Mijd de universiteit


Aankomende studenten moeten maar eens goed nadenken of ze wel echt aan de unief thuishoren, stelt Thomas Blondeau. Hij is trisser en gediplomeerd literatuurwetenschapper. Momenteel werkt hij aan zijn derde roman.


In 2009-2010 haalde 12,5 procent van de eerstejaars geen enkel punt. Dat lijken me vooral mensen die naar de unief gaan 'omdat het zo hoort'. In Vlaanderen zijn de aula's voor de helft gevuld met mensen die het niet halen. Dat is een probleem dat al decennia speelt. Recente cijfers zijn weinig hoopgevend. Nooit eerder in mijn leven heb ik zo'n ingedikte, wezenloze verveling meegemaakt als in mijn eerste jaar aan de KU Leuven. Ik stond ingeschreven voor Nederlands en Engels, en had geen flauw idee wat ik deed in het overigens spuuglelijke faculteitsgebouw aan de Blijde-Inkomststraat.

Voor de achttienjarige versie van mezelf bleek de universiteit geen academische lusthof of laboratorium voor intellectuele experimenten te zijn. Het waren collegezalen van honderden studenten die luisterden naar proffen die de 31ste druk van hun syllabus voorlazen.

In mijn postpuberale optiek vond ik het dan ook niet meer dan rechtvaardig om te volstaan met een vluchtige lezing van de stof. Mijn cijferlijst dat jaar leek geschreven te zijn door een passer.

Ik was niet de enige. In heel Vlaanderen zijn die voetbaltribunes van notulerende eerstejaars voor de helft gevuld met mensen die het niet halen. Het is een probleem dat al decennia speelt. Recente cijfers zijn weinig hoopgevend.

Gedurende de academiejaren 2001-2002 tot 2006-2007 slaagde nauwelijks de helft in de eerste of de tweede zittijd, aldus de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR). Nu is de studievoortgang geflexibiliseerd en wordt er naar studiepunten in plaats van jaren gekeken. Maar dat maakt de problematische overgang van secundair naar universitair onderwijs er niet beter op. "We zien een trage erosie van de slaagcijfers", zei KU-vicerector Ludo Melis daarover in De Standaard. Rosette S'Jegers, secretaris-generaal van de VLIR, voegde daar toen aan toe: "De lage slaagcijfers zijn een probleem en het wordt groter. De overgang van het secundair naar het hoger onderwijs moet beter begeleid worden. In het eerste jaar moeten we ook korter op de bal spelen, sneller detecteren als de student niet mee is."


Collectieve verwachting

Laat me even het cijfer herhalen: de helft van de eerstejaars slaagt niet in het eerste jaar. Een grove verspilling van tijd, geld en levenskwaliteit. Ter vergelijking, de uitval van eerstejaars aan Nederlandse universiteiten bleef in 2007 beperkt tot 10 procent, volgens de Vereniging van Universiteiten.

De sociale dwang om verder te studeren en de inefficiënte aansluiting van het secundair op het hoger onderwijs zijn de hoofdoorzaken van die jaarlijkse slachting onder Vlaamse eerstejaars. Het stijgende aantal studenten zal het probleem alleen maar verhevigen. S'Jegers' voornemen om in het eerste jaar problemen sneller te detecteren, is mosterd na de maaltijd. Wie zich in november of februari begint af te vragen of hij wel thuishoort in de aula, is eraan voor de moeite. Bovendien moet die persoon wel heel gemotiveerd zijn om zijn kot en nieuwe vrijheid op te zeggen.

In 2009-2010 haalde 12,5 procent van de eerstejaars geen enkel punt. Een handvol pierewaaiers en ongelukkigen daargelaten, lijken me dit toch vooral mensen die naar de universiteit gingen 'omdat het zo hoort'. Maar dat een aanzienlijk deel van de achttienjarigen nog geen idee heeft wat hij of zij wil worden, wordt door ouders en scholen botweg genegeerd. Daarnaast zijn scholieren vaak niet goed voorbereid. De laatste jaren van de middelbare school zijn voor velen met een minimum aan inspanning door te komen. Met wat last-minute blokwerk kom je een heel eind. Voor de intensievere en meer abstracte kennisverwerking die de alma mater van je vergt, ben je dan behoorlijk ongeschikt geworden.

Die te behalen efficiëntieslag tussen school en academia zal moeilijk te realiseren zijn. Het probleem is al lang bekend maar omwentelingen in onderwijsland verlopen uiterst langzaam. Minister Smet kan erover meespreken.

De kersverse abituriënt en zijn ouders hebben de luxe niet om te wachten op die institutionele verandering. Toch kunnen ze eigenhandig die uitval beperken. Het enige wat ze ervoor nodig hebben, is wat daadkracht. De daadkracht om te besluiten: misschien volgend jaar nog even geen unief. Dat is geen makkelijke beslissing, want ze gaat in tegen het collectieve verwachtingspatroon.

De voordelen van een hogere opleiding zijn dan ook overweldigend. Je verdient meer, je bent gelukkiger, je leeft langer, je hebt minder kans op overgewicht, je komt niet zo snel in de gevangenis terecht. Om over het onkwantificeerbare genoegen van kennisvergroting nog maar te zwijgen.

Wat heb je daar tegenover te stellen als je nog geen flauw idee hebt of je nu psychologie, rechten of toch maar godgeleerdheid wil gaan studeren? Simpel: een grotere kans om te slagen als je een jaar (of twee) later alsnog gaat studeren. Of het voorkomen van een ontgoocheling en een fikse, langdurige aanslag op je zelfbeeld als blijkt dat universiteit niet het geschikte startblok is voor de rest van je leven.

De website van de Universiteit Groningen somt de voordelen van zo'n tussenjaar op - of het nu besteed wordt aan (vrijwilligers)werk of reizen: nieuwe inzichten en vaardigheden, vergroting van zelfdiscipline en doorzettingsvermogen. "Studenten die een jaar werkervaring hebben, blijken in de praktijk vaak gemotiveerder dan studenten zonder deze ervaring. Zij weten immers goed hoe het is om ongeschoold werk te verrichten." Ook merkt de universiteit op dat studenten na zo'n tussenjaar ook beter weten welke studie ze willen aanvangen.

En wat als ze na een jaar besluiten om niet te gaan studeren? Is dat dan geen zonde van hun talent? Tja, als mensen na een jaartje borden wassen, eilandhoppen of scholen bouwen afzien van verdere studies, dan heeft het er vermoedelijk nooit ingezeten. En wat dan nog? U kunt zelf wel een lijstje maken van goedverdienende mensen die geen diploma nodig hadden om hun restaurant, loodgietersbedrijf of computerfirma op te zetten.


Geen lusthof

Data over het levensgeluk van universiteitsverlaters zijn mij vreemd maar ik ken er genoeg die graag een nieuwe maar meer weloverwogen poging zouden ondernemen om zich opnieuw in te schrijven. Maar ach, life got in the way.

Na een al even vreugdeloos bisjaar in Leuven, begon ik opnieuw aan een Nederlandse universiteit. Ondanks het nog veel lelijkere faculteitsgebouw pakte de mayonaise nu wel. Ik las de secundaire literatuur van de hand van die reciterende professor, besefte dat inzichtverwerving het werkelijke intellectuele experiment is en dat je voor een lusthof beter naar een Asterix en Obelix grijpt.

Het was een luxe om een tweede en zelfs een derde kans te krijgen om uiteindelijk met vlag en wimpel mijn universiteitsdiploma te behalen. Dat is niet voor iedereen weggelegd. Maar het gaf mij wel de gelegenheid om te leren dat de twintigjarige versie van mijzelf wel het geschikte zitvlees had aangegroeid voor de collegebanken.

Het lukt het onderwijsbestel al lange tijd niet om voldoende mensen te begeleiden naar een zinvol begin van de volwassenheid. Denk daar maar eens over na voor je je handtekening plaatst onder aan het inschrijfformulier. Het in vraag stellen van wat vanzelfsprekend is, hoort immers tot de basisvaardigheden van iedere academicus.


Blog DM, 26-08-2012 (Thomas Blondeau)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB