Seksuele overgangsrituelen helpen jongeren door puberteit


Jongeren moeten de start van hun seksleven bewuster markeren, vindt ritueeldeskundige Thomas Quartier. Religieuze en spirituele symbolen kunnen de pubers helpen bij hun initiatieriten.


’Ik heb geen probleem met het programma Spuiten en Slikken, maar het seksaanbod op tv mag wel wat gevarieerder. En kritischer.” De jeugd krijgt al op jonge leeftijd door de media een eenzijdig beeld van seksualiteit voorgeschoteld, vindt dr. Thomas Quartier, docent Rituele Studies aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

Het noopt scholen volgens hem eerder met seksuele voorlichting te beginnen. En dan niet alleen voorlichting over seks recht toe recht aan, maar in een breder kader. „Laten zien dat seks in een relatie waardevol is en niet alleen sensatiebevrediging.”

Als goed voorbeeld hiervan noemt hij de jaarlijkse ’Week van de Lentekriebels’, waarin Nederlandse basisscholen aandacht besteden aan seksualiteit en relaties.

Daarnaast vindt Quartier dat jongeren hun daadwerkelijke kennismaking met seks, een ’scharnierpunt’, beter moeten afbakenen. En wel met rituelen. Met scharnierpunten doelt hij op overgangsmomenten in een mensenleven, zoals afscheid nemen van school of universiteit en beginnen met werken. Ook het begin van de puberteit of de eerste seksuele ervaring is zo’n scharnierpunt.

Als jongeren overgangsrituelen voltrekken en daardoor de stap bewuster zetten, zullen ze steviger in het leven staan, denkt Quartier. „Scharnierpunten in je leven zijn belangrijke momenten waarop je geen grip hebt, ze overkomen je. Denk aan de meest voor de hand liggende als geboorte en dood. Rituelen helpen je daar bewuster mee om te gaan en dicht bij jezelf te blijven.”

Volgens de docent stimuleren ze hierdoor persoonlijke groei en helpen ze ook pubers hun identiteit te vormen. Een jaar backpacken en vrijwilligerswerk doen als afsluiting van de studietijd is ook zo’n ritueel, zegt hij. Jongeren nemen dan volledig verantwoordelijkheid voor hun leven en groeien boven zichzelf uit.

Bij overgangsrituelen horen symbolen, maar het aanbod daarin is volgens Quartier eenzijdig. Voor ontluikende seksualiteit is er de popcultuur, zegt hij. „Iedere vijf jaar staat er weer een nieuwe boyband op met mooie jongens op wie meisjes hun prille seksuele gevoelens kunnen projecteren. En het gebruik van make-up is ook zo’n symbool.” Niets mis mee, maar religieuze tekenen zijn volgens hem ook geschikt voor overgangsriten naar een seksueel leven. Religiositeit en seksualiteit liggen dicht bij elkaar, meent Quartier. „In beide belevingen kun je een vorm van extase bereiken.

Mystici bezigen erotische termen als ’samensmelten’ en ’één worden’ om hun religiositeit te duiden. Waarom zouden we geen religieuze symbolen gebruiken voor seksuele initiatieriten?”

De link tussen ontluikende seksualiteit en religiositeit is niet nieuw, weet Quartier. „Een jongere vertelde me tijdens een rituelenworkshop dat je ’de eerste keer’ je kamer met kaarsen moet verlichten, omdat seks ’iets verhevens’ is. Hierin komt de sacrale dimensie van seks goed tot uitdrukking. En kijk naar popidool Madonna.” Zij vertolkt voor jongeren de nieuwe ervaringen van liefde en sex en schuwt daarbij geen religieuze symboliek. Haar concerten zijn rituelen op zich. „Ze hangt daarbij rustig aan een kruis met een diep decolleté.”

Naast de dominante popcultuur waartoe Madonna behoort, is er gothic. Een subcultuur met veel jonge aanhangers die er dezelfde levensstijl op na houden. Ze zijn tegen kerk en andere instituties. Aanhangers gebruiken antichristelijke symbolen zoals omgekeerde pentagrammen en kruisen. Quartier: „Tegelijk is hun symboliek erotisch door zwarte kleding van leer of rubber. Fetisjisme.

Een gothicband uit de VS heet Lover of Sin. Fascinatie voor zonde en erotische liefde komen hier bij elkaar.”Maar aanhangers van gothic zijn vaak wel degelijk spiritueel, zegt hij, en het blijft dan niet bij de anti-houding. Ze ontdekken bijvoorbeeld symbolen met hun betekenissen uit de Keltische of Germaanse religie. Om deze heel verschillende symbolen goed te kunnen begrijpen, moet je er zo waardenvrij mogelijk naar kijken, zegt de docent.

Die expliciete koppeling van seksualiteit aan religie in de popcultuur is volgens Quartier onder meer een protest tegen de christelijke lichaamsvijandigheid. En die is weer veroorzaakt door de platonische invloed op de vroege kerk. Deze invloed zorgde voor een scherp dualisme, een scheiding tussen het oncontroleerbare lichaam en de superieure geest. Zo raakte seks in de taboesfeer. Strikt verboden vóór de huwelijksinzegening en verplichte kost erna, verklaart hij. Toen in de jaren zestig van de vorige eeuw de invloed van de kerk op het persoonlijke leven van mensen afnam, bevrijdde de samenleving zich uit dit keurslijf.

Quartier: „Niemand zal naar die beperking terugverlangen, we zijn gehecht aan onze vrijheid om zelf te kiezen.” Maar daar zit ook het probleem, denkt hij. „Vroeger ging je werken, trouwen en kreeg je kinderen, maar nu worden die keuzes voortdurend uitgesteld. En zo schuif je de verantwoordelijkheid die je voor je eigen leven moet nemen op de lange baan.” Vrijblijvendheid maakt het ook lastig om een kader te vinden voor de omgang met seks, meent Quartier. ,,Mensen vragen zich af of echt alles kan, als je het zelf wilt. En hoe je erachter komt wat je wilt. Een cultureel referentiekader voor deze persoonlijke ervaringen kan, zeker pubers, helpen.”

Dat veel jongeren behoefte hebben aan seksuele overgangsriten, staat voor hem vast. „Ze versieren hun kamer voor ’de eerste keer’ met onder meer yin en yangsymbolen, gaan ervoor op reis of een weekendje weg.” Maar voorbeelden van nieuwe en bruikbare religieuze symbolen voor deze rituelen geeft Quartier niet. „Iedereen moet ze voor zichzelf zoeken.” Voor het aanbod vertrouwt hij op de creativiteit van religieuze gemeenschappen, spirituele stromingen of culturele groepen.


Trouw, 24-04-2008

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB