Universiteit kan best zonder politbureau


Het is niet goed dat een hoogleraar het oordeel van een centralistisch politbureau moet afwachten dat bepaalt of zijn onderwijs kwaliteitsvol is, vinden KOEN GOETHALS en KRISTIAAN VERSLUYS in een reactie op Frank Bostyn.


In zijn column over 'Universiteiten' (DS 9 januari) maakt professor Frank Bostyn een volgens ons misleidende tweedeling tussen aan de ene kant universiteiten waar 'de individuele vrijheid van de professor' domineert en aan de andere kant universiteiten die vertrekken van een centrale beleidsvisie die via allerlei controlemechanismen aan alle geledingen wordt opgelegd. Hij is duidelijk een voorstander van het laatste type en hoewel hij op het einde van zijn stuk toegeeft dat decentralistische instellingsstructuren goede resultaten kunnen opleveren, noemt hij dergelijke universiteiten 'moeilijker gevallen' en stelt hij dat 'het argument van de eigenheid en de particuliere cultuur en traditie een maskerend excuus [is] voor het gemis aan kwaliteit of het waarborgen ervan'.

Een managersvisie die vanuit dergelijke tegenstellingen vertrekt, is funest voor een universiteit. Een doorgedreven keuze voor het centralistische model leidt tot een steeds verdere bureaucratisering en een opgeblazen audit- en accreditatiecultuur. Om een voorbeeld te geven: in een universiteit zoals de onze, die de excessen van een ongenuanceerde managerscultuur probeert te weerstaan, zijn op dit eigenste moment niet minder dan zes centrale auditcycli aan de gang of aangekondigd, los van de acht externe visitaties van specifieke opleidingen die in de loop van 2009 voorzien zijn.

Die controle op de doelstellingen en de uitvoeringsprocessen is het gevolg van initiatieven op elk mogelijk niveau (intern, Vlaamse gemeenschap, Nederlands-Vlaamse of Europese instanties) en betekent een zodanige belasting van de universitaire diensten en faculteiten dat meer en meer capaciteit opgaat aan het schrijven van rapporten en verslagen - capaciteit die hierdoor niet besteed kan worden aan de kerntaken van de universiteit, met name onderwijs, onderzoek en dienstverlening. De verantwoordingsplicht die noodzakelijkerwijs gekoppeld wordt aan een autonomie voor de instellingen verwordt in een centralistisch model tot een abstracte bedrijfsfiguur die te weinig rekening houdt met de unieke eigenheid van een universiteit en de rol die de academici binnen de faculteiten hierin te spelen hebben.

Daarenboven leidt een te eenzijdig doorgedreven managementcultuur tot demotivatie en cynisme. De onafhankelijkheid van de onderzoeker en de academische vrijheid zijn de drijfveren die garant staan voor creativiteit en innovatie. Het is van essentieel belang voor de productiviteit van een academicus dat hij/zij kan werken in een cultuur met gedeelde opdrachten en verantwoordelijkheden (die uiteraard getoetst en zo nodig gecorrigeerd worden), eerder dan in een stramien gevat te worden waarin een prof in enge paden loopt en het oordeel van een centralistisch politbureau moet afwachten dat bepaalt of zijn/haar onderwijs kwaliteitsvol is. Kwaliteitsbewaking vergt uiteraard centraal aangestuurde processen, maar is slechts uitvoerbaar en effectief door er het werkveld zelf voldoende bij te betrekken. Om het met de terminologie van het opiniestuk te stellen: door voldoende te interioriseren.

De reactie op de dichotomie die in het opiniestuk geschetst wordt kan misschien nog het best samengevat worden door het devies van de Universiteit Gent zelf: Inter utrumque, tussen de uitersten. Binnen het kader van responsabilisering, blijft er voldoende plaats voor een traditionele en ruime visie van academische vrijheid.

Koen Goethals is beheerder Universiteit Gent. Kristiaan Versluys is directeur Onderwijsaangelegenheden Universiteit Gent.


DS, 13-01-2009

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB