Als Trump in Engeland


Wat is er toch aan de hand met het land waar buitenlanders altijd zo welkom waren en het politieke debat gevierd werd, vraagt Joris Luyendijk zich af.


Vier maanden na de Britse stem voor de Brexit rijst een even beangstigende als ongelofelijke vraag: is het Verenigd Koninkrijk nog wel een serieus land? Of is de plek waar de parlementaire democratie zo ongeveer is uitgevonden aan het flirten met een Europese variant op Donald Trump: chauvinistisch, autoritair, irrationeel, een land waar gevoelens zwaarder wegen dan feiten?

Deze week lanceerde een lokale politicus van de Conservatieve Partij een petitie waarin de regering werd opgeroepen om verzet tegen de Brexit voortaan te behandelen als ‘landverraad’ – en dus te bestraffen met levenslang. Veelzeggend was de reactie van de woordvoerder van premier Theresa May. Ze veroordeelde de petitie niet, noch verdedigde ze het recht van burgers om binnen de wet zo fel als ze willen over de belangrijkste kwestie van dit decennium te debatteren. In plaats daarvan merkte ze op dat ‘different people will choose their words differently’ – eenieder kiest zijn eigen woorden om verzet tegen de Brexit te veroordelen.


Chocoladeletters

Welkom in post-Brexit Groot-Brittannië, of beter: welkom in Engeland, want Schotland voert sinds 23 juni een diametraal tegenovergestelde koers en smeekt in Brussel om steun om in de EU te mogen blijven. Engeland is nu het land waar het parlement niets te zeggen heeft over een Brexit, het raadgevend referendum was immers bindend, terwijl de Brexit-campagne juist draaide om het herstel van de soevereiniteit van dat parlement. Een land waar de man die nu minister van Buitenlandse Zaken is, eerder dit jaar een gedicht schreef over de vermeende voorliefde van de Turkse president Erdogan voor seks met geiten. Boris Johnson – na May ’s lands populairste politicus – voerde campagne voor een Brexit met het feitelijk onjuiste argument dat Turkije op het punt staat lid te worden van de EU en zei geen werkelijk verschil te zien tussen de EU en het programma van Nazi-Duitsland. Laatst bracht Johnson een bezoek aan Turkije, waar hij Erdogan beloofde Turkije op alle mogelijke manieren te zullen helpen om … lid te worden van de EU.

Intussen blijven Johnson en zijn medestanders de bevolking een geweldige post-Brexit-deal met de EU voorspiegelen, ook al hebben ze geen enkele voorbereiding gedaan of planning gemaakt om dit te verwezenlijken. Zoals de hoofdredacteur van de Financial Times, Lionel Barber, stelde: ‘Zelfs de Japanse regering was beter voorbereid op de Brexit.’

Johnson en de zijnen bedrijven zo Trump-politiek: opportunistische leugens, bluf en mediagenieke opschepperij in plaats van zorgvuldigheid en voorbereiding. Nog een Trump-tactiek: bij kritiek direct in de tegenaanval, vol op de man. Neem de machtigste krant van Engeland, de Daily Mail. Die krant is hysterisch vóór een Brexit. Vorige week wenste de Daily Mail de ‘onpatriottische’ tegenstanders van de Brexit letterlijk naar de verdoemenis, in chocoladeletters op de voorpagina.

Een belangrijke medewerker van David Davis, de minister van ‘Exiting the EU’, riep alle ‘patriotten’ op om niet langer The Economist te kopen vanwege het negatieve oordeel van dat blad over de Brexit. De adjunct-hoofdredacteur van de grootste kwaliteitskrant van Engeland, The Daily Telegraph, verklaarde dat de ambtenaren op Financiën, wier modellen desastreuze gevolgen van de Brexit voorspellen, moeten worden ‘verwijderd’. Eerder had het Conservatieve parlementslid John Redwood bedrijven gewaarschuwd dat zij die zich tegen de Brexit uitspraken, ‘een hoge prijs zouden betalen’.


Hatecrimes

Wat is er gebeurd met het land dat zich al eeuwen laat voorstaan op een traditie van debat, en dat zich als geen ander in Europa openstelde voor talent van buiten? Met het land dat Mark Carney, een Canadees met een Iers paspoort, tot gouverneur van de centrale bank benoemde. Het is dezelfde mentaliteit die de City deed uitgroeien tot Europa’s financiële centrum, waar het personeelsbestand van sommige banken wel voor 40 procent uit buitenlandse medewerkers bestaat. Vergelijkbare percentages buitenlanders vind je in de gezondheidszorg en op de Britse topuniversiteiten – zowel studenten als staf.

Vergelijk dat met de uitspraak van Handelsminister en über Brexiteer Liam Fox dat de EU-ingezetenen in Groot-Brittannië nu ‘een van onze belangrijkste troeven’ vormen bij de komende onderhandelingen met Brussel. Als de Brexit straks definitief is, verliezen zij een aantal van hun rechten – tenzij de EU concessies doet.

Bij een debat over de voors en tegens van het Europese Hof van Justitie of het Europese Hof voor de Mensenrechten wordt simpelweg opgemerkt dat daar ‘buitenlandse rechters’ zitten – case closed. ‘Britse banen voor Britten’, ooit een slogan voor de neo-nazistische British National Party, is tegenwoordig regeringsbeleid, vol trots en overgave uitgedragen door Theresa May zelf.

Het probleem is niet dat deze Britse regering bestaat uit racisten. Dat is niet zo. Het probleem is dat de racisten in Groot-Brittannië nu lijken te geloven dat zij het referendum hebben gewonnen, terwijl de regering noch de machtige kranten met steenrijke eigenaren hier tegenin gaan. Geen wonder dat na het referendum het aantal hatecrimes, gericht tegen zowel EU-burgers als Britten met een niet-blanke huidskleur, met 41 procent is gestegen. Eerder dit jaar werd een Syrische vluchteling beschuldigd van de verkrachting van een 14-jarig meisje in Newcastle. De kranten stonden er vol van. Deze maand werd de jongen door de jury van alle aanklachten vrijgesproken. De aandacht van de media was minimaal.


Grootste fans

De speech van Theresa May tijdens het partijcongres van de Conservatieven is misschien wel de beste illustratie van de nieuwe wind die in Engeland waait. Ze zei: ‘Als u een van degenen bent – en ik weet dat er mensen bestaan die dit niet graag toegeven – die hun baan zijn kwijtgeraakt of wier inkomen is gedaald door immigratie van laaggeschoolden, dan lijkt het leven gewoon niet eerlijk.’

Dat is post-rationele Trump-politiek pur sang. Het maakt niet uit, impliceerde May, of het feitelijk juist is dat in een Britse economie, waar op dit moment meer mensen een baan hebben dan ooit tevoren, immigratie per saldo de lokale bevolking benadeelt. Het gaat erom, aldus May, hoe u dit vraagstuk als kiezer beleeft. Met andere woorden, May onderbouwde haar betoog niet met feitelijke argumenten en wetenschappelijk bewijs over de economische gevolgen van immigratie, maar wierp zich op als voorvechter van allen die menen dat immigratie de schuld is van alles.

En dan was er dat kleine zinnetje over ‘mensen die dit niet graag toegeven’. Elders sprak ze over de ‘internationale elite’, die zou ‘sneren’ naar ‘gewone’ kiezers die het gevoel hebben dat migranten hun banen inpikken. Zo insinueert ze dat het standpunt van haar opponent wordt ingegeven door arrogantie in plaats van dat het om een andere interpretatie van de beschikbare feiten gaat.

Dat alles is opnieuw vintage Trump – ze saboteert het debat door haar tegenstander simpelweg het recht op een andere mening te ontzeggen.

Met een roze bril op kun je betogen dat dit een verdeelde en uiterst verwarde Britse regering is, in elkaar geflanst na een referendum met een onverwacht resultaat en nog altijd op zoek naar houvast.

Toch gaan er meer en meer stemmen op dat Groot-Brittannië zich met de stem voor een Brexit niet alleen heeft afgekeerd van de EU, maar ook van de liberale, open en kosmopolitische denkwijze en levenshouding die tot voor kort ‘typisch Brits’ heette. Niet voor niets zijn de grootste fans van de huidige Britse koers Vladimir Poetin, Marine Le Pen en, uiteraard, the Donald himself.


DS, 29-10-2016 (Joris Luyendijk)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB