EU frustreert kansen eerlijke bananen


In Hong Kong praat de wereld deze week over de toekomst van de wereldhandel. Dat er iets moet gebeuren, bewijst de huidige praktijk: Brussel frustreert het succes van de eerlijke banaan.


Jeroen Kroezen, directeur van AgroFair, weet er alles van. De Oké-banaan is het succesnummer van AgroFair. Het bedrijf, in eigendom van ontwikkelingsorganisatie Solidaridad en boeren in Zuid- en Midden-Amerika, brengt verantwoord fruit op de Europese markt.

Fruit dat de boeren een eerlijke prijs en een betere toekomst biedt én het milieu ontziet. ,,Van iedere twee bananen die in Zwitserland worden verkocht, is er een van ons”, zegt Kroezen. De banaan is goed voor 80 procent van AgroFairs jaaromzet -zo’n veertig miljoen euro.

Maar binnen de EU speelt AgroFair een veel bescheidener rol; daar is de Oké-banaan een nicheproduct. En dat ligt niet aan Kroezen of zijn collega’s, maar vooral aan de handelspolitiek waarmee Brussel de bananenteelt van invloedrijke EU-lidstaten Spanje (Canarische Eilanden) en Frankrijk (op Guadaloupe en Martinique) beschermt. ,,Een boer op de Canarische Eilanden krijgt bijvoorbeeld zes dollar subsidie per doos. Terwijl een boer uit Equador, die werkt voor de wereldmarkt, gemiddeld twee dollar per doos verdient”, zegt Kroezen.

Naast deze subsidie hanteert Brussel op dit moment ook nog invoertarieven, quota en licenties, die de verantwoorde banaan relatief duur maken. De Oké-banaan komt uit Ghana, Equador of Costa Rica. ,,Om onze klanten binnen de EU het hele jaar te kunnen verzekeren van bananen, moeten we dure licenties kopen.” Die licenties, waarvan de prijs kan oplopen tot vijf euro per doos, kan AgroFair kopen van grote concurrenten of bij handelaren die helemaal niets met de bananenbranche te maken hebben maar vooral uit zijn op geld. ,,Chiquita wist in 2001, na een effectieve Amerikaanse actie tegen de Brusselse handelspolitiek, een relatief hoog quotum in de wacht te slepen. Het bedrijf heeft dat quotum nooit geheel gebruikt voor de verkoop van zijn bananen”, legt Kroezen uit. ,,De handel in licenties bleek lucratiever. Chiquita verdient nu in Europa meer aan die handel dan aan bananen. Per saldo leidde de Brusselse handelspolitiek dus tot een enorme papierwinkel, waarmee jaarlijks honderden miljoenen dollars zijn gemoeid.”

De quotaregeling kent bovendien een bizarre sluiproute, via de nieuwe EU-landen. Kroezen: ,,Voor die landen gelden andere licenties. Met zo’n licentie kun je je bananen inklaren aan de grens van Polen of Tsjechië, maar ze alsnog afzetten in de oude-EU-landen, waar consumenten meer betalen.” Dat kan straffeloos; binnen de EU geldt een vrij verkeer van goederen. ,,Maar het is een bizarre regeling, waardoor grote opleggers iedere dag duizenden kilometers op en neer rijden in Europa en tonnen diesel verstoken. Soms kun je niet anders, ook wij niet; de klant moet bananen hebben.”

Onder druk van de handelsorganisatie WTO heeft Brussel het licentiesysteem met ingang van 1 januari 2006 afgeschaft. Maar vanaf die datum geldt wel een importtarief van 176 euro per ton bananen uit de landen waar AgroFair zaken mee doet. ,,Het is een krankzinnig hoog bedrag maar we kunnen nu wel beter concurreren”, concludeert Kroezen. Of de WTO-top deze week in Hong Kong een stap verder gaat bij het vrijmaken van de markt, betwijfelt hij. Uiteindelijk is het bananendossier slechts één van de vele onderwerpen die in Hong Kong op de agenda staat.


De Oké-sinaasappel

AgroFair, winnaar van de stimuleringsprijs 2005 voor maatschappelijk verantwoord ondernemen, introduceerde onlangs in Nederland de Oké-sinaasappel. Die is te krijgen bij Plus, C1000 en Super de Boer. ,,Na introductie groeit de vraag en afzet gestaag”, zegt Kroezen. AgroFair wil het liefst de supermarkten ’partner in de keten’ maken. ,,In Zwitserland werkt dat prima. Daar zijn de grootste supermarkten -Migros en Coop, samen zeventig procent van de markt- onze partners. Die bedrijven committeren zich daarbij aan afname, waardoor wij weer beter kunnen plannen.”

Of dat ook in Nederland lukt, is de vraag. Nederlandse supermarkten concurreren vooral op prijs, en niet, zoals in Zwitserland, op kwaliteit. ,,Maar met Laurus, C100 en Plus lijkt het wel die kant op te groeien.”Vreemd genoeg wil marktleider Albert Heijn, die als eerste supermarktketen maatschappelijk verantwoord ondernemen serieus leek te nemen, niet aan de Oké-sinaasappel. Kroezen zegt goede hoop te hebben dat dat later alsnog lukt.


Trouw, 12-12-2005

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB