Het schoothondje van paris hilton


Bas Heijne bemerkt een vreemde paradox in de veranderende houding van de mondige burger tegenover de media. Aan de ene kant wil hij meer objectiviteit, aan de andere kant wil hij zelf bepalen wat hij te lezen krijgt. 'Je kunt het niet allebei hebben.'


Vorige week berichtten de media over een burgerjournalist die in Nederland eigenhandig een Goednieuwsdag had uitgeroepen (DS 12 november). Onderzoek zou hebben uitgewezen dat maar liefst 83 procent van de burgers met een miskende behoefte aan positief nieuws rondloopt. Om daaraan tegemoet te komen, probeert de initiatiefnemer de media te bewegen één dag per jaar rooskleurige berichten te brengen, nieuws over gebeurtenissen in de wereld die wel goed gaan.

Niets nieuws. De klacht dat het nieuws te negatief is , keert met zon regelmaat terug dat je de klok er op gelijk kunt zetten.

Wel nieuw is de assertiviteit van de man die zich burgerjournalist noemt. Zijn klacht blijft niet meer beperkt tot de toog van het buurtcafé of de lezersbrievenrubrieken. Hij heeft een eigen website, waar hij het nieuws kiest dat hem interesseert, waar geestverwanten samenkomen. Burgerjournalist is ook niet domweg een ander woord voor amateurverslaggever, zoals je ook amateurschakers en amateurvoetballers hebt. Het is bedoeld als geuzennaam. Een burgerjournalist maakt deel uit van een opstandige beweging die zich richt tegen de gevestigde media die in zijn ogen te lang de dienst hebben uitgemaakt.

Die opstandigheid van de burger tegenover de media wordt aangewakkerd door de ver doorgevoerde individualisering van de samenleving, waarbij het primaat is komen te liggen bij het individu en zijn verlangens en eisen, en door de technologische ontwikkelingen die de burger in staat stellen zijn wensen en opinies direct en zichtbaar over het voetlicht te brengen. De consument van het nieuws wenst mee te praten - en overal zie je de media over zichzelf struikelen in de haast die nieuwsconsument in zijn wensen tegemoet te komen. Een nieuw fenomeen als de burgerjournalist maakt deel uit van een medialandschap dat in weinig meer lijkt op dat van nog maar een decennium geleden en dat bovendien aan voortdurende veranderingen onderhevig is. Naast verwarring veroorzaakt dat ook opwinding - geen wonder dat als je aan een groep studenten vraagt wat ze later willen gaan doen, bij een ontzagwekkende meerderheid het woord media opduikt.

Wat je bij die studenten ook ziet, is wantrouwen jegens diezelfde media waarmee ze zich zo graag beroepsmatig bezig willen houden. Want samen met de notie dat onze wereld in toenemende mate gevormd wordt door de media, groeit de gewaarwording dat diezelfde media ook hopeloos tekortschieten. Het beeld van de wereld dat zij ons voorschotelen, geldt steeds meer als een vertekend of gemanipuleerd beeld. Je kunt dat wantrouwen zien als een vorm van idealisme, de drang aan het licht te brengen waar de vorige generatie tekort is geschoten en de verwachting dat je het zelf beter zult gaan doen. Ik denk dat het ingewikkelder ligt.

Aan de ene kant is het de democratisering van het nieuws. De burger laat zich steeds meer gelden als mondige consument en net als in de wereld van de commercie, klinkt ook in de media de roep om het nieuws aan te passen aan de belevingswereld van de burger. Je moet hem, kortom, geven waar hij zegt behoefte aan te hebben, ook als dat betekent dat je het laatste nieuwtje over het schoothondje van Paris Hilton belangrijker vindt dan de nieuwste ontwikkelingen in Irak. De consument, zo luidt de mantra van de bekeerlingen tot de nieuwe journalistiek, bepaalt.

Die niet-consumentvriendelijke benadering staat haaks op het verlangen naar zo veel mogelijk objectiviteit. Wanneer je het nieuws aanpast aan de subjectieve smaak van de consument, hoe verhoudt die tendens zich dan tot de aanzwellende roep om meer evenwichtigheid, minder opzichtige kleuring, meer diepte, en het ronduit erkennen van de beperkingen van de journalistiek? Je kunt van de media niet én meer objectiviteit verlangen én een zuiver consumentgerichte houding. Die tegenstrijdigheid gaat terug op een gespletenheid die iedereen kent. Wat wil je zijn, consument of burger? Voor de consument geldt maar één ding: zijn belevingswereld. Alles op de wereld bestaat enkel en alleen om hem in zijn behoeften en verlangens tegemoet te komen. Voor de burger is de wereld buiten hem van belang, omdat hij zich verantwoordelijk voelt voor die wereld en zo volledig en objectief mogelijk op de hoogte gesteld wil worden van wat zich daar afspeelt. Wat het nieuws betreft, gaat het dus om twee soorten democratisering, die elkaar in de wielen rijden. Je ziet het aan het nieuwsbericht over de Goednieuwsdag: de zelfbenoemde burgerjournalist die zich teweerstelt tegen het falen van de traditionele media en aan de andere kant de neiging het nieuws klakkeloos aan te passen aan de persoonlijke wensen van de burger-consument, simpelweg omdat die behoefte zou hebben aan positief nieuws. Burger en consument - de twee zielen in onze borst. Die twee discussies over media en journalistiek moeten samengebracht worden. Dan pas kan het ergens over gaan.

Bas Heijne is schrijver en redacteur van NRC Handelsblad

© NRC handelsblad, DS, 21-11-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB