‘Meneer, weet gij wat er nu gebeurt met onze televisie?'


SINT-KATHERINA-LOMBEEK - Foto's, plantjes en beeldjes op de tv. In Vlaamse rusthuizen is het daar binnenkort mee gedaan. Straks mogen alleen nog flatscreens, om veiligheidsredenen. Betutteling om u tegen te zeggen, klinkt het in Sint-Carolus.


Het loopt tegen elf uur 's ochtends. Bijna pijnlijk luid kondigt de klok van de kapel het begin van de eucharistieviering aan. ‘We hebben een inwonende aalmoezenier die dagelijks de mis leidt', zegt Wouter Van Audenaerde, directeur van het Sint-Carolus-rusthuis in Sint-Katherina-Lombeek, een deelgemeente van Ternat. In de gang schuifelen of karren een paar tientallen bejaarden traag richting kapel.

‘Bezigheidstherapie, hè', zegt Van Audenaerde. Want de dagen van de 137 bewoners duren lang, immens lang. Qua vaste dagrituelen zijn er behalve de mis eigenlijk alleen nog de maaltijden, die per verdieping in een gemeenschappelijke ruimte worden genuttigd. Voor de rest is het bij de meesten televisie, televisie, en nog eens televisie. ‘Er zitten hier geen vijf mensen zonder', aldus de directeur. ‘En áls ze er geen hebben, is het omdat ze niet goed genoeg meer zien of horen.'

‘Hun trouwste kamergenoot', zo omschrijft Van Audenaerde de kijkbuis, en hij beseft goed hoe intriest dat klinkt. Vaak gaat de knop 's ochtends vroeg aan, en pas nadat ze –niet zelden veertien of meer uur later– ingedommeld zijn in hun fauteuil, gaat iemand van het personeel het toestel uitzetten en hen instoppen. Zo ziet eenzaamheid eruit.

‘Het heeft natuurlijk ook veel te maken met de toegenomen zorgbehoevendheid', zegt Van Audenaerde. We blijven almaar langer thuis. Pas als mantelzorg en andere opvang geen optie meer zijn, gaat het richting rusthuis. ‘Vroeger kwam men jonger en vitaler binnen. Daardoor was er ook meer sociaal contact. Mensen die een kaartje legden, bijvoorbeeld. Die zie je hier niet meer, ze wonen nog thuis.'


Oude tractoren

Directeur Van Audenaerde leidt ons door het gebouw. In een kamertje op het gelijkvloers treffen we Margriet Boulpaep en Maurits Orinx, beiden 89 en bijna zeventig jaar getrouwd. De zachtmoedigheid zelve, allebei. Maurits heeft een eigen kamer, vlak naast die van zijn vrouw, maar meestal zit hij hier. Om te rusten, wat te babbelen, en om tv te kijken.

Ze beginnen er meestal pas aan na de middag. ‘Bij mij is het vooral het nieuws en sport: koers, veldrijden, voetbal. En mijn vrouw ziet graag de film met die Jan en zo.' ‘Familie', vult Margriet aan. ‘Ja, Familie. Dat zijn de voornaamste artikelen die wij volgen op de televisie, meneer.' Maurits zegt het plechtig. En luid. ‘Ik heb net twee nieuwe hoorapparaten, maar mijn oren zijn helemaal versleten. Die oude tractoren hadden geen cabine.' Tot zijn pensioen had hij een boerderij in Asse. ‘En jagen, dat is ook niet goed.'

Over de programmakeuze heeft het koppel nooit discussies. ‘Moeder is daar heel gemakkelijk in', zegt Benny, één van hun zes kinderen. Het volume, daarover wordt wel al eens onderhandeld. ‘Dat regel ík altijd. Ik ben daar beter in dan mijn vrouw. Die is een beetje te nerveus', zegt Maurits. ‘Het moet juist zijn: niet te stil, en niet te luid, want dan hoor ik het ook niet goed.' Hij wijst naar een lampje linksonder aan het toestel. ‘Ik houd dat in het oog. Als ge de klank verandert, verandert dat van kleur. Het wordt rózer, of het wordt róder. Hoe feller rood, hoe harder. Ik weet welke tint het moet zijn.'

‘Meneer', vraagt de oude boer bij het afscheid. ‘Mag ik nog iets vragen? Weet gij wat er nu gebeurt met onze televisie?' Hij heeft de krant gelezen. Die meldde dinsdag dat vanaf volgend jaar wellicht enkel nog flatscreens toegelaten zijn in Vlaamse rusthuizen. Televisietoestellen met een beeldbuis, zoals Maurits' oude SBR, zouden overal verboden worden. Niet brandveilig genoeg. De maatregel staat in een besluit van Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V) dat al goedgekeurd is door de Vlaamse regering en door Europa. Waarschijnlijk wordt een en ander in februari in een decreet vastgelegd.

Maurits begrijpt het niet. ‘We hebben die tv nu acht of negen jaar. Daar heeft nog nooit niks aan gemankeerd.' Waarom moet die dan weg? ‘Maak u maar geen zorgen', sust directeur Van Audenaerde snel. ‘Voorlopig is alles nog in orde.' Maurits trekt zich op aan zijn looprek om ons de hand te schudden. ‘Dank u zeer voor uw bezoek en voor de inlichtingen die we mekaar kunnen geven.' Terwijl hij het zegt, loopt er een traan over zijn linkerwang.

Wouter Van Audenaerde ergert zich blauw aan regels zoals die inzake flatscreens. Uiteraard is veiligheid belangrijk, en het ís dramatisch dat er vorig weekend in een RVT in Sint-Agatha-Berchem twee mensen omkwamen nadat een oude televisie in brand was gevlogen. Maar we moeten redelijk blijven, vindt hij. ‘Ik lees dat meer dan 90 procent van de zware branden in rusthuizen te wijten zijn aan imploderende tv's. Maar ik kan me geen vijf branden herinneren hoor. Wat Sint-Carolus betreft: ik ben hier twaalf jaar directeur. In die periode heb ik nog geen enkel incident meegemaakt. Al is het natuurlijk riskant om zoiets te zeggen. Als hier morgen iets gebeurt, zal ik het geweten hebben.'


Huur-tv

Volgens Van Audenaerde laat de politiek zich opjutten door de privé-instellingen, die haast allemaal een flatscreen only-beleid hebben. Een beleid dat uiteraard rendeert: vaak zijn die flatscreens standaard aanwezig in elke kamer en betaalt de bewoner huur voor het toestel. En zo'n maatregel komt natuurlijk ook de bruingoedsector (de fabrikanten en verkopers van radio's, televisies, e.d., red.) te goed. Van Audenaerde: ‘Al vijf jaar word ik op gezette tijdstippen opgebeld door groothandels die het hele rusthuis willen voorzien van flatscreens op huurbasis of leasing.'

‘Overbodige regelgeving', zo vat Van Audenaerde samen, ‘temeer omdat binnen enkele jaren iedereen die een rusthuis binnenkomt sowieso een flatscreen zal hebben.' En als men consequent is, moet men oude tv's verbieden in eender welk flatgebouw, vindt hij. ‘Maar dat is natuurlijk ondenkbaar.'

Los van het financiële aspect en de hemeltergende ‘betutteling' waarvan Vandeurzens idee getuigt, is er nog het emotionele, benadrukt de directeur. Dat van die tv als ‘trouwe kamergenoot' mag vrij letterlijk genomen worden. ‘De tv is ongeveer het enige toestel dat ze meebrengen van thuis, waar het ook al een belangrijke rol speelde.' Het zit hem in details. ‘Ze kennen de afstandsbediening. De VRT op nummerke 1, de VTM op 2, Vitaya op 3, begrijpt u? Het is onze missie om de mensen een thuis aan te bieden, hun privacy te respecteren. Welnu, die televisie maakt daar deel van uit.'

En het wordt almaar erger. ‘Stel u voor: u hebt uw hele leven gerookt en verhuist naar een rustoord. Tot pakweg tien jaar geleden was er geen probleem: men mocht roken op zijn kamer. Nu niet meer. De wetgeving zegt enerzijds: uw rusthuiskamer is uw privéruimte, dus daar doet u wat u wilt, maar tegelijk geldt een rookverbod. Hier in Sint-Carolus is er een rookruimte, maar kunt u zich inbeelden hoe lastig die regelgeving is voor iemand die bedlegerig is?' Mag een mens, met ‘gare terminus' in zicht, nog een béétje plezier hebben, vraagt Van Audenaerde zich af.

Een tochtje door de afdelingen leert dat zowat drie op de vier bewoners nog een ‘verboden' tv heeft. ‘Voor een goed begrip, het is niet zo dat alles zomaar kan: er mogen bijvoorbeeld geen doekjes of matjes bovenop het toestel liggen.' In de vleugel waar de dementerende bewoners zitten, ligt op de kijkkast in de gemeenschappelijke ruimte een pluchen vos. ‘Neen, eigenlijk kan dit niet.'

Bij Rosanna Poppe (73) is er geen probleem. Fonkelnieuwe flatscreen. We worden hartelijk begroet. ‘Ha, Eddy!' Haar ogen fonkelen. Rosanna is een van de meest fanatieke tv-kijkers van de afdeling. ‘Alle soaps', zegt kinesitherapeute Kristien Schaerlaeken. Rosanna: ‘Ja. Familie zie ik graag, en Thuis. En Zorgeloos!' Niemand die dat programma kent. ‘Mooi en meedogenloos?', probeert Kristien. Juist. Van nieuws moet ze niks weten. ‘Altijd hetzelfde, altijd miserie.'

De begroeting buiten beschouwing gelaten, is Rosanna heel helder in haar vertelling. ‘Een enorm wegloopgedrag', verduidelijkt de kinesiste haar aanwezigheid op de afdeling. En bij het afscheid laat de vrouw nog een steekje vallen. ‘Bedankt hé, Eddy. En groetjes aan Magda!'

Wat verderop een volledig naakte kamer. Er zijn stukken uit het behangpapier gekrabd. Kapotte klinken en lichtschakelaars. ‘En het is me een raadsel hoe hij dit voor mekaar heeft gekregen', zegt Kristien Schaerlaeken. Ze wijst naar de granieten vensterbank. Henri, zo heet de bewoner, heeft er een stuk van zowat vijftig bij dertig centimeter uit geklopt. Een televisie staat er niet. ‘Dat heeft geen zin, hij gaat er gegarandeerd mee op de loop.'

Voor het overige heeft zowat iedereen op de afdeling een tv op zijn kamer, zelfs zij die eigenlijk niet meer van de wereld weten. ‘Ze vinden het aangenaam als ze iets horen of zien bewegen', aldus Schaerlaeken.


Tv-vrije plek

Van Audenaerde maakt zich geen illusies: de tv-dictatuur zal in zijn sector almaar sterker worden. Maar op een paar punten wil hij voorlopig niet toegeven. Uit principe. Het middag- en avondmaal worden in gemeenschappelijke ruimten genuttigd. ‘Daar wil ik geen televisie, omdat ik het sociaal contact wil bevorderen. Al moet ik er meteen bij zeggen dat, mochten we nu gaan kijken, het waarschijnlijk zeer stil zal zijn.' Hij heeft gelijk.

Ook de cafetaria is tv-vrij. ‘Terwijl ik al meermaals de vraag heb gekregen om daar een paar toestellen te hangen.' Niet van bewoners, maar van hun kinderen en kleinkinderen. ‘Zodat ze bijvoorbeeld op zondagmiddag naar het wielrennen of naar iets anders kunnen kijken als ze langskomen.'


Blog DS, 31-12-2010

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB