De leerling, lijdend of meewerkend voorwerp?


Guido Ooghe hoopt dat de beleidsmakers de resultaten van de J1000 serieus zullen nemen en eindelijk eens naar de leerlingen zullen luisteren.


In Turnhout kwamen eind vorige maand 1.000 zesdejaars secundair onderwijs bijeen voor de J1000, een hartverwarmend en hoopgevend initiatief (DS 28 april). Jongeren gingen zelf gericht nadenken over wat het beste is voor ons onderwijs. De bedoeling is dat die brainstorm de basis vormt voor het komende memorandum van de Vlaamse Scholierenkoepel, een niet te onderschatten speler op het onderwijsveld. De resultaten worden nog verwerkt. Maar deze vraag dringt zich al op: wat zullen we ermee doen? Zullen we het kind niet opnieuw met het badwater weggooien?


Burgerschap

De publieksbevraging die Van LeRensbelang twee jaar geleden hield, heeft uiteindelijk immers een muis gebaard. Of eerder een onvoldragen gedrocht. Bij die bevraging kwam naar voren dat de deelnemers behalve op leerinhouden, vooral focusten op sociale vaardigheden, burgerschap, leren samenwerken en samenleven, leren omgaan met diversiteit, respect en participatie en op samen school maken. Volkomen in lijn met de aanbevelingen van de Oeso en van Unesco voor modern, flexibel en inspirerend onderwijs.

Maar wat blijkt twee jaar later? In alle stilte zijn de vakoverschrijdende eindtermen afgevoerd. Wat een innovatie was waarvoor Vlaanderen bij de andere landen binnen de Oeso bewondering oogstte, werd geschrapt. Wegens te veel papierwerk en omdat bepaalde netten vonden dat hun vrijheid werd ingeperkt.

Het gemeenschapsonderwijs doet nog een lofwaardige poging om de meubelen te redden door een vak burgerschapsvorming in te voeren. Maar hoe goedbedoeld ook, het is niet langer een bekommernis van het hele team, zoals dat met de vakoverschrijdende eindtermen wel het geval was. Het katholieke net beweert dat het die burgerschapsvorming in alle vakken nastreeft. Maar zo wordt die waardevorming volledig vrijblijvend. Ze is niet langer maatschappelijk gefundeerd en is bovendien opnieuw confessioneel gekleurd. De vrijheid van onderwijs, nietwaar.

Blijkbaar vinden we het geen probleem om de maatschappelijke en dus ook de politieke consensus over de na te streven waarden los te laten. We hebben nochtans de mond vol van inburgeringstrajecten. Maar wat burgerschap dan wel inhoudt, is in die omstandigheden bijzonder vaag.


Centrale examens

De kern van de zaak is dat bepaalde koepels de handen willen vrijhouden: door de vakoverschrijdende eindtermen bij het grof huisvuil te zetten en door zelf zwaar in de eindtermen te snoeien, tot een zestiental containers zonder overkoepelende pedagogische visie overblijven. Het zwaartepunt komt dan vanzelf weer te liggen op de ‘eigen’ leerplannen. Die koepels willen hun machtspositie en het concurrentiemodel tussen netten en scholen behouden. Het belang van de leerlingen en hun ouders staat daarbij niet centraal.

Dat daarmee de rechtsongelijkheid tussen de leerlingen opnieuw gebetonneerd raakt, wordt onder de vlag van de vrijheid van onderwijs weggemoffeld. Ik ben benieuwd tot hoeveel juridische betwistingen dat zal leiden bij eindbeslissingen bij de Raad van State.

Op die manier zetten de netten de deur open ook voor de voorstanders van centrale examens. Als de doelen niet duidelijk zijn, zal vroeg of laat de vraag komen naar duidelijkheid via centrale examens. Is dat wat wij willen? Beseffen de netten niet dat ze met die klemtoon op de vrijheid van onderwijs de weg banen voor salafistische of andere fundamentalistische scholen?

Vrijheid is een hoog goed. Maar ze gedijt alleen binnen een kader van rechtsregels die bescherming bieden tegen machtsoverschrijding. Waarom denk je dat Erdogan en Poetin zo tekeergaan tegen regels die hun speelruimte beperken?

Laten we hopen dat het nieuwe elan dat door de J1000 gestart is, bij de beleidsmakers een belletje doet rinkelen. Het is hoognodig dat ze naar de signalen van de basis luisteren. Niet in de eerste plaats omdat er verkiezingen aankomen, maar vooral in het belang van de leerlingen. Want het is niet oké dat er zoveel leerlingen het onderwijs zonder diploma verlaten.

Guido Ooghe, pedagogisch medewerker Unesco Platform Vlaanderen.


DS, 08-05-2018 (Guido Ooghe)