Winnen als ideologie

Rik Torfs


Nog altijd wordt de dood van God aangekondigd. Maar over humor wil ik het niet hebben. Wel over het algemeen verbreide misverstand als zouden ideologieën verdwenen zijn. Jacques Derrida meldde het einde van de grote verhalen, maar hij stierf zelf. Francis Fukuyama deelde in een veel verkocht maar weinig gelezen boek uit 1992 mee dat de geschiedenis een einde had genomen. Met de ideologieën was het afgelopen, de liberale democratie had gewonnen. Intellectuelen vergissen zich dikwijls. Dat komt omdat ze nadenken. Hoe vaker iemand nadenkt, hoe groter de kans dat hij zich vroeg of laat vergist. Wij Vlamingen vergissen ons zelden. Intellectuelen wel. Zij zoeken ideologie in de politiek, terwijl die in het voetbal is te vinden.

Mijn oom was voorzitter van KFC Herentals, toen die club in de jaren zestig van vorige eeuw in tweede klasse speelde. Voor elke match bracht hij van bij hem thuis overdreven geboterde sandwiches mee die de spelers onmiddellijk na de match tot de laatste kruimel verorberden. Pas daarna reden ze naar huis. Hun Porsche was toen een fiets.

De spelers bleven jarenlang dezelfden. Dat kwam gedeeltelijk omdat ze ‘eigendom' van de club waren, geen werknemers. Het Bosman-arrest kwam er pas in 1995. Ik keur dat niet goed. Het was de werkelijkheid. Naast het schaarse handgeld en de winstpremies, kregen de spelers, op lichtjes paternalistische wijze, reisjes aangeboden, naar de Ardennen en zo. Mijn oom herinnerde zich daarvan minder het landschap dan de snel oprukkende linksachter die, luttele minuten nadat hij uit de bus was gestapt, gearmd met een lokale schone in de straten van La Roche-en-Ardenne paradeerde. Ze verstonden elkaar niet, misverstanden waren uitgesloten.

Wanneer was je een echte supporter van KFC Herentals? Als je tegen KFC Turnhout was. Spannend bleef, net na het einde van de Herentalse thuiswedstrijden, het ogenblik waarop door de luidspreker de resultaten van de andere wedstrijden weergalmden. Als Turnhout verloor, steeg luid gejuich op. Herentals had gewonnen, de pas opgelopen nul-vier pandoering tegen SRU Verviers niet te na gesproken.

Een speler werd nooit van Herentals naar Turnhout getransfereerd of andersom. Er zijn dingen die zo gruwelijk zijn dat je ze niet hoeft te verbieden. Vandaag zijn er nog steeds clubs, spelers, trainers en supporters. Maar alleen de laatsten geven om hun team. De voorzitters kochten hun club of hebben het voor het zeggen omdat ze de grootste geldschieters zijn. Voetballers zijn werknemers die hun prestaties aanpassen aan hun carrièreplanning. Ze spelen goed genoeg om, terwijl hun contract nog loopt, op de belangstelling van een buitenlandse club te kunnen rekenen, maar ook weer niet zo goed dat de transferprijs die op hun hoofd wordt gezet overdreven hoog wordt. De kwaliteit van hun spel is geen doel op zich, maar een middel.

Even vreemd is de cultus van de overwinning. Toen Bob Peeters, de toekomstige ex-coach van Gent, een paar weken geleden aan de deur werd gezet bij Cercle Brugge, luidde het uitdrukkelijk dat hij een fantastische trainer was en hem werkelijk niets te verwijten viel. Alleen: hij won niet. Ook al was dat niet zijn schuld. Wat niet langer mag, ofschoon het een prachtige metafoor van het leven blijft, is dat een club onverdiend verliest. Je moet gewoon winnen, desnoods per ongeluk.

Het is in het voetbal dat de in een samenleving heersende ideologie zichtbaar wordt. Die van het geld, weinig verrassend. Maar op een dieper niveau vooral die van de overwinning, ook al is ze niet verdiend. Zij overheerst, en niet de meritocratie, zoals vaak ten onrechte wordt gedacht. De ideologie van de overwinning, waarvan voetbal het zuiverste voorbeeld is, domineert ook minder belangrijke takken van onze samenleving, zoals het bankwezen en de politiek.

Wat is het casinokapitalisme anders dan mikken op winst, die niet het gevolg is van arbeid of inzicht, maar van toeval? Politieke partijen willen verkiezingen winnen, niet door over ideologie te spreken maar door erover te zwijgen. Een echt debat zou op een meningsverschil kunnen wijzen. En dat is er niet. Iedereen deelt de ideologie dat de volgende verkiezingen moeten worden gewonnen, eventueel ten onrechte.

Het is niet erg dat er in de samenleving winnaars zijn, maar wel dat ze enkel dat zijn, voltijds. Zonder liefde voor de onverdiende nederlaag.


DS, 13-12-2012 (Rik Torfs)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB