‘Waarom moeten we banger zijn van de overheid dan van een milde ziekte?’


Met elke dag isolement en voedseltekort wordt het sociaal contract tussen de inwoners van Shanghai en hun overheid brozer. ‘Mensen geven anders nooit kritiek op de staat. Nu vragen ze zich luidop af wie deze oplossing eigenlijk dient.’


Chaoxing, een vrouw die werkt in de fintech-sector, klinkt dodelijk vermoeid als we haar ’s middags bellen in Shanghai. ‘Niet omdat ik zelf problemen heb’, verzekert ze. ‘Mijn bedrijf voorziet in extra voedselpakketten en onze syndicus koopt in voor het gebouw. Ik ben bevoorrecht.’ Na twee weken isolement weegt vooral de constante stroom slecht nieuws door. ‘Ik begrijp dit beleid niet en zo denken de meesten in mijn omgeving er ook over’, zegt ze in een zeldzame uiting van openlijke Chinese woede. ‘Moeders worden gescheiden van hun besmette baby’s – dat is gewoon onmenselijk. Zoveel mensen zijn hun inkomen kwijt en kunnen de dure voeding niet betalen. Kleine zaken gaan over de kop. Normaal telt Shanghai 70.000 operaties per dag. Hoe vergaat het al die mensen met medische problemen nu? De stad is verlamd.’

Chaoxing vermoedt dat ze zeker tot mei de buitenlucht niet zal voelen. ‘Dat is deprimerend en uitputtend. Ik ben zo ontgoocheld. Shanghaiers die op één maaltijd per dag moeten leven: hoe kon het zover komen? We zijn banger voor het beleid van de overheid dan van deze ziekte, die niet eens dodelijk is. De schade van deze lockdown zal ons land nog lang achtervolgen.’


Gele-hesjesmoment

Hoewel de jonge stadsbevolking in China veelal dubbel gevaccineerd is, blijft het bestuur zweren bij het botte instrument van totale sluiting (DS 12 april). Supermarkten en apotheken zijn dicht, taxichauffeurs mogen de straat niet op. Koeriers mogen dan weer niet naar huis, want zij zijn essentieel. Ze slapen op straat of in hun auto’s.

De armste Chinezen, die laag aangeschreven jobs doen, hongeren en ploeteren. De rijkere middenklasse, opgesloten in gerieflijke flats met het internet als enige vriend, neemt het voor hen op. Woensdagnacht kaapten ze de propagandaboodschappen van de Communistische Partij op het sociale netwerk Weibo om kritiek te spuien op China zelf. Onder de hashtag ‘Amerika schendt mensenrechten het meest’ stonden miljoenen kwade berichten. ‘China heeft geen mensenrechten’, of ‘We verspillen medische capaciteit, vermoorden huisdieren voor lage cijfers’. Pas tegen 4 uur ’s nachts slaagden censoren erin de kritiek te wissen. Het was een zeldzaam gele-hesjesmoment in China, zij het dan door de bevoorrechten met vrije tijd.

‘Burgers niet laten hongeren maakt deel uit van het onbreekbare sociaal contract van modern China’, tweette viroloog Eric Feigl-Ding. ‘Daar rommel je niet mee als overheid.’ Ook Charlotte Vanassche, een Belgische sinologe die al vijf jaar in China woont, heeft vrienden die donderdag hun laatste ei opaten. ‘Ik heb nog wel wat in voorraad, maar ga toch beginnen te rekenen. De levering van onze syndicus laat al vijf dagen op zich wachten. Alleen mijn buren kunnen me dan redden.’ De laatste dag voor de lockdown zag ze mensen vechten om een kip of wat broccoli in de supermarkt. ‘Toen zeiden ze ons nog dat het vier dagen zou duren.’

Vanassche zit nu twee weken vast in haar gebouw. Ze vult de dagen met werken, yoga en PCR-tests laten afnemen. ‘Je begint af te tellen naar de heropening, maar dan blijken er weer twee mensen in dit gebouw positief en herbegint onze wachttijd weer.’ Voor de vrijwilligers die Vanassches vuilnis oprapen of boodschappen afzetten, is het tempo hels. ‘Bij een van de laatste testrondes was er een probleem met de codes. Toen moesten die mensen van 8 uur ’s ochtends tot 12 uur ’s nachts opdraven om het te regelen’, zegt ze.

Shanghai heeft minderjarigen en legertroepen opgetrommeld om bij te springen. Vrijdag begonnen politieagenten flats van burgers op te eisen om coronapatiënten op te vangen. Ook dat is volgens reporter Emily Feng van het Amerikaanse NPR een ‘totale aanslag op het sociaal contract’: ‘De eigen haard is waar Chinese gezinnen hun opgespaarde rijkdom insteken.’


Onmondige pionnen

Het zijn die miljoenen persoonlijke offers die mensen als Chaoxing het geloof in het bestuur doen verliezen. ‘Onze offers zijn zinloos. Shanghai heeft de capaciteit niet om alle taken te coördineren die bij deze lockdown komen kijken’, zegt ze. Er zijn een paar lokale partijbestuurders ontslagen, maar volgens Chaoxing zijn dat ‘niet de grote vissen’.

Extra problematisch is dat oudere inwoners het minst vaak gevaccineerd zijn. Chaoxing: ‘Alles gebeurde online. De overheid heeft weinig moeite gedaan om oudere mensen te overtuigen van de veiligheid van het vaccin.’ ‘Vijftigers en zestigers zijn afgesloten van alle hulp en informatie, omdat ze geen smartphone hebben’, zegt ook Hu, een man die voor een internationaal bedrijf werkt en dankzij de afwezigheid van besmettingen in zijn flatgebouw nu één uurtje per dag buiten mag. ‘Het is oneerlijk. Dit land laat ouderen in de steek.’

Vanassche ziet de situatie niet goedkomen, omdat omikron zo besmettelijk is. ‘We zijn al veertien dagen in isolatie, voorbij de incubatietijd van het virus, en toch duiken nieuwe gevallen op. Ze wijten dat dan aan de leveringen. Maar ik heb zakken brood gekregen die doorweekt waren met desinfectiemiddel.’

Noch Chaoxing, noch Vanassche denkt dat president Xi Jinping het beleid zal bijsturen. Vicepremier Sun Chunlan trok naar Shanghai om te zeggen dat China ‘zal volhouden’. Alleen de laatste paragraaf van haar speech ging over de voedselsituatie.

‘De afgelopen twee jaar vonden Chinezen dat zij het erg goed hadden in vergelijking met het Westen’, zegt Vanassche. ‘Hier ging geen covid rond. Dat straalde positief af op de overheid. Nu wil die haar strategie om politieke redenen voortzetten. Ze wil geen gezichtsverlies lijden. Maar de gevolgen voor de mentale gezondheid en de economie zijn zwaar. Mensen geven anders nooit kritiek op de staat. Nu vragen ze zich luidop af wie deze oplossing eigenlijk dient.’

‘Gisteren waren wij burgers, vandaag onmondige pionnen’, zegt Hu geëmotioneerd. ‘Veel mensen dachten dat China het beste, veiligste land ter wereld was, door de propaganda. Nu ligt die collectieve droom aan diggelen. Dat is nog de grootste klap.’ ‘Wij zagen deze extreme situatie echt niet aankomen’, zegt ook Vanassche. ‘Toch niet hier, in China’s meest welvarende, kosmopolitische stad?’


DS, 16-04-2022 (Giselle Nath)