Vluchtmisdrijf

Rik Torfs


Een schooldirecteur uit de Kempen is al een week thuis. Ziek, zo leek het. Maar vrijdag kregen 300 leraren en 2.100 leerlingen een brief met de ware toedracht van de zaak. De directeur was ‘na schooltijd betrokken bij een ongeval met vlucht. Hij heeft zich nadien zelf aangegeven bij de politie’. Sobere formulering. Want de directeur wachtte er vier dagen mee. En het slachtoffer, een jonge vrouw, wordt in een kunstmatige coma gehouden. Was de brief dan wel genoeg? Die vraag kan worden gesteld. Omdat er een brief is. Want was die nodig? Dat lijkt mij niet. Het slachtoffer wordt er niet beter van. En de dader is definitief beschadigd, terwijl het onderzoek naar de omstandigheden van het ongeval loopt. Kranten en televisiejournaals berichtten ruimschoots over de directeur. Wat met zijn voorbeeldfunctie? Hij was wellicht dronken, kan hij wel aanblijven?

Eerst de schandpaal, dan het recht. Eerst oordeelt het publiek, dan de magistratuur. Natuurlijk gaat onze allereerste gedachte naar de jonge vrouw die voor haar leven vecht. Maar ook de dader is een mens. Bovendien is hij niet iemand die, zoals een politicus of een profvoetballer, voor het publieke forum heeft gekozen. Het vluchtmisdrijf is zijn debuut in de nationale media.

De publieke moraal is niet enkel vlugger dan het recht. Ze is ook harder. Vroeger, toen de moraal christelijke wortels had, was er ruimte voor barmhartigheid en mededogen. Voor vergiffenis zelfs. Maar de seculiere moraal houdt niet van franjes. Een woordvoerder van de school had het over ‘open communicatie’ en ‘transparantie’. Leraren, leerlingen, ouders horen precies te weten wat er aan de hand is. Vandaar de brief met de naam van de directeur erin.

Voor alle helderheid, er is niets mis met open communicatie en transparantie. En alvast niet in het openbare leven dat allen aanbelangt. Het politieke bedrijf heeft er nood aan, wat het zelf maar al te goed beseft, onderwijl desalniettemin tegenspartelend, want transparantie betekent machtsverlies. Ook van universiteiten, bedrijven, vakbonden mag je transparantie en open communicatie verwachten, anders verdienen zij het vertrouwen van de samenleving niet.

Maar wanneer het om concrete mensen gaat, verliezen transparantie en open communicatie hun monopolie. Neem nu dat u een partner hebt. Zegt u haar of hem alles wat in u opkomt? Deelt u met elkaar elke gedachte die u overvalt, ook de geringste? Ik mag hopen van niet. Dat soort transparantie is pure wreedheid. Geen enkele relatie overleeft haar. Partners hebben nood aan vertrouwen. Vertrouwen betekent niet: alles zeggen. Maar wel: weten wat je uit liefde het best verzwijgt. In menselijke relaties schieten openheid en transparantie tekort. Zij zijn tot op zekere hoogte goed – ik pleit niet voor hypocrisie – maar niet goed genoeg, want te hard en te leeg. Ze hebben aanvulling nodig van barmhartigheid, mededogen en, hoe meer je om iemand geeft, van vergiffenis. Kortom, beleid moet transparant zijn. Maar als het om mensen gaat, is transparantie alleen te dun. Ze kan geen aanspraak maken op een moreel monopolie.

Dat geldt ook voor de Kempense directeur. De brief is oké, horen we, omdat de directeur een voorbeeldfunctie zou hebben. Voorbeeldfunctie: een gevaarlijk woord, dat we steeds meer horen. Gevaarlijk, want voorbeelden zijn er vaker om af te schrikken dan om na te volgen. Bovendien bieden ze een alibi voor wreedheid. Zo plunderden legers dorpen en executeerden ze burgers om de geringste vorm van protest te onderdrukken. Een voorbeeld stellen. Zo heette dat.

Dat mensen met een bepaald beroep per se als voorbeelden moeten fungeren, is onjuist. Een directeur moet enkel een directeur zijn. Is hij een goed directeur, dan is hij een voorbeeld. De plicht tot buitengewone deugdzaamheid is een uitwas van een moralistische samenleving. Ze heeft ook iets pervers: als de directeur voorbeeldig leeft, hoeven wij het niet te doen. Ouders blijken vaak geen voorbeelden voor hun kinderen. Maar directeurs moeten het wel voor hun scholieren zijn.

Mag een Kempense schooldirecteur zich dan schuldig maken aan vluchtmisdrijf? Natuurlijk niet. Maar dat is een zaak voor justitie. Een procedure vraagt zorg en tijd. Mogelijk volgen er sancties. Misschien kan de directeur aanblijven, misschien niet. Niets wordt in de doofpot gestopt.

Laten we ondertussen niet zwichten voor valse dilemma’s. We hoeven niet te kiezen tussen de doofpot en de schandpaal.


DS, 10-02-2014 (Rik Torfs)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB