Na het einde van de Koude Oorlog groeide een generatie op die wereldvrede als iets vanzelfsprekends beschouwde. Maar met de komst van Donald Trump bergen we die illusie beter op, zegt de Nederlandse prof Amerikanistiek Ruud Janssens.

De professor ziet toch één voordeel aan de historische presidentsverkiezing in de Verenigde Staten: zijn aantal studenten zal weer toenemen. ‘Bij de verkiezing van George Bush was het net zo,’ lacht Ruud Janssens.

‘Als jongeren niet goed weten wat er aan de hand is, komen ze naar onze lessen om het te begrijpen.’ De hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam verdiept zich al jaren in de Amerikaanse politiek en de relaties tussen de grootmachten in de wereld.

We zien de hoogleraar woensdagmiddag in Amsterdam, veel geslapen heeft hij niet. ‘Ja, ik ben nog steeds verbijsterd.’ De temperende toon van de overwinningsspeech van Trump heeft hem niet gerustgesteld: ‘Het is makkelijk om aardig te zijn als net gewonnen hebt. Ik zal wachten op zijn eerste maatregelen voor ik wat vertrouwen terug krijg.’

Bij de verkiezing van Ronald Reagan schreeuwde iedereen ook moord en brand, maar toch werd hij een degelijke president.

Janssens: ‘Misschien wel, maar ik zie toch een wezenlijk verschil. De boodschap van Reagan was: ‘It’s morning in America.’ Hij zette zich af tegen het crisisdenken van zijn voorganger Jimmy Carter. Maar in de grond was zijn boodschap optimistisch. Dat is toch iets heel anders dan het hele duistere wereldbeeld van Trump.’

‘Niet toevallig werd Trump groot door mediaformats als reality-tv en twitter. Die kanalen leven van harde uitspraken en beledigingen. Trump heeft echt een traditie van conflicten: ik geloof dat hij al 3.500 rechtszaken gevoerd heeft. Als je hem aanpakt, slaat hij altijd nog harder terug, vaak met heel persoonlijke aanvallen. Dat is mijn grootste vrees: dat hij ook als president zijn temperament niet onder controle zal kunnen houden. Voor het eerst is de grens van de burgerlijke beschaafdheid voorbijgestoken.’
Wordt de wereld er onveiliger op?

Janssens: ‘Zowel de Russen als de Chinezen zullen al vrij snel testen hoe ver ze kunnen gaan. Ze zullen Trump uitdagen om te zien hoe great zijn Amerika wel is. Vooral in de Zuid-Chinese Zee wordt het spannend.'
'Trump heeft al laten verstaan dat hij de Amerikaanse militaire aanwezigheid daar minder belangrijk vindt. Hij vindt dat Japan meer moet instaan voor zijn eigen bewapening. Dat kan leiden tot een enorme wapenwedloop in de regio, en er de delicate machtsbalans radicaal omgooien. Stel je eens voor wat er zou gebeuren als de belangrijke scheepsroutes uit het oosten geblokkeerd worden door militaire spanningen. Dan zijn de gevolgen onvoorstelbaar voor de hele wereldeconomie.’

Zullen die grote economische belangen niet tot voorzichtigheid dwingen?

Janssens: ‘Uiteindelijk spelen nationalistische reflexen een veel grotere rol. Het is echt niet omdat er olie zit onder sommige eilanden in de Zuid-Chinese Zee dat de Chinezen er aanspraak op maken. Ook hun politiek tegenover Taiwan is in de eerste plaats nationalistisch.’

‘Kijk maar naar wat Poetin met Oekraïne gedaan heeft. De volgende bufferzone die hij in zijn greep wil krijgen, zijn de Baltische staten. Daarom niet met een invasie, maar door de lokale Russische bevolkingsgroepen te steunen. Als dat gebeurt op een moment dat de Amerikanen zich volledig moeten richten op een potentieel conflict in Azië, dan staan de Europeanen er helemaal alleen voor.’

Als ik u zo bezig hoor, dan komen we in een wereld vol oorlogsdreiging terecht?

Janssens: ‘Het hoeft niet per se tot een oorlog te komen, maar het kan wel. De jongste generaties westerlingen is, zeker sinds de Koude Oorlog, opgegroeid met een soort besef dat oorlog iets van het verleden is. Er was natuurlijk de Balkanoorlog, maar dat vonden we uiteindelijk toch ook ver van ons bed. Nu komen we in een andere realiteit terecht.'

'Zeker in Azië zie ik de dreiging enkel maar toenemen. De Amerikanen hebben er altijd de militaire druk groot gehouden, om de strategische keuzes van de Chinezen zo veel mogelijk te beperken. Maar eens die dempende rol verdwijnt, valt het hele machtsevenwicht in de regio als een kaartenhuisje in elkaar. Ik hou mijn hart vast als het daar dan echt zou mislopen.’

Bronvermelding: De Tijd, 14/11/2016 (http://www.tijd.be/dossier/verkiezi...1&ts=1479115378)

Eigen mening: Niet alleen in Amerika, maar ook in Europa hebben ze twijfels over Donald Trump als toekomstig president. Die twijfels zijn vooral uitgedrukt in angst. Je kan niet ontkennen dat Trump tijdens al zijn campagnes zich meerdere keren van zijn slechtste kant heeft laten zien. Ik vind wel dat nadat hij verkozen was, hij al een heel andere kant van zichzelf heeft laten zien. Het lijkt mij dat hij een verantwoordelijkheidsgevoel heeft opgelopen. Dat sommige nu beginnen denken over een nieuwe oorlog (sommigen zijn al aan het speculeren dat er een nieuwe Wereldoorlog komt) vind ik dan een beetje overdreven. Ik denk dat we gewoon moeten afwachten met wat Trump allemaal gaat doen en invoeren in de komende 4 jaar. Dat er een nieuwe oorlog zal ontstaan vind ik vrij onwaarschijnlijk.