Nieuwe studie toont aan: u bent niet klaar om oud te worden

Rudi Westendorp, 'Oud worden zonder het te zijn', Amsterdam: Atlas Contact, 2014, 304 pagina's.


De mens is geprogrammeerd om niet veel ouder dan vijftig te worden. Maar wie nu geboren wordt, wordt honderd jaar. "We zijn vreselijk slecht voorbereid op de wonderlijke verdubbeling van onze levensverwachting", zegt medicus Rudi Westendorp (Universiteit Leiden). Hij brengt vandaag een boek uit over "oud worden zonder het te zijn".


Hij is 54. "Ongeveer dan begint het tweede leven", zegt hoogleraar ouderengeneeskunde Rudi Westendorp. "Plots voelde ik me voldaan. Onze dochters zijn volwassen en mijn vrouw en ik kregen het gevoel van 'zo, dat hebben we mooi voor elkaar gekregen'. Logisch. Mensen zijn geprogrammeerd om kinderen te krijgen en voorheen stierf je niet veel later dan wanneer ze op eigen benen stonden. Voor die nieuwe extra tweede helft van het leven hebben we geen doel ingeprent gekregen. Het is riskant om dan in je stoel te gaan zitten door het raam staren. Dan takel je snel af."


Is aftakeling niet gewoon onvermijdelijk?

Westendorp: "Niet meer. We zien ouderdom als synoniem voor dood, ziekte en verval. Dat schrikbeeld is ingegeven door vroeger, toen mensen op hun vijfenzestigste helemaal versleten waren. Maar die oude dag bestaat niet meer. Ik bestudeer het van zeer nabij en zelfs ik kan me erover verbazen wanneer ik mijn buurman van zeventig zie en bedenk: 'Hij heeft nog vijftien jaar voor zich'. We hebben er ongemerkt een heel stuk leven bij gekregen. In een eeuw is de levensverwachting verdubbeld. Dat is fenomenaal. Iedere week krijgen we er een weekend bij."


Wat is veroudering precies?

"Het is de opeenstapeling van blijvende schade. Dat uit zich onder andere in ziekte. Maar voor het waarom is geen solide verklaring. Alle levenloze objecten, zoals wasmachines of een servies, verouderen. En niet alle levende wezens verouderen. Het is dus een misvatting dat verouderen samenhangt met leven. De waterpoliep veroudert niet dankzij omnipotente stamcellen met een onbeperkte delingscapaciteit, waardoor ze alle vormen van schade aankunnen. Door die inzichten weten wij in welke richting we moeten zoeken om gevolgen van veroudering bij de mens, zoals het verlies van heel speciale zenuwcellen bij Parkinson, op te lossen."


Waarom zijn we zoveel langer gaan leven?

"De snelheid waarmee we verouderen ligt min of meer vast. We hebben een wegwerplichaam voor gemiddeld 50 jaar dat geen functie meer heeft eenmaal is voldaan aan de voortplanting. Maar we hebben onze levensduur enorm kunnen oprekken doordat we de omgeving waarin we leven naar onze hand hebben gezet. Door veel betere voeding, de zorg voor en gesleutel aan ons lijf is onze levensduur ingrijpend verlengd. En we zullen nog meer gaan sleutelen."


Op welke manier bijvoorbeeld?

"We kunnen al hartkleppen vervangen. Vernuftige kunststofpijpjes in verwijde bloedvaten aanleggen voorkomt dodelijke bloedingen. Het zal niet lang meer duren vooraleer we een nieuw microfoontje in onze oren krijgen zodra het exemplaar waarmee we geboren zijn is stilgevallen. Uit embryonale stamcellen van navelstrengbloed kunnen patiënten nieuw beenmerg krijgen. Een verouderde darm met nieuwe stamcellen vanuit de diepste lagen herstellen komt eraan en er wordt gewerkt aan de heropbouw van het netvlies.

"Nog een mooi voorbeeld zijn vrouwen die hun eicellen laten invriezen omdat ze later aan kinderen beginnen. We worden nu al tachtig à negentig jaar, maar vrouwen kunnen maar tot rond hun veertigste kinderen krijgen. Dat begint absurd te worden. En de periode tussen twintig en veertig is al zeer druk omdat ook carrières erop zijn ingericht. Het is zeer logisch dat we daarop willen ingrijpen."


Wat iedereen natuurlijk wil weten is hoe we een lijf dat gaat sputteren en lubberen kunnen vermijden.

