Laat de rede zegevieren


Europa moet de deur voor Turkije openhouden, vindt Dirk Verhofstadt . 'Als we deur voor Turkije gesloten houden, geven we vrij spel aan hen die de Turken willen terugbrengen tot één enkele identiteit, die van het moslim-zijn.'


De Amerikaanse president Obama is voorstander van een snelle aansluiting van Turkije bij de Europese Unie omdat het op die manier zou verankerd zijn in de Europese invloedssfeer. De Franse president Sarkozy haastte zich om dit voorstel te verwerpen. Blijkbaar speelde in zijn hoofd nog steeds de absurde weigering van Ankara om de Deense premier Rasmussen te aanvaarden als secretaris-generaal van de Navo omdat die in 2005 de Deense spotprenten over Mohammed had toegelaten en weigerde om een Koerdische tv-zender uit de lucht te halen. Die Turkse houding was inderdaad absurd, al was het maar omdat ze haaks stond op de Europese grondrechten zoals de vrijheid van meningsuiting en de scheiding van kerk en staat. Turkije kan alleen lid worden als het die principes aanvaardt en ze ook in de praktijk toepast voor al zijn onderdanen. Dat betekent echter niet dat de Europese deur voor Turkije nu definitief gesloten moet worden. Integendeel. Het voorval rond Rasmussen is een ideale aanzet om Turkije met de neus op de Europese grondrechten te duwen en ze te doen inzien dat die niet voor onderhandeling vatbaar zijn. Het zal juist de lakmoesproef zijn om aan te tonen dat de erfgenamen van het Ottomaanse Rijk een plaats hebben in de grote Europese familie.

Het definitief toegooien van de Europese deur voor Turkije zou, zoals president Obama goed beseft, een historische vergissing zijn. Natuurlijk moet het land nog tal van maatregelen nemen om te voldoen aan de voorwaarden die gelden voor elke kandidaat-lidstaat. Maar het feit dat bijvoorbeeld het doodvonnis tegen de Koerdische leider Abdullah Öcalan werd omgezet in levenslang, is een teken dat Turkije bereid is om hervormingen door te voeren. En er zijn nog redenen waarom een Turks lidmaatschap niet alleen nuttig, maar zelfs noodzakelijk is. Ze werden vertolkt door Nobelprijswinnaar Orhan Pamuk in zijn essay 'Het valies van mijn vader', dat verscheen in Nederlandse vertaling. 'Ik schrijf om de hele wereld te laten weten wat voor leven ik, de anderen, wij, wij allemaal in Istanbul, in Turkije geleid hebben, en leiden', aldus Pamuk, en hij doet het met een open blik vanuit een stad die door haar geschiedenis en ligging op het snijpunt ligt van de oosterse en westerse cultuur. De auteur ervaart de emotie van de schaamte die verborgen ligt in de betrekkingen tussen Oost en West, tussen islam en christendom, of - zoals hijzelf definieert - tussen traditie en moderniteit. 'Schaamte, trots, vernedering en woede vormen belangrijk materiaal voor mijn romans. En omdat ik uit een land kom dat bij Europa aan de deur klopt, weet ik hoe makkelijk deze gevoelens gekrenkt kunnen worden en hoe gevaarlijk ze dan kunnen oplaaien'. Hij is een groot voorstander van de toetreding van zijn land tot de Europese Unie. Het is goed om zijn argumenten te plaatsen tegenover die van de tegenstanders, zoals bijvoorbeeld Nicolas Sarkozy en vroeger Frits Bolkestein, die ooit verkondigde dat Turkije geen Europees land is.

Bolkestein wees erop dat elke uitbreiding van de Europese Unie leidt tot import van instabiliteit en export van stabiliteit. In het licht van de geschiedenis is de vraag wat het belangrijkste is. Een definitieve afwijzing van Turkije zou ingaan tegen de geest van de stichters van de Europese Unie. 'Wij verbinden geen staten, wij verenigen burgers', zei Jean Monnet. Natuurlijk kan men kiezen voor het verleden waarin Turken en christenen elkaar bloedig te lijf gingen in naam van een heilige overtuiging. Maar het lijkt Pamuk veel wijzer om die bladzijde om te slaan. Om te kiezen voor respect en waardigheid voor de ander. Waarbij men zich niet baseert op heilige teksten, maar op de rede. 'Een Europa dat alleen gebaseerd is op het christendom, zal een plek zijn die niet realistisch is, die niet gericht is op de toekomst, maar op het verleden, die zich in zichzelf keert, net als Turkije wanneer dat enkel aan religie kracht probeert te ontlenen.' De Europese Unie is het meest succesvolle antwoord op het tribalisme, nationalisme en religieus fanatisme die zoveel miserie brachten over dit continent. De opname van Turkije tot de EU zou een symbolisch belangrijke stap zijn naar een wereldvrede.

Pamuk beseft het belang van diversiteit en verbeeldingskracht als middelen tot bescheidenheid, verdraagzaamheid en mededogen met de ander. Hij gelooft in de roman als wapen tegen de onverschilligheid. 'Wat mij betreft is de romankunst, tezamen met de symfonische muziek en de postrenaissancistische schilderkunst, een van de fundamentele bouwstenen die Europa maken tot wat het is.' In die uitspraak schuilt heel wat waarheid. De wereldliteratuur biedt een blik op alles wat we niet kennen en leidt tot een vorm van inleving en interesse tegenover anderen. Ze zorgt ervoor dat we buiten onze grenzen kunnen kijken en meeleven met anderen. De wereldliteratuur leidt tot mededogen en begrip tegenover medemensen, een houding die in schril contrast staat met het dogmatisme en autoritarisme dat zolang de toon aangaf in het Avondland en ook dreigt in Turkije als het niet langer perspectief zou hebben om deel uit te maken van de grote Europese familie.

Mij interesseert de toetreding van het land Turkije tot de Europese Unie eigenlijk niet. Waar het mij om gaat is de bescherming van de rechten en vrijheden van elke individuele Turk, Koerd, Armeen, Tsjerkes, Arabier of andere persoon met zij of haar specifieke afkomst die momenteel leeft binnen Turkije. Het gaat om mensen. Het gaat om hun rechten en vrijheden. Het gaat om de bescherming van hun uniciteit. Als we de deur voor Turkije gesloten houden, geven we vrij spel aan al diegenen die de Turken willen terugbrengen tot één enkele identiteit, die van het moslim-zijn. Dan duwen we dit enorme land in de gretige handen van de islamisten met hun bedenkelijke agenda over de mensenrechten vooral dan wat vrouwen betreft. Alleen al voor de Turkse vrouwen, de helft van de bevolking, moeten we onze deur open houden. Zodat ze kunnen leven in een vrije samenleving die hen evenveel kansen geeft als de mannen. Want vrouwen zijn niet minderwaardig als mannen, zoals de Bijbel en de Koran beweren. Ze zijn gelijkwaardig en hebben recht op dezelfde bescherming en kansen. De toetreding van Turkije tot de EU is dus niet alleen gewenst, ze is noodzakelijk.

Dirk Verhofstadt is kernlid van onafhankelijke denktank Liberales.


DS, 07-04-2009

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB