Waarom ik me niet laat vaccineren tegen de griep


Luc Bonneux pleit voor een nieuw en goed griepvaccin. Het oude vaccin is versleten, maar helaas nog niet aan de kassa.


Ik laat me als ouderenarts niet vaccineren tegen de griep. De hoofdreden is dat ik ondanks mijn vorderende leeftijd nog steeds de gave van de verontwaardiging bezit: verontwaardiging om een ondermaats vaccin, ondermaatse gezondheidsinformatie en bovenmaats succesvolle marketing.

Als u betrouwbare medische informatie zoekt, kunt u deze vinden in de Cochrane Library, een uniek netwerk van 11.000 leden uit 130 landen die de beste informatie over gezondheid en ziekte verzamelen en beschikbaar stellen. Cochrane weigert alle commerciële financiële ondersteuning, wat de database scherp doet afsteken tegen de moderne medische faculteiten. In een logica van eeuwige groei zijn medische faculteiten steeds afhankelijker geworden van financiering van de medische industrie. Het lijkt wel dat naarmate de financiële belangen groter zijn, de officiële informatie steeds verder afwijkt van de evidencebased medische informatie.


De buit is binnen

Een voorbeeld van een succesvolle vaccinatie tegen een veelvoorkomende aandoening is de mazelenvaccinatie. Voor de komst van de vaccinatie kregen alle kinderen mazelen, een gemene kinderziekte. Na vaccinatie komt mazelen niet voor. Je vaccineert dus één kind om één episode van mazelen te voorkomen. Griepvaccinatie werkt enkel tegen de dat seizoen heersende griep, en dan nog misschien. Tijdens een griepseizoen krijgt gemiddeld 3 procent van de bevolking de griep. Griepvaccinatie halveert gemiddeld dat risico. Dat is relatief beperkt omdat de virusstammen opgenomen in het griepvaccin, gebaseerd zijn op een voorspelling. En de toekomst voorspellen is moeilijk: het vaccin zit er geregeld naast. Je moet dus ongeveer 70 mensen vaccineren om één geval van griep te voorkomen. Of nog: als je tussen je 15ste en je 85ste jaarlijks je griepvaccinatie bent gaan halen, dan ben je 69 keer voor nop gegaan. Griepvaccinatie beschermt enkel tegen de griep van dat jaar, en dan nog maar gedeeltelijk: dit maakt het tot nooit meer dan een erg matig vaccin.

U hoort vaak, ook op het Vlaamse nieuws, dat de griepvaccinatie complicaties en sterfte door griep kan voorkomen. Een factcheck is er blijkbaar nooit bij als het over officiële gezondheidsinformatie gaat. Nochtans hebben ook volkgezondheidsambtenarijen belangen bij het invoeren en in stand houden van dergelijke programma’s en hoort de vierde macht hun informatie kritisch te checken. Als 1 op 15 met griep wordt opgenomen in het ziekenhuis, moet je 1.000 mensen vaccineren om één ziekenhuisopname te voorkomen. Kleine effecten bewijzen vergen grote studies. De vaccinindustrie heeft daar geen zin in: de buit is binnen. Er is daarom geen bewijs.


De zweep over een stervend paard

Maar griepvaccinatie is toch goed voor ouderen? Ouderen kunnen erg ziek worden van de griep, omdat het met hun immuniteit gesteld is als met hun hart, nieren en hersenen: die is versleten. De zweep leggen over een stervend paard helpt niet om dat paard hoger te doen springen. Ik citeer de samenvatting van Cochrane: ‘Het beschikbare bewijs met betrekking tot complicaties (voorkómen door griepvaccinatie) is van slechte kwaliteit, onvoldoende of oud en biedt geen duidelijke richtlijnen voor de volksgezondheid met betrekking tot de veiligheid, werkzaamheid of effectiviteit van griepvaccins voor mensen van 65 jaar of ouder.

Breng ik mijn oudere patiënten in gevaar door me niet te laten vaccineren? Dit zegt Cochrane over vaccinatie van gezondheidswerkers in woonzorgcentra: ‘Deze studie vond geen redelijk bewijs ter ondersteuning van de vaccinatie van gezondheidswerkers om griep te voorkomen bij personen van 60 jaar of ouder die in woonzorgcentra wonen.’ Verwonderlijk is dat niet. Het griepvaccin is op zijn best matig. Gezondheidswerkers zijn getraind om het infectierisico te minimaliseren en blijven thuis als ze ziek zijn. Ouderen infecteren zich door hun kleinkinderen en verspreiden vervolgens hoestend en niezend het griepvirus in de eigen gemeenschap.

Cochrane schrijft over de griepvaccinatie dat ‘de samenleving moet investeren in onderzoek naar een nieuwe generatie griepvaccins’. Daar ben ik het mee eens: griep is een vervelende, soms ernstige ziekte, er is behoefte aan een goed vaccin. Maar de allerlaatste geïnteresseerde is wel de vaccinindustrie. De omzet in griepvaccinatie was vorig jaar een geschatte 5 miljard dollar, met 2 miljard dollar winst, dit met een flinke jaarlijkse groei. Voor een matig vaccin dat dateert uit de jaren 1940 en waarvan ik als student geneeskunde nog heb geleerd in de jaren 1970 dat het sop de kool niet waard is, is dat zonder meer knap. Zij het als illustratie van de kracht van marketing. Daarom wil ik niet meer meedraaien in het griepvaccinatiecircus.

Luc Bonneux, epidemioloog


DS, 17-02-2020