Ook het Vlaamse schoentje knelt


Een verbeelde gemeenschap met verlichtingswaarden, ja. Maar Herman Van Goethem herinnert ook aan de gelijkheid.


Het boek Over identiteit van Bart De Wever is niet enkel een electoraal pamflet. De historicus wil ook zijn eigen denkkader oplijsten en verfijnen, om daar als beleidsmaker mee aan de slag te gaan. Dit boekje overstijgt dus het momentum van straffe pre-electorale uitspraken.

Waar haalt De Wever de mosterd? Toen hij in de jaren 80 geschiedenis studeerde, kon hij kennismaken met nieuwe baanbrekende publicaties over nationalisme. Zo werkte Benedict Anderson het begrip ‘imagined community’ uit. In de lijn daarvan definieert De Wever Vlaanderen als een langzaamaan gegroeide ‘verbeelde gemeenschap’ waarin men zich een voorstelling maakt van eigen gemeenschappelijke waarden, verhalen, mythen en tradities die men dan ook belijdt en onderhoudt. Op erudiete wijze verbindt De Wever dit alles met politieke analyses over de periode na 1989.

De N-VA-voorzitter komt verrassend uit de hoek. Zijn kennis van het oude Rome blijkt meer te zijn dan spielerei, met vragen als ‘kunnen de moslims in Europa worden wat de christenen waren in het Romeinse Rijk?’ De Wever is genuanceerd. ‘Een gemeenschap die haar heersende concept van identiteit tracht te verabsoluteren en vereeuwigen, is zo goed als ten dode opgeschreven.’ Of ook: ‘De inschatting door veel Europeanen van de impact van het moslimfundamentalisme op de moslims in Europa is allicht veel zwaarwegender dan de realiteit.’ Of ook: ‘Het is natuurlijk een onomstotelijke en onomkeerbare waarheid dat onze steden hyperdivers zijn. Met die realiteit moeten wij op een positieve manier aan de slag gaan.’


Diepere analyses

De Wever bepleit ondubbelzinnig de inclusieve samenleving. Komt hij daardoor in het vaarwater van zijn collega Bart Somers? Ze zullen elkaar wellicht wel vinden in het terechte pleidooi voor een Vlaamse leidcultuur, opgebouwd rond neutraliteit van de overheid, de taal van de gemeenschap, burgerschap en ook de verlichtingswaarden: vrijheid, gelijkheid, solidariteit, de scheiding van kerk en staat, volkssoevereiniteit.

Maar wanneer De Wever zijn genuanceerde historische en theoretische analyse vertaalt naar beleid, dan krijgen we harde stellingen voorgeschoteld, bijvoorbeeld over hoofddoeken (niet in publieke overheidsdiensten) of over Nederlands op de speelplaats (moet overal en altijd). Je mag daarover van mening verschillen, maar moet De Wever zich geen diepere analyses veroorloven?

Uiteraard mogen we eisen stellen aan nieuwkomers, maar we moeten ook onszelf bevragen. Want ook het witte Vlaamse schoentje knelt. Het huidige migratieverhaal gaat al meer dan vijftig jaar mee, maar wat de verlichtingswaarden betreft, presteert Vlaanderen niet goed op het vlak van gelijkheid. Het integratieproces verloopt er moeizamer dan in vele andere landen.

Integratie en armoedebestrijding zijn nauw met elkaar verbonden. In het Pisa-onderzoek dat in 72 landen naging hoe het onderwijs de socio-economische ongelijkheid wegwerkt, bungelt het Vlaamse onderwijs onderaan. Meer dan elders versterkt ons onderwijs ongelijkheid: hoe minder ‘witte Belg’ en hoe armer, hoe slechter je het in Vlaanderen doet op school. De migranten in België zijn dan ook bijzonder laag opgeleid; in de EU doen alleen Spanje en Griekenland het slechter. Er is meer. We zijn kampioenen in de discriminatie op de arbeidsmarkt. Het risico op armoede als niet EU-burger is nergens groter dan bij ons, *alleen Zweden presteert nog slechter. In Frankrijk, Nederland en Duitsland gaat de tewerkstellingsgraad van de tweede generatie tussen 20 en 44 jaar er significant op vooruit, niet zo bij ons.


Vicieuze cirkel

In Vlaanderen gaat ook de democratisering van het onderwijs achteruit. Almaar minder kinderen van laagopgeleide ouders studeren af in het hoger onderwijs: in de jaren 1990 ging het om 28 procent, in 2000-2010 nog slechts om 22 procent.

Als je het slechter doet dan in andere landen, terwijl de migrantenpopulatie er niet wezenlijk verschilt, dan moet je ook naar jezelf kijken. Ja, de taal is belangrijk, maar zijn migranten in Nederland en Duitsland dan betere leerlingen? Ook in onze structuren zit het fout.

Een belangrijk knelpunt is het onderwijs. Duc in altum. Hogere kwaliteit is opnieuw meer inzetten op kennis vanuit een onderwijsorganisatie die de socio-economische positie van kansengroepen verbetert. Maar het opleidingsniveau daalt, terwijl onze scholen al decennialang meer dan elders ongelijkheid voortbrengen. Dat gaat dan de cultuur mee aansturen: mensen die meer in de marge staan, zullen minder integreren en ook minder geaccepteerd worden. Wij zitten in een vicieuze cirkel die we dan gaan aansturen door ferm beleid à la hoofddoeken en speelplaatsen, maar eigenlijk gaat het om een diepere problematiek.

Arm Vlaanderen. Want de Vlaamse armoede is een groot probleem dat nauw samenhangt met gebrekkige scholing. Ziedaar twee belangrijke werven voor de volgende regeringen.


DS, 06-05-2019 (Herman Van Goethem)