Waarom Trump juist een zegen is voor links Amerika


Linkse Amerikanen vinden Donald Trump een ramp. Amerika-kenner Charles Groenhuijsen voorspelt dat ze daar over tien jaar heel anders over denken.


Sociale en linkse Amerikanen kruipen het liefst onder een heel grote steen. Ze komen er pas onder vandaan als iemand ze monter komt wekken: ‘Hij is weg.’ Voor Democraten zijn het barre tijden. Maar hoe kijkt Amerika over tien jaar terug op de stormachtige jaren van Donald Trump? Zullen Democraten dan nog steeds tot de conclusie komen dat Trump een ramp was voor mens en wereld? Dat is allerminst zeker. Zo’n sombere voorspelling miskent wat al jaren gaande is in de Amerikaanse samenleving: steeds meer Amerikanen willen dat hun land progressiever en socialer wordt.

Mijn voorspelling: in 2028 stellen we vast dat Trump deze omwenteling onbedoeld heeft versneld: rechts Trumpisme als het linkse kantelpunt waar progressieven in de VS al zo lang vergeefs op hopen. Geinig scenario!

Dan moeten de Democraten wel van hun Trumpnachtmerrie leren. De bejaarde smaakmakers van de partij - afgevaardigde Nancy Pelosi (78 jaar) en senator Chuck Schumer (67) en de Clintons: Hillary (70), Bill (71) - moeten verdwijnen, en frisse veertigers moeten eindelijk een kans krijgen. Dan kan de politieke hellegang van de Trumpjaren het begin worden van een nieuwe dageraad. Wie weet, zeggen de Democraten in 2028: “Donald Trump? Vreselijke man! Maar achteraf is het ’t beste wat ons kon overkomen.”

De partij van Reagan, Bush en Trump bepaalt al tientallen jaren de politieke agenda. De Republikeinen zijn: tegen homohuwelijk, duurzaam milieubeleid, publieke, ‘socialistische’ gezondheidszorg en een ‘verkwistende’ verzorgingsstaat naar Europees model. Ze zijn voor doodstraf, soepele wapenwetten, lage belasting voor de rijken, afbraak van tal van overheidsdiensten en harde aanpak van immigratie. De zorgen van vrouwen en slachtoffers van wapengeweld bungelen kansloos onderaan de politieke agenda.

De Democratische wensenlijst is amper relevant. Vraag maar aan Hillary Clinton die in 2016 met al haar politieke ervaring niet tegen de Trumplawaaimachine op kon. Ze was als een verliezende voetbaltrainer die na 90 hopeloze minuten mistroostig concludeert: “We zijn vandaag niet aan voetballen toegekomen.” Hillary probeerde vergeefs háár onderwerpen te agenderen. Trump zorgde er op geniale wijze voor dat ze niet aan de bal kwam. Hoe treurig kan het zijn? Trumps zelfverzekerde lefstrategie vermorzelde haar falende campagne.

In de #MeToo-protesten (tegen seksueel misbruik) en #NeverAgain-beweging (voor strengere wapenwetten) zien we de contouren van een nieuw Amerika. Trump geeft boze burgers volop munitie en inspiratie. Het is ook geen partijpolitieke strijd tussen Republikeinen en Democraten. Integendeel. Dit komt onstuitbaar van onderop.

De cultuurclash die we nu zien rond #MeToo en #NeverAgain is fascinerend en een voorbode van wat gaat komen. De demonstranten zijn geen naïeve wereldverbeteraars en eisen ook geen radicale omverwerping van de macht. Hun boodschap is niet links of rechts. De scholieren willen zonder doodsangst naar school kunnen. Is dat te veel gevraagd? De Facebookgeneratie slaat terug. En de #MeToo-vrouwen zeggen: “Is het heel extreem dat we eisen dat machtige mannen zich niet langer ongezien en ongestraft aan ons vergrijpen?” Er is een snel groeiende lijst van betrapte en bestrafte politici, zakenmannen en prominenten uit de film- en tv-wereld. Geen hemelbestormende feministische tsunami dus, maar vrouwen van alle politieke kleuren die bevlogen en beslist zeggen: Genoeg.

Dit is cruciaal: Voor het eerst sinds heel lange tijd (jaren zestig, Love & Peace, anti-Vietnam) zien we buiten de politiek een veerkrachtige beweging van onderop die gevestigde belangen keihard aanvalt. Hoeveel seksueel misbruikers wachten in angst en beven op hun ontmaskering?


Wapens

Er is ook een omslag rond vuurwapengeweld. Wat altijd onmogelijk was, kan nu ineens wel: Republikeinse gouverneurs en Congresleden die pleiten voor strengere wapenwetten.

De studenten hebben invloedrijke bondgenoten. Grote bedrijven als Avis en Hertz, verzekeraar MetLife, winkelketen WalMart, vliegmaatschappijen Delta en United doen wat langs de gewone wetgevende weg onbespreekbaar en onhaalbaar was: geen of minder verkoop van de zwaarste halfautomatische geweren, hogere minimumleeftijd voor wapenkopers, geen korting voor de wapenlobbyisten van de National Rifle Association. Na elke gruwelijke schietpartij in de VS was er altijd deze verlammende routine: de schok, veel tranen, boosheid, de rituele politieke prevelementen en daarna… stilte.

Dat is nu anders. De Republikeinen en hun wapenlobby zitten ineens in de verdediging. Dat is uniek. Elke dag vallen in de VS tweehonderd gewonden en tachtig doden (dertig vuurwapenmoorden, vijftig zelfmoorden). Steeds meer Amerikanen weigeren dat te accepteren als een van God gegeven wetmatigheid.

Oh, en over God gesproken: Amerika ontkerkelijkt in rap tempo. Volgens opiniepeiler Gallup rekenen jaarlijks minder burgers zich tot een godsdienst. Religie was het cement van de oppermachtige rechts-republikeinse kongsi. Die vanzelfsprekendheid verkruimelt. Kiezers van de oude stempel (babyboomers en bejaarden) verdwijnen. Nieuwe kiezers (millennials en hun jongere opvolgers) doen het zónder die ouderwetse ideologie maar mét moderne idealen. Ze vormen al snel de grootste groep kiezers. Het is een onomkeerbare ontwikkeling.

Vergeet niet: Trump is tijdelijk en verdwijnt. Deze ingrijpende maatschappelijke trends zijn permanent. De tijd werkt in het nadeel van de Republikeinen. Ze spelen de baas over het Amerika van de vorige eeuw. De strijdkreet van Trump Let’s make America Great Again gaat over een land dat niet meer bestaat en ook niet terugkomt. Alle politieke decibellen ter rechterzijde kunnen niet verhullen dat het land al lang in de 21ste eeuw is aangeland. Hoe langer de Republikeinen dit ijzerenheinig ontkennen, hoe harder de klap straks aankomt. Op een ochtend kijken ze op de kalender: inderdaad, 21ste eeuw. Oeps…

In 2000 zag je het gebeuren. De Republikeinen reden hooghartig de afslag naar de 21ste eeuw voorbij. De partij is te blank, houdt geen rekening met immigranten, ontkent het klimaatprobleem, verliest contact met jongeren en minderheden. Alsof de gloriedagen van het Reagantijdperk niet voorbij zijn.


Politieke vluchtstrook

De krachteloze Republikeinse partij-elite strompelt over de politieke vluchtstrook; de bonte, merendeels niet-blanke en niet-religieuze karavaan van energieke millennials en minderheden komt vrolijk toeterend voorbij gesneld. Bye, bye.

De zwaar ideologisch geladen agenda van de Republikeinen heeft afgedaan: Het homohuwelijk is ingevoerd, marihuana gelegaliseerd, duurzaam milieubeleid staat boven aan de verlanglijst van burgers, multinationals en techbedrijven, het aantal staten met de doodstraf daalt gestaag, steeds meer Amerikanen willen méér publieke gezondheidszorg en mínder ongelijkheid tussen rijk en arm.

De politieke agenda van jonge kiezers bestaat juist uit meer gelijkheid, een duurzame en dus minder verkwistende economie en betere kwaliteit van leven. Ze denken (heel on-Amerikaans) minder materialistisch. Het is een generatie die het land gaat leiden zonder de ideologische rimram van Republikeinen van de generatie van hun moeders en opa’s.

Hoe speculatief is dit scenario van een naar links opschuivend Amerika? Er zijn wel onzekerheden. Hoe loopt het bijvoorbeeld af met Trump? Geeft een groeiende economie hem alsnog politieke wind in de rug? Lukt een deal met Noord-Korea?

Onzeker is ook of de Democraten bij verkiezingen genoeg Trump-afvalligen binnenhalen. Tégen Trump zijn is iets anders dan vóór een Democraat stemmen. Bill Clinton zei twintig jaar geleden: It’s the economy, stupid. Nu geldt: It’s the candidate, stupid. Dat kan zomaar nog een keer fout aflopen voor de Democraten: Weer een belabberde kandidaat van het kaliber Walter Mondale, Al Gore, John Kerry, Hillary Clinton.

Er staat veel op het spel: Amerika is een land met veel achterstallig onderhoud. Een verkruimelende infrastructuur, bizarre ongelijkheid tussen arm en rijk, nog steeds geen ziektekostenverzekering voor iedereen, grote gebreken in het onderwijs, 30.000 vuurwapendoden per jaar, een in alle opzichten achterblijvende zwarte minderheid en een vernietigende drugsepidemie (65.000 doden per jaar; 175 per dag) vooral onder blanken van middelbare leeftijd. Dit maatschappelijk onderhoud kun je uitstellen. Maar ooit moet het gebeuren.

De 21ste eeuw schrijdt voort. De maatschappelijke betonrot ook. De Republikeinen zijn voor een flink deel verantwoordelijk voor het verzaken van deze onderhoudsplicht. Bij de congresverkiezingen in november zal blijken of het Democraten lukt de hopeloos verdeelde Republikeinen af te straffen voor hun Trumpiaanse dwaaltocht. Als het de Democraten nu nog niet lukt, wanneer dan wel?

Als het ze wél lukt, dan is mijn scenario voor een ander, progressiever Amerika ineens realistischer. Op naar 2028! Of eerder.


Trouw, 24-03-2018 (Charles Groenhuijsen)