De Franstalige liberaal Charles Michel is een hypervoorzichtige premier die graag verrast. Als iedereen zegt dat het een ‘mission impossible’ is, dan doet hij het. Maar daarmee is de koers nog niet gewonnen. ‘De grootste opdracht voor Charles Michel wordt uit de schaduw te treden van schaduwpremier Bart De Wever’, klinkt het na een jaar in de meerderheid.

Een onmogelijke opdracht, leek het. En toch begon Charles Michel (MR) als premier van deze ‘kamikazecoalitie’, zoals ze eerst werd genoemd. Ook daarna stond hij meermaals voor een mission impossible, denk maar aan de taxshift. Maar telkens tekende de jongste premier die België heeft gekend voor de verrassing. ‘Ik doe af en toe mijn best om een mirakel mogelijk te maken’, zegt Michel.

Na een jaar in de Wetstraat 16 lijkt het handelsmerk van premier Michel dat hij het onmogelijke mogelijk maakt. ‘Doordat hij van nature hypervoorzichtig is, kijkt hij lang de kat uit de boom en kan hij verrassen door plots met een akkoord naar buiten te komen. In dat opzicht is Michel een valse trage’, klinkt het. Er is ook bewondering voor Michels focus. ‘Hij gaat zeer doordacht en afgemeten te werk, alles staat bij hem in het teken van het leveren van wat de kiezer heeft gevraagd. Dat doet hij met zeer veel pragmatisme, en iedereen mag scoren.’

Het lijkt te werken. ‘Wie zijn intrek neemt in de Wetstraat 16, komt naar buiten met nog slechts 16 procent van de stemmen.’ Met die uitspraak maakte Bart De Wever (N-VA) in de verkiezingscampagne duidelijk dat het premierschap vaak een vergiftigd geschenk is voor de partij die de eerste minister levert. Maar ondanks alle rampspoed die was voorspeld, lijkt de Mouvement Réformateur niet gebukt te gaan onder het premierschap van Michel. Integendeel, de Franstalige liberalen scoren goed in de peilingen en blaken van zelfvertrouwen.

Comfortabel

‘Het was ook geen mission impossible’, zegt een insider. ‘Michel zit onvoorstelbaar comfortabel omdat hij langs Franstalige kant alleen in de regering zit en dus geen concurrentie heeft. Hij hoeft niet achterom te kijken en kan al zijn tijd besteden aan het bemiddelen tussen de drie Vlaamse partijen, waarbij Michel niets te verliezen heeft. Als de naald naar links of rechts trilt, voor de Mouvement Réformateur is elk compromis tussen de Vlaamse partijen behapbaar. Het enige gevaar voor Michel bestaat erin dat de communautaire trom opnieuw wordt geroerd. Daarom heeft hij de regeringsdeelname van de Franstalige liberalen afhankelijk gemaakt van de eis dat het communautaire vijf jaar de vriezer in zou gaan.’

Michel was er dus klaar voor, zou je denken. Toch was het niet hij, maar Kris Peeters (CD&V) die de eerste minister moest worden van deze centrumrechtse regering, waarvan Bart De Wever de architect is. Het was de stilzwijgende afspraak die de N-VA-voorzitter met CD&V-voorzitter Wouter Beke had gemaakt: Geert Bourgeois (N-VA) zou de Vlaamse regering leiden, Kris Peeters de federale. Maar het draaide anders uit. CD&V overspeelde haar hand door op twee paarden te wedden: én Marianne Thyssen als Europees commissaris én Kris Peeters als premier. Het was een gok die Peeters de Wetstraat 16 kostte, waardoor Michel premier werd.

Voor Michel was het een buitenkans, maar een met veel stekels. Met Peeters zat Michel met een gekneusd ego in zijn regering. Maar ook Didier Reynders (MR), die naast zijn Europese droomjob had gegrepen, dreigde nog een probleem te worden. Tot overmaat van ramp werd Bart De Wever beschouwd als de ‘schaduwpremier’, wat het nog moeilijker maakte voor de jonge premier dan het al was.

Reynders houdt zich echter opvallend koest voor zijn doen, ook al is het soms sterker dan hemzelf om uit te halen naar de ‘tsjeven’ die hem al een paar keer dwars hebben gezeten. Maar hij maakt Michel het leven niet moeilijk. ‘Met Reynders zijn ongetwijfeld afspraken gemaakt dat die internationaal zijn kans kan grijpen als die zich voordoet’, is de inschatting. Sommigen gaan nog verder: Reynders is minister van Buitenlandse Zaken geworden zodat hij beter zelf naar een internationale job kan zoeken. Zolang Reynders in de regering zit, gaat Michel elke confrontatie uit de weg. Dat bleek in het NMBS-dossier, waar Reynders’ rechterhand Jean-Claude Fontinoy nog altijd op de voorzittersstoel zit, ondanks alle kritiek.

Peeters heeft van Michel dan weer veel politieke vrijheid gekregen. Hij mocht een beetje eerste minister spelen in de relaties met de sociale partners. En ondanks de frustraties in de coalitie over Peeters’ eigengereid optreden, waarbij de kritiek luidde dat hij alles in het werk stelt om beslissingen af te remmen of af te zwakken, liet Michel hem zijn gang gaan. Door het gebeuk van de Parti Socialiste op de centrumrechtse coalitie is het belangrijk voor Michel dat CD&V die linkerflank kan afdekken. Dat Peeters dan als ‘pain in the ass’ in beeld komt, komt Michel soms zelfs goed uit. Hij kan dan de verzoener zijn.

Michel haakte zijn karretje ook vast aan het veiligheidsdiscours van de N-VA, waarmee de Vlaams-nationalisten hun rechterflank afdekken. Bij de aanslag op Charlie Hebdo en bij het oprollen van een terroristische cel in Verviers sprak Michel - in de traditie van Jean Gol - evenzeer gespierde taal. In het dispuut in de regering over de inzet van para’s trok Michel de kaart van de N-VA. En Michel apprecieert hoe vicepremier Jan Jambon (N-VA) in de coalitie mee het compromis zoekt, zodat beslissingen kunnen worden genomen. En dat is belangrijk, want het is de ultieme verdedigingslinie waarachter Michel zich kan terugtrekken als weer eens een politieke storm opsteekt. Zijn regering neemt beslissingen, snoert hij dan de mond van de criticasters.

Kibbelkabinet

Als er één smet op het blazoen van Michel is na één jaar, dan is het wel dat zijn regering een ‘kibbelkabinet’ was. De premier bedoelde het goed. Hij wilde iedereen laten scoren, maar de Vlaamse partijen - die elkaars rechtstreekse politieke concurrenten zijn - gunden het elkaar zelden. Er was altijd wel tegenkanting en gekibbel.

Dat ligt misschien ook wel aan de methode van Michel. Hij krijgt het verwijt onzorgvuldig te werk te gaan. Terwijl zijn voorganger Elio Di Rupo (PS) maar naar buiten kwam met een akkoord als alle punten en komma’s gezet waren, is Michel al blij dat er overeenstemming is over de grote lijnen. Dat laat iedereen toe het akkoord naar eigen goeddunken te interpreteren. Dat leidt dan weer tot gekibbel, waardoor bijvoorbeeld de taxshift een gemiste kans is geworden, tot frustratie van alle coalitiepartners.

Het dreigt nog maar een voorsmaakje te zijn van wat nog komen gaat. ‘De profileringsdrang zal crescendo gaan naarmate de lokale verkiezingen van 2018 naderen. Voor CD&V zijn die levensbedreigend, voor De Wever zijn ze de kans om CD&V er helemaal onder te krijgen’, wordt opgemerkt.

‘Het probleem is dat Michel zich niet smijt, dat hij het voortouw niet neemt en als premier niet zegt: tot hier en niet verder. Als De Wever de Conventie van Genève in vraag stelt, hadden Jean-Luc Dehaene, Guy Verhofstadt of Herman Van Rompuy daar zeker op gereageerd’, zegt een oud-politicus. ‘Michel ondergaat het maatschappelijk debat, terwijl de tweespalt in de maatschappij diep zit. Als hij niet oppast, dreigt dat het regeringswerk te infecteren.’ Michel houdt wel strak het stuur van het regeerakkoord vast, maar hij is afwezig bij onverwachte wendingen die buiten het regeerakkoord vallen, wordt gezegd.

Het ligt niet in het karakter van Michel om op tafel te springen. Michel is een gesloten politicus, die weinig emotie toont, ook al lacht hij graag. In tegenstelling tot zijn vader Louis Michel, die puur vaarde op politiek instinct, heeft Charles Michel een pantser rond zich opgetrokken. ‘Het is zijn manier om te overleven in de Franstalige politieke arena, waar het hard tegen onzacht is en waar hij al vaak tegenslagen te verwerken kreeg.’ Maar ook zijn gebrek aan maturiteit als premier speelt hem parten, is te horen. ‘Maar het is ook kenmerkend dat hij geen energie steekt in dingen buiten de regering die hij toch niet in de hand heeft. Je mag ook niet vergeten dat deze coalitie een hoog experimenteel gehalte heeft, waardoor je een premier nodig hebt die weet waar hij met deze coalitie wil uitkomen. Hij is niet de man van het grote ideologische kompas. Dat laat hij over aan de partijvoorzitters.’

Schoon Verdiep

Tegelijk lijkt Michel te beseffen dat hij toch niet op kan tegen ’t Schoon Verdiep. ‘Er zijn waarschijnlijk zelfs afspraken met Bart De Wever dat die zijn ding kan doen.’ Alleen als de Franstalige publieke opinie verontwaardigd reageert, zoals met de straffe tweets van staatssecretaris Theo Francken (N-VA) over het ‘knusse’ vluchtelingenkamp of over het beperken van de kinderbijslag, geeft Michel tegengas. Maar over het algemeen houdt de premier zijn kop in de kas als er weer eens een storm in Vlaanderen opsteekt. ‘Het is toch opvallend hoe lang Michel heeft gezwegen over de vluchtelingencrisis’, wordt opgemerkt.

‘De grootste opdracht voor Michel wordt uit de schaduw te treden van de schaduwpremier’, is te horen. Het beeld van De Wever als schaduwpremier is dé achilleshiel van Michel, het degradeert de premier tot een ‘puppet on a string’. Zelf reageert Michel daar nooit op. Eén keer, toen hij samen met De Wever op een Voka-nieuwjaarsreceptie in Antwerpen was, gooide hij er wat humor tegenaan. ‘Wie weet word ik nog wel eens de schaduwburgemeestser van Antwerpen.’

Maar er zal meer nodig zijn. ‘Michel heeft het volle vertrouwen van zijn vicepremiers. En als die het vertrouwen beschamen, plakt hij hen tegen de muur. Maar hij moet ook buiten de muren van de regering tonen dat hij de premier is. Als hij te veel ruimte laat, wordt het elke week miserie’.

Bron: De Tijd

__________________
"Zien wat juist is en het niet doen, is een gebrek aan moed."
Wouter Beke