Netanyahu kan argumentatie Strafhof niet doorprikken


Het arrestatieverzoek tegen Israëlische toppolitici en Hamaskopstukken ziet er objectief en onderbouwd uit. Ook het expertenverslag waarop hoofdaanklager Karim Khan steunt, heeft geen ideologische kleur. Enkele pro-Palestijnse activisten die expert Amal Clooney eerder de volle laag gaven, krabbelden maandag terug.


“Dit is een blijvende schandvlek voor het Internationaal Strafhof”, zegt de Israëlische premier Benjamin Netanyahu over het verzoek tot arrestatie van Karim Khan, de hoofdaanklager van het Internationaal Strafhof (ICC). Khan vroeg het ICC arrestatiebevelen uit te vaardigen tegen drie Hamaskopstukken, maar ook tegen Netanyahu en zijn minister van Defensie Yoav Galant. Zowel pro-Israëlische als pro-Palestijnse critici hebben weinig echte munitie.

Netanyahu was maandag in een videoboodschap kwistig met grote woorden. De Israëlische premier zette Khan weg als “een van de grote antisemieten” uit het recente verleden en vergeleek de Britse aanklager met een rechter in nazi-Duitsland. Hij beweerde dat Khan Israël het recht om zichzelf te verdedigen zou ontnemen en beschuldigde hem ervan “bloedsprookjes” te verspreiden, fictieve verhalen die Joden demoniseren.


Joegoslaviëtribunaal

Inhoudelijk slaagt Netanyahu er niet in om Khans argumentatie te doorprikken. Netanyahu’s verwijt dat Khan het Israëlische recht op zelfverdediging wil ondermijnen, klinkt hol: de aanklager bevestigt dat recht zelfs expliciet in de aankondiging van zijn verzoek. Daarnaast herhaalt de premier dat Israël “in volledige overeenstemming met het internationale recht” oorlog voert en “ongeziene maatregelen” treft om burgers te sparen. Desondanks wordt hem en Galant onder andere verweten dat ze uithongering inzetten als oorlogswapen. Hamaskopstukken Yahya Sinwar, Mohamed Deif en Ismail Haniyeh wil Khan arresteren op verdenking van onder meer gijzelneming en marteling.

Khan baseerde zijn verzoek mede op het verslag van een zeskoppig panel met juridische experts, gesteund door twee professoren internationaal recht. In het verslag benadrukken zij de uitvoerige bewijzen waarop ze zich baseerden en valt de zakelijke toon op, die licht contrasteert met de iets theatralere stijl van de hoofdaanklager. De tekst leest als een objectieve opsomming en grondige onderbouwing van de oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid waarvoor Khan Netanyahu en co. wil laten berechten.

Het panel bestaat uit voormalige ICC-rechters, en experts in mensenrechten en internationaal recht, onder wie Amal Clooney. Ouderdomsdeken onder de experts is Theodor Meron, een voormalig voorzitter van het Joegoslaviëtribunaal en eind jaren 60 juridisch adviseur voor het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken.

Professor internationaal recht Jan Wouters (KU Leuven) noemt het “hoogst ongewoon” dat zo’n panel het bewijsmateriaal kan inkijken, dat strikt vertrouwelijk is: “Ik vraag me af hoe de rechters die over het verzoek tot arrestatie moeten oordelen, daarnaar zullen kijken.” Bovendien, merkt Wouters op, lijken alle leden van het panel net als Khan uit dezelfde vijver van Angelsaksische juristen te komen.


Eerste stap

Hun expertenverslag is op sommige vlakken nog explicieter dan Khans verzoek tot arrestatie. De experts belichten, in tegenstelling tot de hoofdaanklager, de Israëlische blokkade van Gaza en de grote mate waarin de Gazanen daardoor al voor de oorlog afhankelijk waren van Israël voor hun overleven.

Clooney, Meron en hun collega’s onderbouwen ook waarom ze Netanyahu en Galant als Israëlische hoofdverantwoordelijken viseren: vanuit hun leidinggevende functies hadden zij de macht om oorlogsmisdaden of misdaden tegen de menselijkheid tegen te houden. Dat element staat bij Khan minder centraal. “De vraag daarbij is of er voldoende bewijs is dat iemand persoonlijk een bevel gaf”, merkt professor internationaal recht Wouters op. “Die ‘command responsibility’ is lastig te bewijzen.”

“Het is belangrijk om te begrijpen dat de aanklachten niets te maken hebben met de redenen voor het conflict”, schrijven de experts in een gezamenlijk opiniestuk in de Financial Times. Daarmee lijken ze bij voorbaat de kritiek uit pro-Palestijnse hoek te willen pareren dat Khan geen melding maakt van de Israëlische bezetting van Palestijnse gebieden voor 7 oktober. “De aanklachten”, schrijven de experts, “gaan over oorlogvoering die het internationaal recht schenden.” Bovendien zouden de vijf arrestatiebevelen “pas de eerste stap” zijn: “We hopen dat de aanklager zijn gerichte onderzoeken voortzet.”

De meeste pro-Palestijnse kritiek dateert van voor het verzoek tot arrestatie. Hoofdaanklager Khan werd regelmatig een pro-Israëlische houding verweten. Nu blijkt dat hij Netanyahu in de beklaagdenbank wil krijgen, verstomt die kritiek grotendeels. Ook Clooney kreeg de volle laag van sommige pro-Palestijnse activisten. De Libanees-Britse advocate beschuldigde Rusland publiekelijk van oorlogsmisdaden in Oekraïne en bekritiseerde Iraanse mensenrechtenschendingen, maar over Gaza leek ze te zwijgen. Toen maandag bleek dat zij in het panel zetelde, krabbelden enkele critici publiekelijk terug.


DS 21-05-2024 (Dries Blontrock)