Controverse over ‘vals nieuws’ blijft woeden


Facebook en Google trachten de put te dempen, maar het kalf is al bijna een week verdronken: vals nieuws speelde een kwalijke rol in de Amerikaanse verkiezingsstrijd.


Facebook en Google hebben, los van elkaar, aangekondigd dat ze de plaag van vals nieuws aanpakken. Ze willen het produceren van valse nieuwsberichten minder rendabel maken door te verhinderen dat er advertenties bij staan. Om een radicale ingreep gaat het echter niet, en de vraag is of de controverse hiermee zal gaan liggen. Google heeft alleen laten weten dat het strenger zal toezien dat zijn Google AdSense advertenties niet bij vals nieuws staan. En Facebook zal hetzelfde doen met zijn eigen advertenties – maar spreekt zich niet uit over mogelijke maatregelen die het posten van vals nieuws op het sociale netwerk beperken of verhinderen.

Het probleem bestaat al enkele jaren: websites verdienen geld door smeuïge verhalen te verzinnen, bijvoorbeeld over de zelfmoord van sterren als Sylvester Stallone of, onlangs nog, Brad Pitt. Dergelijke verhalen kunnen zich snel verspreiden als ze door steeds nieuwe mensen worden gedeeld via Facebook en Twitter. Het is de auteurs te doen om de reclame-inkomsten, elke keer iemand naar hun website doorklikt.

Maar de jongste maanden werd vals nieuws op Facebook een heuse plaag. Het ging vooral om berichten over Hillary Clinton. Zo zou een FBI-agent die haar e-mailverkeer onderzocht, in verdachte omstandigheden vermoord zijn aangetroffen, deed begin november de ronde. Dat bericht werd vlot gedeeld en becommentarieerd op Facebook. Het artikel was afkomstig van The Denver Guardian, een website die eruit ziet als die van een regionale krant. Maar bij nader toezien staan er amper andere artikels op. Dat is logisch: The Denver Guardian bestaat niet, zoals werd onthuld op de factchecking-website Snopes.com.

Dergelijke valse berichten sloten vaak heel dicht aan bij wat extreme aanhangers van Donald Trump al geloofden of wilden geloven. Ook valse Trump-berichten circuleerden, op wat meer beperkte schaal. Vooral op Facebook en Twitter tierden fictieve berichten welig. De zoekmachine van Google liet er zich ook aan vangen: wie de jongste dagen wilde weten, wie nu uiteindelijk – Clinton of Trump – het meeste stemmen had gehaald, kreeg als eerste zoekresultaat het valse verhaal dat Trump net iets meer stemmen haalde dan Clinton.


Machtigste hoofdredacteur ter wereld

Mark Zuckerberg blijft momenteel schipperen. ‘Meer dan 99% van wat mensen op Facebook zien, is echt’, schreef hij zaterdag op zijn eigen Facebookpagina. Dat valse berichten de verkiezingsuitslag beïnvloed hebben, noemt hij ‘extreem onwaarschijnlijk’. In één adem zegt hij wel dat Facebook ‘meer moet doen’ aan dit probleem. Maar Facebook wil daarbij vooral niet zelf ‘de arbiter van de waarheid’ worden (zie inzet).

Dat sluit aan bij vroegere uitspraken van Facebook-toplui. Het sociale netwerk wil niet worden beschouwd als een medium, ook al noemde de hoofdredacteur van de Noorse krant Aftenposten Zuckerberg onlangs nog ‘de machtigste hoofdredacteur ter wereld’.

‘Facebook reageert heel krampachtig’, constateert Ike Picone, docent mediastudies aan de VUB. ‘Het feit dat ze nu vinden dat ze zich moeten verantwoorden voor de kwaliteit van het nieuws op hun netwerk, bewijst in feite dat ze wel degelijk een mediabedrijf zijn’. Maar volgens Picone mag de impact van de valse berichten niet worden overschat: ‘Ik denk dat hier toch een beetje een zondebok wordt gezocht voor de verkiezingsuitslag’. Als nieuws op Facebook al een probleem was tijdens de campagne, dan was dat vooral om een andere reden, meent Picone: ‘Het is wél zo dat je op Facebook het ‘filter bubble’-effect hebt, waarbij je vooral berichten ziet die je opinies bevestigen of versterken. Dat is iets om rekening mee te houden.’

De maatregelen die Facebook en Google deze week hebben aangekondigd om te verhinderen dat advertenties worden geplaatst bij valse berichten, kunnen alvast helpen om het probleem in te dijken, vertelt Fil Menczer, hoogleraar informatica aan de universiteit van Indiana, aan Reuters: ‘Een van de motiveringen voor een flink deel van het valse nieuws is geld. Die motivering wordt hiermee beperkt.’

Maar dat is waarschijnlijk nog niet het einde van het verhaal. Binnen Facebook zou een groep technici ongelukkig zijn met de manier waarop Zuckerberg het probleem heeft gerelativeerd, en zouden ze op eigen houtje werken aan oplossingen. ‘Mark Zuckerberg weet, en wij binnen het bedrijf weten, dat vals nieuws vrij de ronde deed op ons platform gedurende de campagne’, zei een anonieme bron binnen Facebook aan de website Buzzfeed.


DS, 16-11-2016 (Dominique Deckmyn)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB