“We zijn school minder belangrijk gaan vinden in één generatie tijd. Dat draai je niet terug in een vingerknip”


“We zijn welvarender geworden en dat is positief, maar het maakt ons ook luier.” Zo reageert Filip Moons, docent wiskundedidactiek aan de Universiteit Utrecht en actief bij de Vlaamse Vereniging Wiskundeleraars, op de slechte TIMMS resultaten.


Diverse rapporten tonen aan dat het niet goed gaat met de kennis van de Vlaamse leerlingen. Wat zit er achter die steile daling?

“De Pisa-resultaten waren slecht en die van Pirls waren heel slecht voor begrijpend lezen. Nu komen de Timss-resultaten (over wiskunde en wetenschappen, red.) daarbovenop. Het is pijnlijk.”

“De resultaten zeggen niet alleen iets over het onderwijssysteem. Ze zeggen ook iets over de maatschappij. We zijn de school minder belangrijk gaan vinden in één generatie tijd. Dat draai je niet terug in een vingerknip. We zijn welvarender geworden en zijn gestegen in de ‘human development index’ (HDI, die de menselijke ontwikkeling wereldwijd meet, red.). Landen die hoog staan op de HDI, gaan vaak achteruit op het vlak van onderwijs. Dat komt omdat de gedachte van naar school te moeten gaan om het beter te hebben dan je ouders, is weggedeemsterd.”

“Het is positief dat we welvarend zijn geworden, maar dat maakt ons helaas ook luier. Dat zien we in de houding van de leerlingen en ook in hoe we reageren als iemand ons vertelt dat die kiest voor een lerarenopleiding. We vinden dat meestal niet ambitieus genoeg.”


De testen werden afgenomen bij leerlingen van het vierde leerjaar. Bij de uitbraak van de coronacrisis zaten zij in het eerste leerjaar. Heeft dat niet meegespeeld?

“Het is flauw om de coronacrisis als excuus te gebruiken. Alle landen hebben corona moeten overleven. De crisis heeft wel blootgelegd dat ons toen al waggelend onderwijssysteem onvoldoende voorbereid was voor de uitdagingen die corona meebracht, zoals de digitale switch van het onderwijs.”


Roemenië en Polen doen het beter dan wij, blijkt nog uit de resultaten. Ook Litouwen scoort goed.

“Die trend zagen we ook al in de Pisa-resultaten. Vooral de Baltische staten zijn aan een stevige zelfbewustwording bezig. Ze beseffen dat ze weinig te bieden hebben en dat hun toekomst afhangt van de kennis die ze meegeven aan de jonge generatie. Maar ook Engeland stijgt: met een focus op duidelijke leerlijnen, effectieve didactiek en een focus op de kern, vinden ze langzamerhand weer aansluiting met de kopgroep.”


Leerlingen met een migratieachtergrond scoren slechter. Opvallend is dat de kloof tussen kinderen met en zonder migratieachtergrond in andere landen niet zo groot is. Hoe komt dat?

“Het klopt alleszins niet dat kinderen met een migratieachtergrond op zichzelf de cijfers naar beneden halen, want de trend is in alle opzichten dalend. Onze maatschappij slaagt er slecht in om die generatie kinderen met roots in het buitenland mee te nemen. De tweede generatie migranten doet het bijvoorbeeld amper beter dan de eerste generatie. We moeten durven onszelf in de ogen te kijken, want dit toont dat wij er niet in slagen die groep te emanciperen. Andere landen doen het op dat gebied significant beter. In Estland leeft een grote Russische gemeenschap die als tweederangsburgers wordt bekeken. En toch slaagt het onderwijssysteem er daar toch in om ook hen op heel hoog niveau te brengen.”


Hoe slagen we erin de kloof in Vlaanderen te dichten?

“Ver weg blijven van de ‘dictatuur van de lage verwachtingen’. Er is geen enkele reden om aan te nemen dat een leerling met een migratieachtergrond minder vaardig zou zijn dan een autochtoon. Leg de lat voldoende hoog op het gebied van taal en rekenen, relativeer taalarmoede niet weg op het altaar van medelijden. Toen ik lesgaf op een Brusselse school met bijna alleen maar allochtone leerlingen, viel het me op dat de appetijt om te leren bij mijn leerlingen vaak hoger was dan wat ik in ‘typisch Vlaamse’ klassen mocht ervaren.”


Hoe krijgen we alle Vlaamse leerlingen mee?

“Ik wil benadrukken dat, hoewel we dat nog niet zien in de resultaten, er een kentering op komst is. Terugkeren naar de essentie zal ons veel vooruithelpen, want ik geloof echt dat we met onze huidige leerkrachten en leerlingen kunnen staan waar we moeten staan. Voormalig Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) heeft veel pogingen gedaan om de kar te keren, maar daarvan zien we het effect nog niet. Het zal nog vijf jaar duren vooraleer we daar enige conclusies uit kunnen trekken. Huidig minister van Onderwijs Zuhal Demir (N-VA) vindt dat het niveau zowel in het kleuteronderwijs als in de lerarenopleidingen een pak hoger mag. Dat vind ik ook. Vroeger was de school streng, misschien was dat niet slecht. En in de lessen zelf gaat er veel tijd verloren aan zaken die weinig te maken hebben met de essentie – denk aan de vele uitstapjes. Kunnen we die tijd niet nuttiger gebruiken?”


DS, 05-12-2024 (Kubra Mayda)