Ozongat boven Europa groeit
Peilnetwerk houdt ozongehalte in de gaten

BRUSSEL - Boven de Noordpool is de ozonlaag dezer dagen uitzonderlijk dun. Mogelijk stevent het ozongat af op een record.

Van onze redactrice

Uitzonderlijk koud is het dit jaar in de hoge stratosfeer boven de Noordpool. Zo koud, dat de ozonlaag die ons beschermt tegen ultraviolette straling van de zon, er veel sneller dan gewoonlijk wordt afgebroken. Dat leiden experts af uit metingen met weerballons waaraan dertig Europese ozonpeilstations hebben bijgedragen. Een ervan was het Koninklijk Meteorologisch Instituut in Ukkel.

'De ozonlaag krijgt met recordverliezen te maken', zegt ozonexpert Markus Rex van het Alfred-Wegener-Institut in Potsdam. De Duitser coördineerde de Europese studie waaraan acht Noord- en Centraal-Europese landen meededen. 'De voorbije weken is zeker de helft van het ozongas vernietigd. Aangezien het koud blijft, verwachten we nog meer afbraak. Als het zo blijft doorgaan, wordt het laagterecord gebroken.'

De ozonlaag van de atmosfeer beschermt het leven op aarde tegen schadelijke ultraviolette straling van de zon. De laag wordt aangetast door onder meer chloorfluorkoolwaterstoffen die, tot ze in 1987 werden verboden, veel in koelkasten en verstuivers werden gebruikt. Die zogeheten cfk's, die lang in de atmosfeer blijven hangen, grijpen het hevigst op ozon aan in de winter en de vroege lente, wanneer het bitter koud is in de hoge luchtlagen aan de pool (-80°C op twintig kilometer hoogte) en zich in de stratosfeer zogeheten parelmoerwolken van ijskristallen vormen. Daarop zetten de cfk's zich gemakkelijk vast; vanuit die positie vallen ze het ozongas aan. Bijkomend probleem is dat in de winter geen vers ozon de pool bereikt: het koudefront boven de Noordpool zorgt ervoor dat het gas (dat voortdurend bij de evenaar wordt aangemaakt) de pool niet bereikt.

Die combinatie van bemoeilijkte aanvoer en verhevigde afbraak kan de ozonconcentratie in winter en voorjaar gevaarlijk doen zakken. Pas als het boven de Noordpool weer wat warmer wordt, herstelt de ozonlaag zich.

Omdat het deze winter uitzonderlijk koud was in de stratosfeer, is er boven de Noordpool al meer ozongas afgebroken dan rond deze tijd van het jaar gebruikelijk is, mailt Markus Rex. 'Op dit moment is al evenveel ozon verdwenen als bij het vorige laagterecord, dat van de winter van 2005 dateert. Maar omdat het verlies van de huidige winter zich in een kleiner gebied concentreert, is de ozonlaag daar al dunner dan ze ooit boven Europa is geweest.'

Het groeiende ozongat bevindt zich op dit moment nog boven dunbevolkt gebied, zodat er niet veel gevaar is voor de volksgezondheid. Maar het gebied waarin ozonafbraak zich voordoet, de zogeheten polaire vortex, beweegt soms geleidelijk naar het zuiden. Hij kan tot op middelbare breedtegraad afzakken (tot ongeveer 45 graden noorderbreedte, dat is ter hoogte van de Alpen) en daar meer ultraviolet licht doorlaten dan goed is voor een mens. Of het dit jaar zo ver komt, en zo ja wanneer dat dan zal zijn, kan niemand voorspellen, zegt Rex.

Zuidpoollente

De komende weken lijkt de polaire vortex in de richting van Rusland te gaan bewegen. Als hij afzakt naar 45 graden noorderbreedte, zal dat boven het oosten van Rusland en het noordoosten van China zijn.

In ons land is voorlopig geen verhoogde uv-straling gemeten, blijkt uit gegevens van het KMI. De uv-index is laag, en dat blijft de komende periode zo.

Het meeste ozon van de atmosfeer bevindt zich in de stratosfeer, in een laag tussen 16 en 24 kilometer hoog. Ozon in de stratosfeer moet niet worden verward met ozon aan de grond, dat in de zomer ontstaat door de combinatie van zonlicht en uitlaatgassen en tot ozonalarm leidt. Het ozongat bij de Noordpool is veel kleiner dan dit bij de Zuidpool. Boven Antarctica verdwijnt elke zuidpoollente (onze herfst) zowat álle ozon tussen 16 en 20 kilometer hoogte. Dat kan geen kwaad omdat op de Zuidpool geen mensen wonen. Pas als de weersomstandigheden wat milder worden, keert het ozon terug.

Eigen mening: Dit vind ik toch wel verontrustend. Dit verklaart weer maar eens dat wij als mens de aarde stilaan doen vernietigen. Er moeten nog strengere acties komen op vervuiling en uitlaat die wij als mens produceren.

dinsdag 15 maart 2011, 05u00, De Standaard Online

http://www.standaard.be/artikel/det...&subsection=173