Rijgedrag versus verzadiging

BRUSSEL - ANALYSE HOE ONTSTAAN FILES? Wellicht staat u er vandaag ook in, in de file. Zijn er te veel auto's of is dat te simpel als uitleg?

'Er zijn twee scholen in de file-onderzoekers', zegt Sven Maerivoet van het studiebureau Transport & Mobility Leuven. 'De ene zegt dat files “spontaan, ontstaan als gevolg van rijgedrag. De andere ziet de oorzaak structureel in flessenhalzen in het wegennet.'

'De hedendaagse bestuurders zijn wel wat gewend,' zegt Maerivoet. 'Ze rijden tegen hoge snelheid, zonder veel tussenafstand. Dat geeft een hoge capaciteit, maar als er iets onverwachts gebeurt, moeten ze hard remmen en overreageren. Dat creëert een sneeuwbaleffect, waardoor er bij druk verkeer achteraan wagens stil komen te staan. Maar tegelijk ontstaan er opstoppingen omdat iedereen op hetzelfde moment over dezelfde weg van punt A naar punt B wil.'

Stijn Goossens, de specialist verkeerstellingen van de Vlaamse overheid, vindt de eerste stroming onderschat en te weinig gekend. 'Van op een afstand is het verkeer een kudde. En iedereen volgt de kudde, wat zelden het verstandigste is.'

Hij geeft een voorbeeld op de Antwerpse buitenring. Tussen Berchem en Borgerhout houdt wie van de E19 komt en de E313 op wil in Antwerpen-Oost, beter rechts aan. Toch gaan veel voertuigen naar links om een luttele kilometer verder weer naar rechts in te snijden. Dat jaagt schokgolven door de hoofdstroom, de capaciteit daalt en de kans op ongevallen stijgt.

Al dat zigzagverkeer van in- en uitvoegende voertuigen wordt 'weven' genoemd. 'Als je dat weefgedrag stuurt, kun je de capaciteit opdrijven en de file uitstellen of op sommige plaatsen zelfs wegwerken. Een file is niets meer dan een 'prop' die ontstaat en die door de toevoer niet meer kan oplossen. Het uitstellen of vermijden van die prop heeft effect. Je kunt dan files met een kwartier tot een halfuur inkorten. Dat is toch aanzienlijk', vindt Goossens.

De Vlaamse overheid zal dat proberen te doen op de Brusselse Ring en ook in het Masterplan Antwerpen is het opgenomen voor de Antwerpse Ring.

'Kijk naar de E17 tussen Lokeren en de R4 rond Gent', zegt Goossens. 'Daar passeert heel veel verkeer, ook vracht, en toch zijn er geen files, omdat het geen weefzone betreft. Een ongehinderde stroom kan veel verwerken.'

Dus komt het erop aan ons op te voeden tot beter filerijden. 'Filerijden mag van mij best in de rijopleiding. Afstand houden, niet remmen maar gas lossen, ritsen, voorsorteren, je kunt dat leren. Het is goed dat hierover gesproken wordt als we het over het ontstaan van de files hebben.'

Chris Tampère, verkeerskundige aan de KU Leuven, is meer een aanhanger van de tweede school. Hij gelooft niet echt in gedrag als oplossing. 'De kern van de zaak is nog altijd dat er te veel verkeer is voor onze wegencapaciteit. Ons verkeerssysteem is vrij toegankelijk en van hoge kwaliteit. Dat trekt almaar meer verkeer aan. Tot je op een verzadigingspunt komt en je files krijgt. Pas dan rijst de vraag naar alternatieven.'

Je kunt dan twee dingen doen. Ofwel het verkeer terugdringen ofwel meer capaciteit creëren.

De toestroom beperken kan fysiek, met poortjes of met rode lichten. Je laat maar zoveel wagens toe als een weg kan slikken. 'In Californië bestaat het. Hier zijn we niet verder gekomen dan een halfslachtig experiment met toeritdosering. Er is kennelijk geen draagvlak voor', aldus Tampère.

De toestroom beperken, kan ook door anders te gaan betalen voor autorijden. Meer in de spits, minder erbuiten. Dan komen we op het rekeningrijden of de kilometerheffing. De portemonnee geldt nog steeds als ieders gevoeligste plekje.

Wil je niets aan de instroom doen, dan is extra wegen aanleggen de enige optie. Dat lijkt taboe vandaag. Onterecht, vindt Tampère. 'Het is juist dat nieuwe wegen het probleem niet definitief oplossen, ze verschuiven het verzadigingspunt. Maar toch kan er op heel wat plaatsen best nog wat asfalt bij. Op de Brusselse Ring bijvoorbeeld. Of voor de rondmaking van de Antwerpse Ring of aan de E313. Er komt nog groei aan in Antwerpen met de stijging van de goederenstromen.'

Nieuwe wegen lokken echter nieuw verkeer aan. 'Je riskeert dat mensen die vandaag de auto niet nemen, dat bij vlotter verkeer wel gaan doen', aldus Sven Maerivoet. Als we dan toch met files moeten leren leven, kunnen we de aanvaarding ervan vergroten.

Tampère: 'De overheid kan de extremen eruit halen, de files voorspelbaarder maken. Als ze weten dat er elke dag een halfuur file bijhoort, stellen de mensen zich daarop in. Maar de onverwachte file van drie uur aanvaarden ze niet. Ongevallen moeten daarom nog veel sneller opgeruimd worden. Ook allerlei nieuwe en accuratere vormen van verkeersinformatie die verkeersgegevens van gsm's en gps verwerken, kunnen daarbij helpen.'

Morgen: Is rekeningrijden de oplossing? En waarom maakt groeiend openbaar vervoer de files niet korter?

(DS, 4/12/2007)

__________________

Bestaat er wel een oplossing voor alle files? Een degelijke en blijvende oplossing welteverstaan? Ik weet het niet. Onderzoekers experimenteren. We wachten af en we zien wel of het met ons verkeerswezen binnen een vijftal jaren verbetert of verergert.