"Ik ben geen antiverouderingsgoeroe die roept: 'Vitamines! Antioxidanten!' Er is geen magic bullet omdat veroudering erg complex op ons lichaam en dus ook op onze geest ingrijpt. Zie het als een oude auto. Als die al niet roest, begeeft het rubber of de elektriciteit het wel. Het is onmogelijk om al die processen tegelijk tegen te gaan. We gaan dat wel stap voor stap proberen. En we zullen steeds beter schade kunnen oplappen. Maar preventief de veroudering omkeren is niet realistisch."


Toch zijn er onderzoeken die onder andere aantonen dat een beetje minder eten dan nodig het verouderingsproces vertraagt.

"Bij muizen. Er zijn twee langlopende studies met resusaapjes, die het dichtst bij de mens staan. Die zijn voorlopig niet beslissend in het voordeel van iets te weinig eten. Er is zelfs onderzoek dat aantoont hoe een beetje mollig zijn bij mensen net beschermend werkt tegen sterfte."

"Ook studies bij rondwormen tonen dat één tactiek levensverlengend kan werken. De wormen kunnen zichzelf in een soort pauzestand zetten. Daardoor verbruiken ze nauwelijks energie en leven ze langer. Als de omstandigheden ongunstig zijn, schakelen ze over op een soort standby-stand, zoals bij een winterslaap. Die periode in ruststand komt er later weer bij. Waarschijnlijk heeft het met grotere efficiëntie te maken, in combinatie met een groter herstellend vermogen. Minder verval en beter herstel is de manier om ouder worden tegen te gaan. Maar het is zeer twijfelachtig of hogere diersoorten zoals wij tot die spaarstand in staat zijn."


Wat dan met uw onderzoek naar vierhonderd families waarin minstens twee broers of zussen van in de negentig voorkomen? Kunnen we iets van hen overnemen?

"Het zijn families met mensen die zes jaar ouder worden dan gemiddeld. Opmerkelijk is dat die langlevenden ogenschijnlijk niet gezonder of anders leven dan hun partners. Ze zijn niet minder dik, hebben ook weleens gerookt. Maar hun ouders en hun kinderen leven langer en als je ze onderzoekt zie je dat ze minder stofwisselingsziekten en minder hart- en vaatziekten hebben. Hun lijven zijn anders afgesteld. De vetten zijn gunstiger verdeeld, het bloedsuikergehalte is wat lager en de schildklier is iets langzamer. Ook is hun herstelvermogen waarschijnlijk groter. Kraakbeen groeit sneller aan. Schade in de vaatwand en herstel na een beroerte verloopt beter. Het hormonale systeem en de verbranding is anders."


Kan de gewone sterveling daar iets mee?

"Dat is de bedoeling. In tegenstelling tot de hype in de VS, waar sommigen extra groeihormoon nemen, blijkt dat wie langer leeft net een lager gehalte groeihormoon heeft. Ook duwt het metabolisme van de langlevers minder op het gaspedaal, terwijl niet weinig mensen een sneller metabolisme willen om af te vallen. We doen in vier landen onderzoek bij ouderen met een vertraagde schildklier. De ene groep krijgt medicijnen, de andere niet. Mijn vermoeden is dat een trager werkende schildklier de levensduur rekt. Het metabolisme en de hormonen zijn duidelijk de sleutel. Daarnaast valt op dat wie langer leeft een tik optimistischer is."


De licht wanhopige vraag 'Wat te doen tegen veroudering?' illustreert dat oud 'out' is. We leven langer maar verzetten ons?

"Daarom schreef ik dit boek. We hebben sociaal en emotioneel een enorme achterstand op de extra jaren die we erbij gekregen hebben. We weten niet wat we ermee aanmoeten, pensioneren mensen op hun 65ste en slaan tilt bij een rimpel. Terwijl dat langere leven een cadeau is. Je moet weten wat je wilt. Als je niet wilt verouderen, dan ga je eerder dood. Wil je het langere leven, dan zal er veroudering bij komen kijken. Maar vandaag treden de gevolgen daarvan steeds later in het leven op en wil dat zeker niet meer zeggen dat je niet vitaal kunt blijven."


Hoe doe je dat?

"Niet met speciale therapieën uit de anti-aging-industrie. Het gaat erom je lichaam niet uit te wonen. Niet roken, niet te veel drank, bewegen. Niet stilvallen, zowel fysiek als mentaal. Niet opeens de lift nemen in plaats van de trap omdat je 68 bent. Kleine aanpassingen werken best. En onderhoud een rijk sociaal leven. Wie alleen is, wordt sneller ziek en sterft sneller, zo tonen de statistieken. Alleen zijn is veel dodelijker dan roken."


BlogDM, 08-01-2014 (Barbara Debusschere)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB