europa.


Trouw, 17-10-2006

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB