Onze gevangenissen zijn een hel, geven de bevoegde commissies aan


Ratten, schurft, stank. De jaarverslagen van de toezichtscommissies schetsen een ontluisterend beeld van het leven in onze gevangenissen. Bijna de helft van de 34 commissies waarschuwt voor de gevolgen van de gebrekkige gezondheidszorg.


“Een samenleving wordt beoordeeld door de staat van haar gevangenissen.” Met dat citaat opent de Gentse commissie van toezicht haar jaarverslag 2023 over de gevangenis in Gent. Wie de rest van het verslag leest, kan alleen maar oordelen dat de Belgische samenleving er niet goed aan toe is.

De Standaard nam de 34 jaarverslagen door die maandag gepubliceerd werden bij de Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen (CTRG). Vijftien commissies waarschuwen dat de mentale en fysieke gezondheidszorg in hun gevangenis de bodem bereikt heeft. Gedetineerden en geïnterneerden hebben recht op dezelfde kwalitatieve gezondheidszorg als iedereen. Maar dat blijkt bijlange niet te lukken. In Antwerpen kreeg een gedetineerde geregeld medicatie tegen psychose terwijl hij spierontspanners nodig had. In Leuven is er maar één tandarts voor ongeveer 500 mensen. “Sommige *gedetineerden hebben wekenlang hevige tandpijn”, schrijft de Leuvense commissie.

In de Gentse gevangenis zaten er eind 2023 140 geïnterneerden, “hoewel er in de interneringswet van uitgegaan wordt dat de gevangenis geen geschikte inrichting is voor geïnterneerden”, zegt de commissie. Gent heeft een psychiatrische afdeling, maar die heeft maar één psychiater, die twee halve dagen per week werkt. Het is *onmogelijk om aan alle noden te voldoen.

De infrastructuur helpt de gezondheid van de gevangenen niet vooruit. Cellen zonder ramen, met kapot sanitair en ongewenste huisdieren zijn al lang geen uitzondering meer. Gent kampt met invasies van muggen en zilvervisjes, in Sint-Gillis en Antwerpen zijn er ratten. “Ze zouden via de riolering uit het toilet naar boven komen en ook in de keuken zijn waargenomen”, schrijft de Antwerpse commissie. Het cachot in Gent stinkt permanent door slecht werkende toiletten en een gebrek aan verluchting – “Het is er vaak opvallend vuil met etensresten en uitwerpselen.”


Onveiligheid

Het is al lang geen geheim meer dat onze gevangenissen uit hun voegen barsten. In de loop van 2023 steeg de overbevolking tot 11.893 gevangen op een capaciteit van 10.858 bedden. Vandaag is dat toegenomen tot 12.195 gedetineerden, ondanks een poging van minister van Justitie Paul Van Tigchelt (Open VLD) om die stijging tegen te gaan door het penitentiaire verlof te verlengen.

De slechte infrastructuur, gecombineerd met de overbevolking, komt de veiligheid in de cel niet ten goede. Vooral in Antwerpen stelde de commissie vorig jaar vast dat de gevangenis dringend het onveiligheidsgevoel onder de gedetineerden moest aanpakken. Een donkere voorbode van wat zou komen, in maart 2024 werd gedetineerde Roy J. er dagenlang gemarteld worden door zijn celgenoot.


“In strijd met de wet”

Het rapport over de gevangenis van Sint-Gillis schetst helemaal een ontluisterend beeld: een oud, kapotgebouw dat steeds meer dienst doet als afvoerput voor het gevangeniswezen. “De gevangenis is bestemd voor kortgestraften en gedetineerden zonder papieren”, schrijft haar toezichtscommissie. “Volgens sommige beambten worden ‘gecompliceerde’ gevangenen of gevangenen met verslavingsproblemen” overgeplaatst uit de nieuwe gevangenis van Haren naar Sint-Gillis.

Die opdeling is problematisch. Gevangenen dreigen geïsoleerd te raken. Een deel van hen spreekt geen van de landstalen en is niet in staat om met anderen te communiceren. Ondertussen wordt de gevangenis geplaagd door schurft, is het medisch centrum gesloten en maken uitwerpselen van duiven op de vensterbanken de gedetineerden ziek. De afgelopen jaren hebben verschillende externe hulporganisaties hun werk in de gevangenis stopgezet door de erbarmelijke werkomstandigheden. Er is haast geen toegang tot werk, de bibliotheek is gesloten, er kunnen geen opleidingen gevolgd worden en de fitnesszaal is dicht. “Dat is flagrant in strijd met de wet.”


Van nieuw terug naar oud

Het is niet alleen kommer en kwel, blijkt uit het toezichtsverslag van Dendermonde. De oude gevangenis daar werd in maart 2023 gesloten, alle gevangenen verhuisden naar het nieuwe arrest- en strafhuis buiten de stad. Maar al snel bleek dat de nieuwe gevangenis ‘prematuur’ opengegaan was en met veel kinderziektes te kampen had. De nieuwe gevangenis in Haren kampte volgens haar toezichtsverslag met soortgelijke problemen. Niet veel later werd aangekondigd dat de oude gevangenis van Dendermonde toch opnieuw open zou gaan na een kleine renovatie. Sinds 2024 worden er opnieuw gedetineerden opgesloten.


DS, 27-06-2024 (Heleen Debeuckelaere)

Bijgesloten Plaatje(s)