Petrella analyseert westerse dromen: macht en rijkdom


Waarvan dromen mensen vandaag? Van rijkdom, macht, gerechtigheid, solidariteit, wereldvrede en democratie, meent professor Riccardo Petrella. Maar toch vooral van rijkdom. Alleen die droom wordt als realistisch, haalbaar en waardevol beschouwd.


RICCARDO Petrella, professor in de mondialisering aan de Université Catholique de Louvain (Louvain-la-Neuve), staat bekend als een erudiet en geëngageerd sociaal wetenschapper. Hij schreef al uitvoerig over de globalisering ( Grenzen aan de concurrentie , 1994) en leverde baanbrekend werk over het wereldwatercontract ( Water als bron van macht: een manifest ).

In Menselijk verlangen. Het recht om te dromen. analyseert hij de dromen van de mensen in onze tijd. We dromen van rijkdom en macht, van gerechtigheid en solidariteit, van een andere economie, van wereldvrede en democratie.

De droom van rijkdom en macht staat bij veel mensen als eerste op de lijst. De heersende klassen gebruiken hun invloed op de media en het onderwijs om ons ervan te overtuigen dat diegenen die geslaagd zijn (de haves ) zich niet over hun privileges hoeven te schamen. De anderen (de have-nots ) hebben hun weinig benijdenswaardige positie vooral aan hun gebrek aan ambitie en energie te wijten. De heersende klassen doen er alles aan om te bewijzen dat we alleen via de deregulering, privatisering en liberalisering - de drie pijlers van hun ideologie - de dromen van gerechtigheid en wereldvrede kunnen verwezenlijken.

PETRELLA is het daar niet mee eens. Volgens hem willen de heersende economische en politieke machten dit verlangen naar vrede, gerechtigheid, solidariteit en democratie als onrealistisch, illusoir en daardoor zelfs gevaarlijk voorstellen. Het huidige machtsdenken moet ontmaskerd en ontmanteld worden. Alleen dan is de weg vrij voor een gefundeerd pleidooi voor andere vormen van samenleven.

Tegen hen die beweren dat ,,er geen alternatief is'' voor de huidige gang van zaken, stelt hij dat we niet anders kunnen dan de telkens herhaalde, absolute stellingen van de heersende groepen en hun dienstbare intellectuelen in vraag te stellen.

Hij toont ook aan dat er vandaag al verschillende aanzetten tot een nieuwe, rechtvaardige en vredige mondiale samenleving bestaan, ook al gaat het nog om geïsoleerde voorbeelden. Hij vervangt in zijn uiteenzetting met opzet de term ,,internationaal'', die nog altijd het soevereine bestaan van traditionele natiestaten veronderstelt, door ,,mondiaal'', dat wil zeggen wereldwijd en in principe gericht op iedereen.

Om ,,mondiaal'' te worden, hoeven we de democratische verworvenheden van de bestaande staten (de verdediging van de mensenrechten, de sociale zekerheid, de zorg voor cultuur en milieu) niet te laten vallen, maar moeten we ze op een hoger niveau tillen door mondiale instellingen te scheppen. Evenmin moeten we de rechtbanken en regeringen die deze essentiële rechten garanderen afbreken - we moeten ze veeleer stap voor stap uitbreiden.

Petrella stelt een nieuwe definitie van democratie voor:

,,De droom om erkend te worden als persoon gelijkwaardig aan elke andere op het gebied van de rechten en plichten, en als burger, dat wil zeggen als een actief lid van één of meer gemeenschappen van identiteit of van gedeelde belangen - steden, staten, [], de menselijke wereldgemeenschap, die genieten van een grote autonomie van beslissingen en van controle binnen het kader van mondiale politieke instellingen, die gebaseerd zijn op het principe van solidariteit/verantwoordelijkheid en van samenwerking tussen gemeenschappen en volkeren, rekening houdend met de rechten van de toekomstige generaties.''

DIT komt heel dicht bij het Europese en mondiale ,,constitutionele patriottisme'' van de Duitse filosoof Jürgen Habermas. Met dit verschil, dat hier een ,,technicus'' aan het woord is die de droom van Habermas deelt, maar de verwezenlijking heel concreet en gedetailleerd invult.

Het boek is daarom een aanrader voor alle actieve andersglobalisten en voor iedereen die niet overtuigd is dat de toekomst van de mensheid eens en voor altijd afgesloten is. Tegenover ,,het einde van de geschiedenis'' van Francis Fukuyama plaatst Petrella ,,het begin van een nieuwe, menselijk aanvaardbare toekomst''.

Het is jammer dat de vertaling te dicht bij de Franse tekst gebleven is, wat soms tot verwarring leidt. RICCARDO PETRELLA Menselijk verlangen. Het recht om te dromen. VUBPress, Brussel, 207 blz., 15 euro.

DE AUTEUR Riccardo Petrella (1941) is hoogleraar aan de Université Catholique de Louvain, waar hij mondialisering doceert. Hij richtte in 1991 de Groep van Lissabon op om verder na te denken over de globalisering (Grenzen aan de concurrentie) en in 1997 het Internationaal Comité voor het wereldwatercontract (Water als bron van macht: een manifest). Hij publiceerde ook Het algemeen belang.


©Copyright De Standaard, 06-01-2005

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB