Het aantal arbeidsongevallen met zware gevolgen is al dertig jaar niet naar beneden te krijgen. Vorig jaar vielen er 66 doden op de werkvloer. ‘Er zijn veel regels, maar als er een deadline gehaald moet worden, is dat plots geen prioriteit meer.’

Pascal* werkte tien jaar geleden in de haven toen zijn collega tijdens het werk een arbeidsongeval kreeg. ‘Het werk zat er bijna op, we moesten nog één kist op het schip krijgen. Maar de kraan was niet correct afgesteld voor dat type kist. Er was even discussie over. Maar er was weinig tijd, het schip moest binnen een halfuur vertrekken. En schepen zijn niet als treinen: vertraging wordt niet getolereerd. Dus hebben we het toch maar gedaan. Er is toen een balk losgeschoten, tegen het hoofd van mijn collega. Zijn hoofd lag helemaal open. Hij had een hersenbloeding en een ruggenmergbloeding. Het is een wonder dat hij het overleefd heeft.’

Werken kan gevaarlijk zijn: dat blijkt uit de nieuwe cijfers van Fedris, het federaal agentschap voor beroepsrisico’s. Het aantal door de verzekeraar aanvaarde arbeidsongevallen op de werkvloer steeg vorig jaar met 3 procent, naar 119.882. Daarnaast gebeurden er nog eens 22.347 verkeersongevallen op weg van en naar het werk. Deel van de verklaring is de conjunctuur: meer mensen aan het werk betekent ook meer ongevallen.

Lichte ongevallen

Het aantal lichte ongevallen, bijvoorbeeld een kleine snijwonde of een incident waarbij iemand tijdelijk arbeidsongeschikt raakt, is de laatste jaren afgenomen. Onder meer omdat de wetgeving rond aangiftes versoepeld is. Maar het aantal ernstige ongevallen, met blijvende arbeidsongeschiktheid tot gevolg, is niet gedaald. Het lag met 11.862 gevallen vorig jaar zelfs 10 procent hoger dan in 1985. En dat terwijl er steeds minder arbeiders zijn, de groep waarin de meeste slachtoffers vallen. De kans op een zwaar ongeval is dus al die jaren niet gedaald. Het aantal doden zakte wel flink, maar er vielen vorig jaar nog steeds 66 doden op de werkvloer. Op weg van en naar het werk vielen er nog eens 42 dodelijke slachtoffers.

‘De meest massieve risico’s, bijvoorbeeld met machines in fabrieken, zijn door onder meer Europese richtlijnen de laatste jaren wel flink afgenomen’, zegt Herman Fonck, hoofd van de Dienst Onderneming bij het ACV.

‘Maar aan de andere kant zie je de gevaarlijke situaties toenemen door de manier waarop er gewerkt wordt. Kijk naar de bouw. Je hoeft maar naar de eerste de beste werf in je buurt te rijden om arbeiders zonder helm of dakwerkers zonder beveiliging te zien. Men werkt met onderaannemers van onderaannemers die dan weer met interims werken. Die mensen zijn minder vertrouwd met de risico’s, hebben vaak niet veel ervaring en worden niet altijd goed opgeleid. Er wordt ook meer geïsoleerd gewerkt op werven. Vroeger werd er gelachen met de arbeider die een put groef met twee anderen die erop stonden te kijken. Dat soort dingen is er nu uit, maar daardoor is er ook veel minder controle en begeleiding.’

Bouw

De bouw is inderdaad de gevaarlijkste sector, blijkt uit de statistieken. Bouwarbeiders en andere beroepen uit de sector hadden vorig jaar de meeste ongevallen. Ook in de statistieken van de zware en dodelijke ongevallen zijn ze het sterkst vertegenwoordigd, samen met de vrachtwagenchauffeurs. Zware arbeidsongevallen zijn ook vooral een mannenzaak.

Jeroen Boone, al vijftien jaar chauffeur in de betonsector, maakte al twee dodelijke arbeidsongevallen mee. Dit jaar nog raakte een arbeider bedolven toen een structuur instortte. Enkele jaren eerder kwam een medewerker in een cementmachine terecht. Dat de bouw veel ongevallen ziet, is niet abnormaal, zegt hij. ‘We werken nu eenmaal met grote industriële krachten, of op hoogten. Als het misgaat, is het vaak ernstig.’

Maar toch is er veel marge voor verbeteringen, zegt Boone, die ook afgevaardigde is voor het ABVV. ‘In grote bedrijven valt het meestal goed mee, daar is er veel aandacht voor veiligheid. De onderaannemingen zijn het probleem. Soms zijn er tientallen per werf. Als kraanman moet je intussen acht talen spreken en dan kom je er nog niet. Logisch dat de veiligheid achteruitgaat.’

Ook jonge werkkrachten en werknemers met weinig ervaring hebben beduidend meer ongevallen, blijkt uit de cijfers. Maar als het gaat om ongevallen met blijvende arbeidsongeschiktheid of dodelijke ongevallen, zijn hun oudere collega’s oververtegenwoordigd, mogelijk ook omdat zij minder vlot herstellen. Pascal: ‘Je ziet dat ook in de haven. Als er een deadline gehaald moet worden, durven jongeren minder weerwerk te bieden. Of ze willen zich bewijzen en nemen meer risico. Wie ouder is, zal sneller nee zeggen. Sinds het ongeval doe ik in elk geval niets meer als het me niet veilig lijkt.’

Ontslagen

Ook in het bouwbedrijf waar Michel* werkt, viel dit jaar een dode. Een collega kroop op een stelling, was niet beveiligd en stortte naar beneden. Het ongeval maakte grote indruk op Michel. ‘Het kwam niet in de media, en er werd nooit echt uitgeklaard wat er precies misgegaan is. De verslagen kregen we niet te zien. Op de begrafenis waren er collega’s en mensen van de directie, en werden er mooie woorden gesproken. Maar enkele maanden later is alles vergeten, en is er niks veranderd aan het veiligheidsbeleid. Het is alsof een mensenleven niets waard is. Dat heeft me enorm gedesillusioneerd. Bovendien is de meerderheid van de werknemers in het bedrijf van buitenlandse origine en spreken velen weinig Nederlands. Ze kennen hun rechten minder goed, de dingen passeren zomaar.’

Sindsdien vonden in zijn bedrijf nog enkele zware ongevallen plaats, met vooral breuken tot gevolg. ‘Enkele van die mensen zijn daarna ontslagen. Want dan komen ze niet meer in de statistieken terecht.’

Fonck herkent dat probleem. ‘In de Antwerpse petrochemie bijvoorbeeld mag je alleen in onderaanneming werken met een veiligheidscertificaat, en dat hangt dan weer af van het aantal ongevallen in je bedrijf. Dus wordt er minder aangegeven. Vooral de lichtere ongevallen houden werkgevers soms liever uit de statistieken, ook om de premies laag te houden, en de verzekeraars knijpen een oogje dicht. Sommige ondernemingen loven ook collectieve bonussen uit als er een bepaald aantal dagen geen ongeval is. Dat kan een positieve stimulans zijn, maar kan ook voor groepsdruk zorgen om ongevallen niet aan te geven.’

Impact groot

Een zwaar arbeidsongeval komt vaak als een schok voor de collega’s en het bedrijf. ‘Maar je mag je ook niet bang laten maken’, zegt Pascal. ‘Wie angstig werkt, maakt meer fouten. Je moet berekende risico’s durven nemen. Toch maakt het me kwaad, wat ik soms nog allemaal zie gebeuren. Er worden veel veiligheidsmaatregelen genomen, maar als de deadline gehaald moet worden, is dat plots geen prioriteit meer.’

Boone: ‘Een dodelijk ongeval hakt er altijd in, zowel bij collega’s als bij de directie. Maar vreemd genoeg blijft het ook dan soms moeilijk om werknemers te overtuigen om bijvoorbeeld altijd hun helm te dragen. Vergelijk het met het verkeer. Daar gebeuren ook veel ongelukken. Maar daar staan we ook niet altijd bij stil.’

*Pascal en Michel zijn schuilnamen.

Bron: De Standaard, 25 november 2017.
http://www.standaard.be/cnt/dmf20171124_03206336

Mening:
Op het eerste zicht dacht ik dat het aantal arbeidsongevallen gedaald zou zijn tegenover vroeger omdat men de slechte werkomstandigheden van toen zò benadrukken daarom schrik ik van deze cijfers en heeft dit artikel mij doen nadenken.

Naar mijn mening is onze prestatiegerichte maatschappij de oorzaak van heel wat arbeidsongevallen of arbeidsonveiligheden zoals haastigheid in het verkeer om tijdig op je werk te zijn of de niet gedragen helmen, ook het verhaal van Pascal gaat puur over prestatiegerichtheid.

Deze prestatiemaatschappij brengt ook een bepaalde druk met zich mee die niet boven de veiligheid zou moeten staan.
De schrijnwerkers in mijn omgeving werken vaak via een interim contract waarmee het moeilijk is om steeds opnieuw in te werken waardoor het bedrijf er meestal voor kiest om hen vanaf dag één zonder infosessie te laten meedraaien en wat kan je als nieuwe werknemer hierop zeggen? Ook stel ik me de vraag of je als nieuwe werknemer mét helm wordt uitgelachen door vaste werknemers zonder helm en of deze druk het van je geweten overneemt.
De laatste jaren ben ik zelf in contact gekomen met prestatiegerichtheid op het werk waarbij er een speciaal rijbewijs vereist werd om bepaalde jobs op de werkvloer uit te voeren. Slechts één persoon bezat dit rijbewijs omdat er veel studenten, interim arbeiders enzovoort zijn maar doordat het sneller gaat wanneer er meerdere mensen rijden, werd dat dus ook gedaan. En er zijn inderdaad al een paar lichte ongevallen gebeurt.

Ze halen in het artikel aan dat taal ook een probleem kan zijn, waar ik zeker kan inkomen. Ik denk dat er mensen zijn die de taal niet voldoende beheersen maar bang zijn om hun job te verliezen en er daarom opdrachten bevestigd worden terwijl ze niet goed begrepen zijn.

Verder denk ik dat hoe minder controle er is hoe meer arbeidsongevallen er kunnen zijn. Daarom zijn grote bedrijven zoals fabrieken volgens mij vaak veiliger omdat je hier veel controle en begeleiding hebt.

Ten slotte vind ik het incorrect dat kleine ongevallen door druk niet aangegeven worden ook al kan je hierdoor een bonus krijgen of de premie laag houden. Ik begrijp dat je je bedrijf liever uit de statistieken en media wil houden maar op die manier kan er niets opgelost worden.