De opstand van de schuldenaars

Paul De Grauwe


Voor een schuldencrisis moet je met twee zijn: er zijn de schuldenaren, maar ook de schuldeisers die zich in het verleden nooit hebben afgevraagd of Griekenland wel zou kunnen terugbetalen. Telkens weer alleen de Grieken zelf het gelag laten betalen, leidt vroeg of laat tot ellende, schrijft Paul De Grauwe. Syriza aan de macht of niet.


De Griekse schuldencrisis die losbarstte in 2010 laat de eurozone niet los. Die crisis was het gevolg van twee factoren. Ten eerste, een ongebreidelde bestedingsdrift van zowel de private als de publieke sector in Griekenland gedurende 2000-2010, die tot onhoudbare grote schulden had geleid. Ten tweede roekeloze kredietverleningen aan Griekenland door de banken in het noorden van de eurozone. Op geen enkel moment stelden de noordelijke bankiers zich de vraag of de Grieken de leningen wel zouden kunnen terugbetalen.

De aanpak van de schuldencrisis door de Europese Unie bestond erin de Grieken te straffen en de banken in het noorden te sparen. Een punitief saneringsprogramma werd aan Griekenland opgelegd, de effecten daarvan zijn nu overal zichtbaar in dit land. Een daling van het bbp van ongeveer 25 procent sinds 2010, een stijging van de werkloosheid tot een niveau dat we niet meer gezien hebben sinds de jaren dertig van de vorige eeuw, en een verpaupering van grote delen van de Griekse bevolking.


Onvermijdelijk?

De banken gingen vrijuit. Meer nog, ze slaagden erin het grootste deel van de Griekse leningen door te schuiven naar de publieke sector. Die leningen zijn nu in de handen van nationale regeringen en de Europese Centrale Bank. En die willen hun geld terug, wat ook de consequenties mogen zijn voor de Griekse bevolking en het Griekse politieke systeem.

Het officiële discours is dat de intense budgettaire saneringen die opgelegd werden aan Griekenland onvermijdelijk zijn en op de duur hun vruchten zullen afwerpen.

Onvermijdelijk? Ja, tenminste als het de bedoeling is de belangen van de schuldeisers te vrijwaren, wat alleen maar kan door de schuldenaar, in casu de Grieken, het volle pond te doen betalen.

Zal het op de duur zijn vruchten afwerpen? Ja, tenminste als de budgettaire saneringen lang genoeg worden doorgezet.

Wat dit discours uit het oog verliest, is dat de menselijke ellende die door deze aanpak wordt gecreëerd onvermijdelijk tot politieke omwentelingen leidt, zoals dat ook in de jaren dertig is gebeurd. De miljoenen mensen die in de miserie worden gestort, blijven niet bij de pakken zitten. Ze komen niet alleen op straat, ze stemmen ook voor die politieke partijen die hen beloven dat er een betere aanpak bestaat. En dat zijn meestal extreme partijen die erop uit zijn de gevestigde politieke en sociale orde te breken.

Het is ontstellend te constateren dat de Europese politieke elite in een cocon heeft geleefd en dat ze de politieke en sociale implicaties van de intense budgettaire saneringen die ze in landen als Griekenland (maar ook in andere landen van de periferie) heeft opgelegd, niet heeft ingecalculeerd. Die politieke elite heeft nog altijd niet de lessen getrokken. De eerste reacties van de Duitse, en helaas ook van de Belgische ministers van Financiën was dat de discipline moest worden voortgezet.


170 procent van het bbp

Wat moet er nu gebeuren? Veel zal afhangen van de verkiezingsuitslag in Griekenland. De extreem-linkse partij Syriza, die aan kop staat in de peilingen, wil de intensiteit van de saneringen afzwakken en over een schuldherschikking onderhandelen met de Europese overheden.

Het is merkwaardig dat die eisen in feite gebaseerd zijn op een juiste analyse van het Griekse probleem. Ondanks de ongemeen intense saneringen bedraagt de Griekse overheidsschuld vandaag meer dan 170 procent van het bbp. Die schuld zal de Griekse overheid niet kunnen terugbetalen – ze zal die ook niet willen terugbetalen. In plaats van zich in het eigen gelijk op te sluiten zouden de ministers van Financiën vandaag die werkelijkheid onder ogen moeten zien en beginnen na te denken over hoe ze de schuld van Griekenland kunnen verlichten. Die realiteit ontkennen veroordeelt Griekenland tot nog jaren van ellende en zal de extremistische politieke bewegingen in dat land nog verder stimuleren. En dat geldt niet alleen voor Griekenland.


Fundamentele crisis

Het risico bestaat dat de politieke leiders van de eurozone weigeren de schuld van Griekenland (en andere landen van de periferie) te verlichten. In dat geval gaan we naar een fundamentele crisis van de eurozone. Zelfs als Syriza de komende stembusslag niet wint, zullen bij volgende verkiezingen extremistische partijen de bovenhand halen en de orde in de eurozone verstoren. Dat zal zeker gebeuren in Griekenland. Het kan ook in andere landen gebeuren.

De geschiedenis leert dat na een schuldencrisis een evenwicht moet worden gevonden tussen de belangen van de schuldeisers en schuldenaars. Een eenzijdige aanpak zoals die in de eurozone, waar de schuldenaars het volle gewicht van de schuld moeten dragen, leidt bijna altijd tot een opstand van de schuldenaars. Dat is nu aan de gang in Griekenland. Dat kan alleen gestopt worden als de schuldeisers die realiteit durven te zien.


DS, 31-12-2014 (Paul De Grauwe)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB